Dartmoor, còn được gọi tắt là Moor, là nhà tù lâu đời nhất, khét tiếng nhất vẫncòn được sử dụng đến ngày nay ở Anh.
Nằm giữa Công viên quốc gia Dartmoor nhưng đây là nhà tù khó tới thăm nhất. Nónổi tiếng là một nơi chuyên trừng phạt những phạm nhân cứng đầu cứng cổ. Với mộtsố vụ nổi loạn, giết người, đào thoát ngoạn mục và vô số tù nhân khét tiếng, từDartmoor đồng nghĩa với sự khắc nghiệt, bạo tàn và kỷ luật thép.
Dartmoor được thiết kế bởi kiến trúc sư nổi tiếng Daniel Asher Alexander, đượcxây bằng các vật liệu địa phương, đặc biệt là đá granit Dartmoor được dùng đểxây dựng các ô khám. Nhà tù này được đưa vào sử dụng năm 1809 và được dự địnhchuyên giam giữ các tù nhân Pháp trong các cuộc chiến với Napoleon. Tuy nhiên,không chỉ người Pháp mà cả các phạm nhân Mỹ trong cuộc chiến năm 1812 cũng bịđưa về đây.
Sau khi sự thù địch với Pháp và Mỹ chấm dứt, Dartmoor bị đóng cửa năm 1816.Trong khoảng thời gian đóng vai trò là nhà tù quân sự, nơi đây giam giữ khoảng6.000 tới 10.000 tù nhân, với hơn 1.500 người không thể sống nổi, phần lớn docảnh tù túng, bị đối xử thô bạo, thiếu đói và bệnh tật.
Sự kiện đầu tiên khiến Dartmoor nổi danh là "cuộc tàn sát Dartmoor" ngày6/4/1815. Bầu không khí trong tù trở nên căng thẳng tột độ, cả ở phía tù nhânlẫn ban quản giáo. Các tù nhân om sòm phàn nàn về chất lượng khẩu phần ăn của họ.Trong khi đó, các nhân viên an ninh lo ngại sẽ xảy ra hỗn loạn giữa các tù nhân.
Khủng hoảng bùng phát khi các bảo vệ phát hiện một lỗ nhỏ khoét vào một bứctường, cho phép các tù nhân di chuyển tới một sân khác bên trong nhà tù.
Chỉ huy nhà tù, đại tá Hải quân Hoàng gia - người bị nhiều tù nhân coi là mộtnhân vật tàn ác thường xuyên say xỉn - ra lệnh cho các bảo vệ đứng trên tường nổsúng vào trong nhà tù. Bảy tù nhân thiệt mạng và 31 người bị thương. Tù nhân trẻnhất chết mới 14 tuổi.
Nhà tù bị đóng cửa năm 1816 và bị bỏ không cho tới tận năm 1850. Trong khoảngthời gian này, nhiều tù nhân Anh bị đày tới những vùng thuộc địa xa xôi nhưTasmania hay Australia. Không hề ngạc nhiên khi những người Australia nói riêngbắt đầu bực tức về việc này và tỏ rõ rằng họ không được chào đón. Thực tế đó làmgia tăng nhu cầu về nhà tù ở Anh, vì vậy mà Dartmoor được tái thiết và nâng cấp.Trại giam này mở cửa trở lại năm 1859, giam giữ những tù nhân dân sự.
Chế độ cai trị ở Dartmoor cực kỳ hà khắc và tàn ác. Quất roi là một hình thứctrừng phạt thảm khốc. Giống như vùng đất hoang bao quanh nó, nhà tù này thườngxuyên lạnh lẽo, âm u, lộng gió và ẩm ướt quanh năm.
