Mỹ Linh - Thời thế tạo anh hùng

Một nhạc sĩ danhtiếng từng sống qua hai chế độ đánh giá rằng sau Khánh Ly, đây là giọng ca"ma quái" bẩm sinh thứ hai của Việt Nam (báo Thể thao& Văn hóa số 33, ngày22/4/1977). Từ bệ phóng DDVN, Mỹ Linh lập tức trở thành ngôi sao số một,không chỉ trong mắt các nhà chuyên môn mà trên cả thị trường ca nhạc. MỹLinh có thể xem là "hiện tượng đầu tiên" của nhạc Việt trong chu kỳ 15 nămtrở lại đây.

Ca sĩ Mỹ Linh

Mỹ Linh:Tiếng hát Việt Nam

Cần phải trở lại một chút với thời điểm nhạc Việt trong khoảng thời gian banăm: 1995 -1996-1997. Nếu hình dung sự phát triển của thị trường ca nhạcViệt Nam như một biểu đồ hình sin, thì đó chính là quãng thời gian vô cùngquan trọng chuẩn bị cho sự thăng hoa trong ba năm kế tiếp: 1997-1998-1999,đi ngang trong năm 2000, bắt đầu rơi trong những năm tiếp theo và 2010 đượcxem là gần chạm đáy.

Sau thời kỳ sôi nổi của các ca khúc chính trị “em ở nông trường, em ra biêngiới”, nhạc Việt bước vào giai đoạn khủng hoảng, hàng loạt các ngôi sao canhạc thời này như Họa Mi, Thanh Lan, Ngọc Bích ở Sài Gòn, Ái Vân, Lệ Quyên ởmiền Bắc… ra đi; các ca khúc “hit” im thin thít và lặn mất tăm. Đó là vàonhững năm trước 1995. Thị trường ca nhạc trong nước tràn ngập nhạc ngoại lờiViệt và nhạc xưa, nhạc vàng từ hải ngoại đưa về, và đặc biệt là “Mưa bụi”,một series nhạc sến đời mới của các ngôi sao cải lương quay qua tân nhạc!

Chuẩn bị

Chính khoảng thời gian khủng hoảng nói trên của đời sống nhạc Việt cũng làlúc những nỗ lực tìm kiếm sự thay đổi trở nên mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Năm1994, Hội Nhạc sĩ tổ chức 4 đêm trình diễn Nửa thế kỷ bài hát Việt Nam, mộtsự kiện trình diễn ca khúc Việt Nam lớn nhất trong lịch sử của Hội, nhữngbài hát hay của các thời kỳ được tôn vinh, khán giả đu cả đường ống nước Nhàhát lớn Hà Nội để tìm một chỗ đứng trong nhà hát!

Cũng năm 1994,báo Thanh Niên tổ chức chương trình DDVN lần đầu tiên, từ đây, DDVN bắt đầutrở thành một thương  hiệu của sân khấu nhạc Việt, một bệ phóng mạnh mẽ chonhững ca khúc và ngôi sao trong nước. Các chương trình DDVN được đầu tư400-500 triệu đồng, với giá vé trên dưới 100.000 đồng- các con số “khủng”tại thời điểm đó – mà khán phòng Nhà hát Hòa Bình và Nhà hát Bến Thành luônkhông còn chỗ trống. Song hành cùng DDVN, từ năm 1995, kỷ niệm 20 năm giảiphóng thành phố, Nhà hát Hòa Bình bắt tay sản xuất những show ca nhạc lớnhàng năm, mở đầu bằng chương trình Tuổi 20 (1995).

Mỹ Linh tại Duyên dáng Việt Nam 2010

Ở chương trìnhra mắt này, Hồng Nhung đã buộc khán giả vỗ tay theo trong từng câu hát khithể hiện lần đầu tiên ca khúc “Cho em một ngày” (Dương Thụ) với phần đệmguitar của Vĩnh Tâm – một không khí chưa từng có tại các nhà hát lúc bấy giờ!Từ nơi “ở ẩn” (Từ Sơn, Bắc Ninh), sau nhiều năm lăn lộn với thị trường canhạc Sài Gòn và cảm thấy bế tắc, nhạc sĩ Dương Thu nhìn thấy một dấu hiệumới khiến ông tức tốc quay trở lại Sài Gòn, trung tâm, cái rốn của thịtrường ca nhạc cả nước… Mọi sự đã chuẩn bị sẵn sàng cho một làn gió mới. VàMỹ Linh đã đến, chính vào lúc đó.

