DN xăng dầu: Thấy khó "chạy làng"

Trong tháng 3,các vụ việc về tình trạng doanh nghiệp đầu mối xăng dầu rời bỏ thị trườngliên tiếp được công bố.

Trong một cuộchọp về tình hình nhập khẩu xăng dầu cách đây 2 tuần tại Bộ Công Thương,Vinalines (Tổng công ty hàng hải Việt Nam) đã bị cảnh báo nghiêm khắc về tộibỏ thị trường đúng lúc khó khăn. Ngay tại cuộc họp, hình phạt dành cho đơnvị đầu mối này đã được chốt: không được quyền nhập khẩu xăng A92 và dầudiezen 0,05S, chỉ còn được nhập dầu diezen 0,25S và dầu madut phục vụ chohoạt động hàng hải.

Thực chất, hìnhphạt dành cho Vinalines hãy còn ở mức nhẹ nhàng. Trên thực tế, không phảiVinalines mới bỏ thị trường chỉ trong hai tháng đầu năm, mà tình trạng nhậpkhẩu ì ạch, thiếu hạn mức đã diễn ra từ năm 2008. Thậm chí, đã có lúc, doanhnghiệp này không nhập hoàn toàn.

Trước đó, BộGiao thông Vận tải, chủ quản của Vinalines đã có "lời" xin tạo điều kiện choTổng công ty Vinalines tái cơ cấu. Bộ Công Thương chấp thuận lời đề nghịtrên nhưng sau 3 tháng, đơn vị xăng dầu hàng hải này vẫn không cải thiệntình hình, vẫn tiếp tục không nhập hàng, kể cả hàng xăng dầu nội địa từ nhàmáy lọc dầu Dung Quất.

Nhiều ý kiến chorằng, bản thân Vinalines đã gặp khốn khó về tài chính từ trước, đặc biệt làsau khi nhận đội tàu cũ từ Vinashin chuyển sang. Điều này đã cộng hưởng bốicảnh bất lợi suy giảm ngành vận tải biển trong 2 năm qua dẫn tới kết quảkinh doanh toàn Tổng công ty lỗ trong năm 2011. Vinalines trở thành là mộttrong bốn tổng công ty, tập đoàn có kết quả lỗ năm qua. Với nền tảng khókhăn toàn diện như vậy, mảng kinh doanh xuất nhập khẩu xăng dầu của tổngcông ty bị ngưng trệ là tất yếu.

Các chuyên giatừ Bộ Công Thương cho hay, trường hợp Vinalines sẽ còn tiếp tục phải theodõi và giám sát cho cả năm 2012. Để đi đến việc tước hoàn toàn quyền nhậpkhẩu, Bộ Công Thương sẽ phải xin ý kiến Thủ tướng.

Tuy nhiên,Vinalines không phải là trường hợp duy nhất bị "kỷ luật".

Các vụ DN xăng dầu ngừng nhập liên tục bị công bố (ảnh: P.H)

Chỉ 3 ngày sau cuộc họptrên, ngày 15/3, PetroMekông (Công ty CP dầu khí Mekông )chính thức bịthu hồi giấy phép xuất nhập khẩu xăng dầu theo Quyết định của Bộ CôngThương.

Trên thực tế,đây lại là ý nguyện từ chính PetroMekông. Do thua lỗ, không đủ tiềm lực tàichính để trụ vững, cuối năm 2011, công ty này đã đệ đơn xin Bộ Công thươngcho rút chân ra khỏi lĩnh vực xuất nhập khẩu xăng dầu. Đến nay, PetroMêkôngđã sát nhập vào hệ thống của Tổng công ty dầu Việt Nam (PVoil) và chỉ cònlàm nhiệm vụ phân phối xăng dầu trong nước.

Trường hợp thứ 3cũng bị Bộ Công Thương nhắc nhở nhiều lần, được cho là yếu kém không khác gìVinalines, PetroMêkông là Tổng công ty xăng dầu Quân đội. Cũng vì nhập khẩuthiếu hạn mức quy định, có dấu hiệu bỏ rơi thị trường.

Năm 2011, lãnhđạo Bộ Công Thương đã phải sang làm việc trực tiếp với Bộ Quốc phòng về sựđình trệ này. Biện pháp tái cơ cấu duy nhất cho xăng dầu Quân đội sau đó làđiều chuyển cơ quan trực tiếp quản lý, từ trực thuộc Tổng Cục hậu cần sangtrực thuộc thẳng Bộ Quốc phòng.

Tuy nhiên, cácvấn đề tồn tại từ xăng dầu Quân đội vẫn tiếp tục diễn ra. Đó là việc gianlận pha methanol tại một cây xăng trực thuộc ở quận Cầu Giấy đã bị Cục Quảnlý chất lượng hàng hóa phát hiện hồi giáp Tết Nguyên đán. Trong 2 tháng đầunăm, hạn mức nhập khẩu xăng dầu mà đơn vị này thực hiện cũng không đáng kể.