Vấn đề đặc biệt của Dartmoor là giam giữ quá nhiều tù nhân, với 2.000 người bịgiam chung một khu đơn lẻ cùng lúc. Ba khu khác cũng chịu cảnh tương tự. Tìnhtrạng quá đông, cộng với chất lượng thực phẩm tồi tệ và thời tiết xấu, đã khiếncho dịch bệnh lây lan nhanh chóng khắp nơi. Số tù nhân chết ở Dartmoor kể từ khinó được mở cửa lần đầu tiên lên tới mức kinh ngạc. Khoảng 500 tù nhân chết vìbệnh sởi và ít nhất 1.250 người khác tử vong vì thương hàn, đậu mùa và tự tử.Một số khác bỏ mạng vì tỷ thí với nhau.
Khẩu phần ăn quá ít không khuyến khích được các tù nhân cải tạo tốt, do vậy kỷluật thép và tàn bạo được đưa ra áp dụng ở Dartmoor. Tù nhân thường xuyên bịquất roi, đánh đập. Họ còn bị nhốt vào nơi gọi là "cachot" (phòng trừng phạt)trong 10 ngày và chỉ được ăn bằng 2/3 khẩu phần bình thường. Roi vọt vẫn được sửdụng ở Dartmoor cho tới năm 1950, và vào thời điểm đó, một tù nhân ngoan cố cũngvẫn bị biệt giam ba ngày.
Dartmoor trở thành một nhà tù khét tiếng ở Anh và hình ảnh đó vẫn tiếp tục đếnngày nay. Khi nghĩ về Dartmoor, người ta liền hình dung ra cảnh các tù nhân lầmlũi phá đá trong khu khai thác đá của nhà tù từ sáng tới tối. Không chỉ có pháđá, họ còn phải khai hoang các vùng đầm lầy và biến nó thành đất trồng trọt, dọnđá, xây tường, chăm sóc vật nuôi...
Do điều kiện giam giữ khắc nghiệt và kỷ luật thép, các âm mưu đào tẩu xảy rathường xuyên. Nhưng Dartmoor nằm ở giữa Công viên Quốc gia Dartmoor, tức là giữađịa hình hiểm trở rộng 365 dặm vuông không có người ở. Do vậy, nếu có cơ hộithoát khỏi nhà tù thì một người cũng gặp phải vấn đề rất lớn, đó là làm saothoát khỏi vùng đất hoang trong khi bị bảo vệ nhà tù, thậm chí cả quân đội, truyđuổi.
Và nếu bị bắt lại, người cả gantrốn trại sẽ phải chịu đựng nhiều hình phạt tàn bạo. Họ bị đánh, quất, biệt giamtrong nhiều ngày, giảm khẩu phần thức ăn và ngồi tù lâu hơn nhiều so với mức ánban đầu.
Một nhà tù khét tiếng luôn gắn liền với những tù nhân khét tiếng và Dartmoorkhông ngoại lệ. Nổi trội trong số đó có John Haigh (Sát nhân bồn Acid), FrankMitchell (Thợ rìu điên)... Eamon De Valera, người sau này trở thành Tổng thốngđầu tiên của Cộng hòa Ireland khi nước này giành độc lập, cũng từng bị giam giữở chốn này.
Ngày nay, Dartmoor được cải thiện rất nhiều nhưng tên gọi và địa điểm của nhà tùnày vẫn khiến nhiều người rùng mình. Ở thế kỷ 21, Dartmoor có một nhiệm vụ mới.Từng là một nhà tù "Hạng A", chuyên giam giữ những tù nhân ghê gớm và cứng cổnhất, Dartmoor giờ được hạ xuống "Hạng C", giam giữ các phạm nhân thuộc dạng ítnguy hiểm nhưng không đủ tin tưởng để vào "Hạng D", hay một nhà tù "mở".
Nơi đây cũng được dùng để đào tạo các sĩ quan giám sát nhà tù, giúp họ lấy kinhnghiệm hành nghề trước khi chuyển tới làm nhiệm vụ tại các nhà tù khắc nghiệthơn như Whitemoor, Wakefield hay Parkhurst...
Theo Thanh Hảo
VietNamNet