Thật sự thìgiọng hát Mỹ Linh đã được phát hiện trước đó, một cách không ngẫu nhiênnhưng cũng rất tình cờ. Và “thời thế” luôn đặt Mỹ Linh vào những vị trí “đầutiên”. Năm 1993, Mỹ Linh (lúc đó mới có trong tay giải nhất cuộc thi Giọnghát hay học sinh phổ thông trung học toàn quốc), theo bạn trai lúc bấy giờ -ca sĩ Bằng Kiều, thành viên ban nhạc Chìa Khóa Vàng – tham dự Liên hoan Cácban nhạc nhẹ toàn quốc tổ chức lần đầu tiên, vào Đà Nẵng với tư cách… đichơi. Tuy nhiên, vào giờ chót, do ca sĩ của ban nhạc Hoa Sữa không thể cómặt, Mỹ Linh được nhờ thế vai.

Và giọng háttrong trẻo ở độ tuổi 17 ấy đã cùng ban nhạc Hoa Sữa giành giải Nhì Liên hoan còn bản thân được ban giám khảo đặc cách một giải thưởng không hề cótrong cơ cấu giải thưởng trước đó: Giải ca sĩ trẻ gây ấn tượng nhất, với bàihát “Thì thầm mùa xuân” của Ngọc Châu. Ngay sau đó, vẫn tiếp tục là vai thế,Mỹ Linh đã thế chỗ xuất sắc cho Hồng Nhung cũng lại vào giờ chót không thểtham gia chương trình Nửa thế kỷ bài hát Việt Nam năm 1994. Năm 1996, trongsố những bộ phim truyền hình Việt Nam dài tập lần đầu tiên lên sóng, để lạinhiều cảm tình nhất trong khán giả cả nước có “Người Hà Nội”. Ca khúc trongphim, “Chị tôi” nhạc Trọng Đài, thơ Đoàn Thị Tảo) với tiếng hát Mỹ Linh lậptức trở thành một trong những ca khúc được khán giả yêu thích nhất trong năm.Cũng năm này, SV96, chương trình ấn tượng nhất của loạt SV trên VTV 3 phátsóng trong giới trẻ cả nước với những “Thì thầm mùa xuân”, “Chị tôi”, “HàNội đêm trở gió”. Một làn sóng “bài hát Hà Nội” bắt đầu nổi lên… Nhưng phảiđợi đến tháng 4/1997 mọi sự chuẩn bị ấy mới thật sự bùng nổ.

Trênđỉnh

Sau 4 lần tổ chức thành công với đạo diễn Tất My Loan, chương trình DDVN 5diễn ra từ ngày 17/4 đến 20/4/1997 tại Nhà hát Bến Thành, với phần đạo diễnsân khấu được giao vào tay Đoàn Khoa, một đạo diễn trẻ nhiều ý tưởng sángtạo; phần biên tập âm nhạc do Nguyên Hà, khi đó là thủ lĩnh ban nhạc Hải Âu,đảm trách. Chương trình năm đó qui tụ nhiều tên tuổi của cả ba miền lúc bấygiờ. Sài Gòn có: Bạch Tuyết, Cẩm Vân, Hồng Hạnh, Hồng Nhung, Ánh Tuyết, NhưHảo, Kim Khánh, Y Phụng. Miền Trung có: Vân Khánh (Huế), Mỹ Hạnh (Nha Trang),Siu Black (Tây Nguyên). Hà Nội chỉ có hai đại diện là Tam ca 3A và Mỹ Linh,nhưng một mình Mỹ Linh đã làm nên ấn tượng của DDVN năm ấy. Nhà báo NguyễnViện trên báo Thanh Niên cho hay: “Có lẽ không một ai đến với DDVN 5, khinghe và nhìn Mỹ Linh trình diễn ca khúc “Trên đỉnh phù vân” (Phó Đức Phương)lại không gai người cảm xúc… Mỹ Linh đã làm bàng hoàng khán giả.