Nhiều ý kiến chorằng, nếu không cải thiện nghiêm túc việc nhập khẩu xăng dầu, nguy cơ côngty này sẽ bị rút phép là hoàn toàn có thể xảy ra.

Lợi dụng cơchế
 

Ông Vương ĐìnhDung, Giám đốc Công ty xăng dầu Quân đội vẫn khẳng định rằng: "Không phải vìlỗ mà chúng tôi không nhập. Do đặc thù của ngành quốc phòng, quý I phải "đổihạt" dự trữ xăng dầu, công ty phải ưu tiên bán xăng dầu tồn trữ trong khoquốc phòng trước nên lượng nhập khẩu bị giảm. Do đó, quý I mọi năm, xăng dầuQuân đội bao giờ cũng nhập ít hơn".

Lãnh đạo Bộ CôngThương cho biết, lý do trực quan nhất là các doanh nghiệp đầu mối đều đanggặp trục trặc về tài chính, thậm chí chịu lỗ tới hàng nghìn tỷ đồng. Khókhăn bủa vây, việc vay ngoại tệ và vay mượn nói chung ở các ngân hàng bênngoài đều không dễ dàng, kể cả mua hàng trả chậm đối với các đối tác nướcngoài cũng không thuận lợi. Điều này tất yếu ảnh hưởng tới nguồn.

Trong bối cảnhđó, các doanh nghiệp xăng dầu đều hết sức chật vật để duy trì nguồn cung,đảm bảo lượng dữ trữ bắt buộc 30 ngày và hệ thống phân phối của mình. Rõràng, doanh nghiệp nào khỏe còn có thể gượng được, doanh nghiệp nào yếu thìsẽ không thể gượng được. Như thực tiễn vừa qua yếu nhất chính là 3 doanhnghiệp trên, liên tục vi phạm Nghị định 84, bắt buộc Bộ Công Thương phải xửlý mạnh tay.

Ngoài ra, mộttrong những lý do để Bộ Công Thương yên tâm khi rút phép mà không lo ảnhhưởng cung cầu, đó là đã có thêm 3 doanh nghiệp khác gia nhập thị trường gồmNam Việt Oil, Công ty Cổ phần hóa dầu Quân đội và gần đây nhất là Công ty Cổphần vận tải thủy bộ Hải Hà vừa được cấp phép. Đây là lực lượng gánh đỡ chophần hạn mức nhập khẩu xăng dầu của các đơn vị bị rút phép trên.

Bên canh đó, BộCông Thương còn có thể "túm tóc" được Tập đoàn xăng dầu Việt Nam Petrolimex,ép doanh nghiệp này phải nhập đủ trong mọi tình huống thua lỗ, gánh thi phầnmà các doanh nghiêp nhỏ bỏ thị trường để đảm bảo lưu thông toàn ngành. Thậmchí, ngay cả doanh nghiêp lớn khác như PV Oil, có lúc nhập thiếu hạn mứccũng buộc Petrolimex đứng ra gánh thay.

Kịch bản đáng longại đang diễn ra trên thị trường nhảy cảm này: các doanh nghiệp thường kêulỗ, đòi tăng giá và sẵn sàng bỏ rơi thị trường, đóng cửa không bán hàng.

Giới kinh doanhxăng dầu cho rằng, đây là mặt hàng kinh doanh có điều kiện mà trong đó, điềukiện đặc biệt nhất là phải bán hàng liên tục trong mọi trường hợp, kể cả lỗ.Do đó, khi đã xin cấp phép kinh doanh mặt hàng này thì đồng nghĩa, các doanhnghiệp sẽ phải chấp nhận quy đinh ngặt nghèo của cuộc chơi. Khi không đảmbảo được, vi phạm quy định thì doanh nghiệp bị rút phép, xử phạt là đúng.

Song thẳng thắnkhách quan có thể nói rằng, khi doanh nghiệp muốn đầu tư kinh doanh thì chỉmuốn phát triển, mở rộng chứ không ai mong muốn điều ngược lại, để xảy ranông nỗi đóng cửa và bị rút phép. khi bị lỗ thì động thái đầu tiên theo quyluật thị trường là doanh nghiệp sẽ cắt lỗ, ngừng kinh doanh mặt hàng.

Trong câu chuyệntrên, Petrolimex nếu đứng ra gánh thêm hạn mức nhập khẩu khi mà càng nhập,càng lỗ, chẳng qua là tình thế "cực chẳng đã", vì nhiệm vụ Nhà nước giao chứchưa hẳn vì doanh nghiệp này "giàu manh hơn doanh nghiệp khác.

Đây là một bàihọc lớn cho chính cơ quan quản lý Nhà nước về điều hành xăng dầu hiện nay.Suy cho cùng, để xảy ra tình trạng công ty đóng cửa, bị rút phép, phải chăngdo chính cơ chế không rõ ràng đẩy doanh nghiệp vào thế khó, hay do các doanhnghiệp vô trách nhiệm, thấy khó mà bỏ của chạy lấy người?