Diệntích đất trồng lúa ngày càng thu hẹp, trong khi an ninh lương thực vẫn là nhucầu bức bách trong những năm tới.
Nhưng để bảođảm an ninh lương thực, không đơn thuần chỉ là giữ đất mà còn phải giải quyếthài hòa lợi ích của người chủ đất.
Đấtlúa đang mất dần
Theo Bộ Nôngnghiệp và Phát triển nông thôn, mỗi năm có bình quân khoảng 73.000 héc ta đấtnông nghiệp bị thu hồi để làm khu công nghiệp, khu đô thị, sân golf... Trong nămnăm qua, đời sống của 627.495 hộ dân với khoảng 950.000 lao động đã bị tác độngdo bị thu hồi đất nông nghiệp, kéo theo khoảng 2,5 triệu người cũng bị ảnh hưởngít nhiều.
Số hộ nôngdân bị mất đất ngày càng tăng, trong khi các ngành nghề phi nông nghiệp chưaphát triển để giải quyết số lao động dôi ra, đã tạo nhiều nguy cơ xấu trongtương lai. Nhưng đáng lo nhất là an ninh lương thực có thể bị ảnh hưởng do diệntích trồng lúa giảm.
Đa số diệntích bị quy hoạch, thu hồi đều là đất tốt, thuộc đất ven lộ; trong đó có xã mấtđến 80% đất canh tác.
Diện tíchđất trồng lúa đã giảm chỉ còn khoảng 4,2 triệu héc ta trên phạm vi cả nước.Những năm qua, năng suất lúa tăng nhờ nông dân áp dụng nhiều biện pháp canh táctiên tiến đã bù đắp phần sản lượng lúa bị mất do giảm diện tích.
Tuy nhiên,việc tiếp tục tăng năng suất trong những năm tới là rất khó và mặc dù Chính phủđã có chủ trương hạn chế việc chuyển đổi, thu hồi đất lúa, nhưng xem ra diệntích lúa vẫn khó có thể ổn định.
Chẳng hạn ởCần Thơ, Sóc Trăng, Hậu Giang, ven các tuyến đường mới mở như quốc lộ 91B, đườngNam Sông Hậu... nhiều mảnh ruộng ven đường đang dần bị san lấp cát để xây nhà,xưởng. Những chủ ruộng, dù có thể không muốn, nhưng vẫn phải san lấp để cất nhàhoặc bán cho người khác xây dựng. Đường mở đến đâu, đất nông nghiệp mất theo đếnđấy.
 |
| (Ảnh minh họa) |
Kết quả điềutra năm 2009 cho thấy thị trường mua bán đất nông nghiệp ở miền Nam diễn ra mạnhhơn so với miền Bắc nhưng “nóng” nhất là vùng Tây Nguyên. Đáng chú ý, kết quảđiều tra đã phát hiện ra rằng, các giao dịch đất nông nghiệp không theo hướngchuyển dịch tư liệu sản xuất, tức không nhằm mục tiêu mở rộng quy mô sản xuất,mà theo hướng chuyển dịch tài sản!
Làmsao để giữ đất lúa?
Để giữ vữngdiện tích lúa không đơn thuần là bằng mọi cách giữ đất mà phải tiến hành nhiềubiện pháp sao cho người trồng lúa làm giàu được thì tự họ sẽ giữ đất. Thế nhưngthực tế hiện nay người trồng lúa vẫn nghèo!
Một trongnhững nguyên nhân chính là do tình trạng sử dụng đất nông nghiệp quá manh mún,phân tán. Điều này làm cản trở việc áp dụng máy móc, thiết bị cơ giới và ảnhhưởng lớn đến việc hạ giá thành sản xuất cũng như nâng cao chất lượng sản phẩm,từ đó làm giảm lợi nhuận của nông dân.
Theo Niêngiám thống kê năm 2008, bình quân một hộ nông dân trên cả nước chỉ có 5.769,95mét vuông đất nông nghiệp, trong đó thấp nhất là ở đồng bằng sông Hồng khi mộthộ chỉ sở hữu bình quân 2.057,96 mét vuông đất. Những hộ có quy mô đất sản xuấttrên một héc ta, có thể đạt giá trị sản xuất cao chỉ chiếm khoảng 17,8%.
Với quy mônhư vậy thì khó tính đến chuyện chuyển sang sản xuất hàng hóa lớn và tính chuyênnghiệp cao để làm giàu. Muốn tăng quy mô sử dụng đất của hộ nông dân thì phảităng quỹ đất, nhưng điều này không thực tế vì quỹ đất có khả năng sản xuất nôngnghiệp đã cạn kiệt.
Vì vậy, chỉcòn cách chuyển đất nông nghiệp từ hộ này sang hộ khác, nghĩa là giảm số lượnghộ dân làm nông nghiệp. Nhưng nếu vậy, đòi hỏi Nhà nước phải có chính sách giảiquyết việc làm dành cho số lao động dôi ra.
Trong khi ởnhiều nước, số lao động nông nghiệp đã giảm ở mức tối đa có thể thì Việt Nam vẫncó xu hướng tăng thêm! Nếu lấy mốc thời điểm những năm 1980, Thái Lan chỉ mấtmột thập niên để đạt được điểm “bước ngoặt” trong việc giảm lực lượng lao độngnông nghiệp thì Việt Nam sau hơn hai thập niên vẫn chưa làm được điều này.
Mặtkhác,chính những quy định về hạn mức sử dụng đất cũng làm giảm động lực và khảnăng tích tụ ruộng đất. Chẳng hạn, Luật Đất đai năm 2003 và Nghị định 181 năm2004 quy định, hạn mức giao đất trồng cây hàng năm... cho mỗi hộ giađình, cá nhân không quá 2 héc ta đối với các tỉnh phía Bắc và không quá 3héc ta đối với các tỉnh phía Nam...
Năm 2008,bình quân một hộ nông dân trên cả nước chỉ có 5.769,95 mét vuông đất nông nghiệp,trong đó thấp nhất là ở đồng bằng sông Hồng khi một hộ chỉ sở hữu bình quân2.057,96 mét vuông đất. Những hộ có quy mô đất sản xuất trên một héc ta, có thểđạt giá trị sản xuất cao chỉ chiếm khoảng 17,8%.
TheoTBKTSG