Ngay cả không ítngười trong nghề đã phải trở lại Nhà hát Bến Thành lần thứ hai, thứ ba… đểnghe và xem Mỹ Linh”. Còn trên báo Thể thao& Văn hóa, nhà báo Mai Nam tườngthuật: “Đọng lại cho khán giả (và được bàn tán khi kết thúc chương trình,được vỗ tay nhiều lần nhất trong một tiết mục) là ca khúc “Trên đỉnh phù vân”của nhạc sĩ Phó Đức Phương  do Mỹ Linh hát”. Từ đây, thời kỳ “trên đỉnh” thịtrường ca nhạc của Mỹ Linh cũng chính thức bắt đầu. Cần phải nói thêm rằng,lúc bấy giờ, và cả nhiều năm sau này, thị trường ca nhạc Việt vẫn được quyếtđịnh bởi “nhiệt độ” của thị trường phía Nam mà Tp. HCM chính là ngòi nổ.

Trẻ trung, mớimẻ, kỹ thuật thanh nhạc điêu luyện (khi đó Mỹ Linh đang học năm cuối khoaThanh nhạc Nhạc viện Hà Nội) vốn là thế mạnh hơn hẳn các ca sĩ Sài Gòn thiênvề hát bản năng, cộng với những bài hát đậm “chất Hà Nội” vốn đang “thờithượng” tại thời điểm này đã đưa Mỹ Linh lên “đỉnh”. Một nhà sản xuất băngđĩa nhạc lớn của Sài Gòn những năm 1997 – 1998 nhớ lại: Đĩa nhạc nào lúc ấychỉ cần “dính tí” hình Mỹ Linh trên bài là bán chạy, bất cứ là nhạc gì! Hãngphim Trẻ & TTBN Trẻ có Mỹ Linh trong album “Hà Nội mùa vắng những cơn mưa”tiêu thụ số lượng kỷ lục khoảng 150 ngàn bản. Hãng đĩa Vafaco có Mỹ Linhtrong album “Mùa thu lá bay”, “Lemon tree” bán hơn 30.000 đĩa CD, hơn100.000 băng cassette.

Hãng phim PhươngNam đầu tư ngay một album video “Tiếng hát Mỹ Linh” – hát nhạc Trịnh CôngSơn, do nhiếp ảnh gia Dương Minh Long đạo diễn – một trong những album videoấn tượng nhất thời kỳ này. Và liveshow xuyên Việt đầu tiên của Mỹ Linh đượctổ chức khá vội vã đầu năm 1998 mang tên “Tiếng hát Mỹ Linh”, đặc biệt thànhcông về khán giả. Cho tới nay, nghĩa là 13 năm sau, cũng chưa có liveshowcủa ngôi sao nào có sức hấp dẫn công chúng được như vậy: cả 4 đêm trình diễn,khán phòng Nhà hát Hòa Bình hơn 2.000 chỗ đều không còn ghế trống và ngườita đến chỉ để nhìn thấy Mỹ Linh và nghe Mỹ Linh hát.

Và tớiđỉnh?

Trái ngược với hầu hết các  ngôi sao khi lên tới đỉnh thì cố bằng mọi cách ởtrên đỉnh ấy càng lâu càng tốt (đi kèm với điều ấy dĩ nhiên là hào quang,danh vọng, tiền bạc), không bao lâu khi ở trên đỉnh phù vân, Mỹ Linh đã rờibỏ cái đỉnh này để bắt đầu leo lên một đỉnh khác. Một quyết định phải nói làvô cùng dũng cảm và mạo hiểm vào thời điểm đó. Ở lần lên đỉnh thứ nhất, Linhhầu như không phải làm gì nhiều: cô hát những gì có sẵn, chủ yếu bằng bảnnăng trời cho một tiếng hát rất Việt Nam, rất đẹp, rất trữ tình trong cácgiai điệu với thế mạnh là sự mẫn cảm chảy sẵn trong huyết quản, và cả thịtrường lúc ấy chờ đợi Mỹ Linh ở đó, khi ấy số đông khán giả Việt Nam khôngbiết R&B là gì. Không có bài hát Việt Nam nào đợi sẵn cô ở chân núi ấy vớihy vọng “muốn nổi tiếng, hãy đưa bài hát cho Mỹ Linh”.

Và bản thân MỹLinh, với lối hát “đãi giọng” từng làm nên điều “ma mị” cho khán giả, lạiphải học lại từ đầu với kỹ thuật hát mới, đề cao sự chuẩn xác, và đặc biệtlà sự nhạy cảm với tiết tấu. Không ít lần thủ khoa Thanh nhạc Nhạc viện HàNội, ngôi sao ca nhạc hàng đầu của Việt Nam đã phải khóc tức tưởi trongphòng thu vì bị chê, bị mắng như tát nước vì “hát chưa ra” chất của dòngnhạc mới. Và thách thức lớn hơn gấp bội: nếu ở ngọn núi đầu tiên, người tacó thể nhìn thấy đỉnh, thì ở ngọn núi thứ hai, gần như không thể, thế giớiR&B mênh mông như biển với biết bao tên tuổi sáng chói từ Anh, Mỹ - nhữngquốc gia hàng đầu thế giới về công nghiệp âm nhạc, hàng đầu cả về sự chuyênnghiệp, không khoảng cách diệu vợi so với thị trường ca nhạc Việt lúc ấy.

Để có đủ sứcmạnh và nghị lực leo lên ngọn núi cao vời vợi này, ngoài sự tin yêu vớingười bạn đời, nhạc sĩ Anh Quân, bản thân Mỹ Linh cũng đã nhìn thấy và tựtin vào con đường đi phía trước. Muốn ra được đại lộ, không thể mặc áo dàiđạp xe dù biết đó là một hình ảnh rất đẹp, rất Việt Nam, mà phải học cáchlái ô tô! Nếu giờ đây, hầu hết ca sĩ Việt đều đã sắm được ô tô, R&B đã làthời thượng, thì 13 năm trước, đó còn là chuyện hoang đường.

Lúc bấy giờ, năm 1998, khi nghe bản demo album “Tóc ngắn 1” với những tiếttấu mới lạ, một khác biệt hoàn toàn với Mỹ Linh trước đó, một nhà sản xuấtâm nhạc hàng đầu ở Tp.HCM đã từ chối khéo việc đầu tư sản xuất vì không tinvào thành công. Vợ chồng Mỹ Linh – Anh Quân buộc phải bỏ tiền túi để “khaisinh” cho “đứa con đầu lòng” của mình (thời điểm này, việc ca sĩ bỏ tiền tựsản xuất album là điều chưa từng xảy ra), một “đứa con” mà sự ra đời của nókhiến số đông tò mò và nghi kỵ nhiều hơn là đón đợi, chào mừng.

Mỹ Linh và chồng - nhạc sỹ Anh Quân trên sân khấu

Bất ngờ là, dùcòn gây nhiều tranh luận sau đó, nhưng “Tóc ngắn 1” đã thành công khi xâydựng nên một thương hiệu mới – Mỹ Linh “Tóc ngắn” thay cho Mỹ Linh “Chị tôi”,để tiếp tục có “Tóc ngắn 2”, rồi sau đó là “Made in Vietnam”, “Chat vớiMozart”, “Để tình yêu hát” (album), “Mỹ Linh & Anh Em”, “Mỹ Linh Tour’06 (liveshow).

Thay vì lên đỉnhvinh quang chỉ có hai, ba ca khúc, trên ngọn núi này, Mỹ Linh đã có cả mộtsự nghiệp âm nhạc dày dặn. Không chỉ tiên phong với dòng nhạc R&B Việt Nam,Mỹ Linh cũng tiên phong trong việc xây dựng một phong cách làm việc chuyênnghiệp ở Việt Nam khi có riêng một ê-kíp âm nhạc, mỗi album đều được thựchiện thống nhất từ ý tưởng đến hòa âm, phối khí. Giai đoạn này Mỹ Linh không“hot” theo kiểu “hiện tượng của đám đông” như thời kỳ “Trên đỉnh phù vân”nhưng quan trọng hơn, trong sự nghiệp ca hát của một ngôi sao, cô đã bướclên một bậc thang mới: Từ vị trí một ngôi sao lên vị trí một diva theo nghĩangười tiên phong, dẫn đường và có tầm ảnh hưởng đến những thế hệ ca sĩ khác.

“Mỹ Linh Tour "06” đánh dấu sự hợp tác của một ngôi sao Việt với các chuyêngia âm nhạc Nhật Bản, nó đồng thời không che giấu tham vọng đưa âm nhạc ViệtNam vươn ra tầm khu vực và quốc tế. Nếu làm được điều kỳ diệu này, Mỹ Linhmột lần nữa sẽ ghi tên mình vào lịch sử nhạc nhẹ Việt Nam. Ba năm sauliveshow này, các hoạt động của Mỹ Linh được dành gần như trọn vẹn cho mụctiêu lớn này. Những chuyến lưu diễn nhỏ tại Nhật, và sau cùng là 3 albumđược đưa vào hệ thống phát hành chính thức tại nước này.

Nhưng có lẽnhững nỗ lực đơn độc này chỉ còn là con thuyền nan với khát vọng đi ra biểnlớn. Hội nhập âm nhạc, ở đây là nhạc nhẹ, nhạc pop, là cả một câu chuyện dài,mà ở đây chỉ xin được nhắc đến hai giấc mơ cùng trong khu vực Đông Nam Á vàchâu Á: Tata Young trước khi được biết đến trong khu vực đã có số lượng pháthành đĩa tại Thái Lan lên tới cả triệu bản; còn ngôi sao K-pop Bi Rain dù cósự hậu thuẫn của một tập đoàn giải trí Hàn Quốc hùng mạnh, mang theo khátvọng của cả nền K-pop, nhưng hai lần sang chinh phục thị trường Mỹ đều phảingậm ngùi quay về…

Mỹ Linh song ca cùng Uyên Linh

Đưa R&B, đưapop-rock về với nơi xuất phát đỉnh cao của nó, thật chẳng khác chở củi khôvề rừng. Sự không thành công, hay nói thẳng là thất bại, của những “Made inVietnam”, “Chat với Mozart” hay Để tình yêu hát” trên con đường “xuất khẩunhạc Việt” là chuyện dễ hiểu, nếu không nói là đương nhiên. Song châu Á vẫncó một Anggun, tên tuổi được nể trọng ở châu Âu, có ca khúc từng lọt vàobảng xếp hạng Billboard ở Pháp và album phát hành tại thị trường này lên tới45.000 bản. Anggun cũng là một câu chuyện dài, nhưng ngắn gọn sự thành côngcủa giọng hát người Indonesia này là sự cộng hưởng xuất sắc của âm nhạcphương Tây với vẻ đẹp độc đáo của bản sắc âm nhạc Indo. Mọi so sánh đều khậpkhiễng, nhưng có thể thấy ưu thế lại cũng chính là điểm yếu của Mỹ Linh khira “đại lộ R&B” chính là giọng hát rất Việt Nam, rất mềm, kể cả trong xử lýnhững chuẩn mực rất cứng của nhạc phương Tây. Giọng hát ấy dường như vẫn chỉthực sự lay động đến “ma mị” lòng người khi cất lên những giai điệu thật sựViệt Nam, thay vì chỉ là những bản nhạc “chuẩn hóa”.

Tiếp tục leo dốc trên ngọn núi R&B vời vợi với khát vọng của 10-13 năm trước,lúc này đây với Mỹ Linh chắc chắn sẽ là một thách đố. Thật sự là album mớinhất, “Để tình yêu hát” đã được thực hiện cách đây 4 năm (2006) và cũngkhông phải là một thành công mới sau “Chat với Mozart”. Dự án Mỹ LinhAccoustic “kéo lê” trong nhiều năm, tới nay vẫn chưa thể ra mắt. Lý do bậnbịu gia đình, nhà cửa, chồng con… vẻ như là một lối thoát nhẹ nhàng, thaycho sự thừa nhận đau đớn rằng con đường “âm nhạc” phía trước đang mờ sương,sự tập trung cho giấc mơ âm nhạc đang phân tán và khát vọng âm nhạc khôngcòn mạnh mẽ như 10 – 13 năm trước?

Không ít ngườicho rằng tài năng này đã “tới ngưỡng” của mình, ngưỡng của một thế hệ. Nhưngngười viết bài này vẫn hi vọng rằng, tất cả những điều ấy – sự mờ sương, sựthiếu tập trung, thiếu mạnh mẽ trong khát vọng - ở Mỹ Linh chỉ là tạm thời.Trong vẻ đẹp dịu dàng, mộc mạc và thơ ngây này luôn tiền ẩn một sức mạnh lạlùng và khả năng thăng hoa bất ngờ…

TIN LIÊN QUAN

Theo Đẹp