Khó khăn trong việc tìm nguồn vốn trong nước do chính sách thắt chặt tiền tệ,nhiều doanh nghiệp lớn đã chuyển hướng sang thị trường nước ngoài.
Niêm yết trên sàn ngoại có quá gian nan hay doanh nghiệp còn theo đuổi những mụctiêu khác?
GDR - “Bình mới rượu cũ” của HAGL
GDR (Global Depositary Receipt) - Chứng chỉ lưu ký toàn cầu là hình thức huyđộng vốn linh hoạt, khá dễ dàng thông qua việc niêm yết tại sở giao dịch chứngkhoán nước ngoài như trường hợp Hoàng Anh Gia Lai (HAG) áp dụng. Thực chất đâylà hình thức niêm yết chéo khi HAGL phát hành 24,3 triệu cổ phiếu trên sàn trongnước và đồng thời niêm yết 24,3 triệu cổ phiếu dưới hình thức chứng chỉ GDR ởsàn chứng khoán London (LSX).
GDR có quyền lợi như cổ phiếu phổ thông như quyền nhận cổ tức, quyền tham dự vàbiểu quyết tại đại hội cổ đông. Không chỉ vậy, nhà đầu tư ngoại dễ dàng giaodịch GDR bằng đồng USD trên TTCK truyền thống của họ hơn việc mua bán cổ phiếu ởthị trường khác thông qua công ty môi giới nước ngoài.
Đồng thời, họ có thể tựdo chuyển nhượng GDR trên sàn LSX hoặc sử dụng quyền chọn bán lại cho ngân hànglưu ký để đổi lại cổ phiếu ở sàn trong nước. Tuy nhiên, rủi ro về tỷ giá USD/VNDlà vấn đề khó tránh khỏi từ việc nhận cổ tức hoặc hủy bỏ GDR để đổi lại cổ phiếutương ứng tại TTCK Việt Nam.
Yêu cầu niêm yết của GDR không quá khắt khe trên thị trường chuyên biệt (PSM)của LSX: mức vốn hóa tối thiểu là 700.000 bảng Anh (tương đương 24 tỷ VND); báocáo tài chính được kiểm toán trong 3 năm gần nhất. HAG dễ dàng đáp ứng các tiêuchuẩn của PSM khi thu về 1.167 tỷ đồng sau đợt phát hành cho Deustch Bank TrustCompany Americas (DBTCA), đóng vai trò là ngân hàng lưu ký. Đồng thời, DBTCA sẽhỗ trợ HAG phát hành và phân phối GDR cho nhà đầu tư trên LSX.
Tập đoàn HAG nắmgiữ cổ phần hơn 50 công ty con và liên kết, có nhu cầu vốn rất lớn đối với cácdự án khai thác khoáng sản, cao su và thủy điện tại Lào. Với dư nợ 5.874 tỷ đồng(tính đến cuối năm 2010), xu thế “hướng ngoại” của HAG là điều dễ hiểu khi tăngtrưởng tín dụng năm 2011 bị siết chặt và việc tiếp cận nguồn vốn trong nước đanggặp khó khăn.
HAG là doanh nghiệp đầu tiên ở Việt Nam niêm yết GDR trên sàn London, thông quađó sẽ tăng tính minh bạch trong quản trị và quảng bá thương hiệu HAG với nhà đầutư nước ngoài. Thêm vào đó, thị trường được chứng kiến mức độ chênh lệch về địnhgiá của cổ phiếu HAG giữa sàn London và Việt Nam. Phải chăng thị trường trongnước đang đánh giá thấp HAG ở mức 44.000đ/cổ phiếu so với mức giá giao dịch làUS$2.35/cổ phiếu (49.000đ) trên LSX?
 |
| Vinamilk đã tuyên bố hủy bỏ kế hoạch niêm yết 5% cổ phiếu trên thị trường chứng khoán Singapore |
Chuyện của Vinamilk lên SGX
Khác với hình thức GDR của HAGL, niêm yết cổ phiếu chính thống trên sàn giaodịch chứng khoán Singapore (SGX) cũng như các sàn giao dịch chứng khoán khác yêucầu khắt khe hơn về quy mô doanh nghiệp niêm yết cũng như quản trị điều hành.Lợi nhuận trước thuế cộng dồn 3 năm liên tiếp lớn hơn 7 triệu đô la, trong đó,ít nhất mỗi năm trên 1 triệu đô la, 25% cổ phiếu đang lưu hành phải thuộc sở hữu500 cổ đông, áp dụng chuẩn mực kế toán Singapore, Mỹ hay quốc tế (IAS).
Công ty sữa hàng đầu Việt Nam - Vinamilk (VNM) đã có ý định “tấn công” sàn ngoạitừ năm 2007 khi đại hội cổ đông thông qua việc phát hành và niêm yết 5% vốn điềulệ ra thị trường nước ngoài (dự kiến tại Singapore).
Năm 2010, lợi nhuận trướcthuế của công ty đã cán đích 4.251 tỷ đồng, con số đáng nể trong ngành sản xuấtthực phẩm. Lũy kế lợi nhuận trước thuế 3 năm liên tiếp đạt 8.230 tỷ đồng (391triệu đô la), thừa đạt tiêu chuẩn niêm yết. Tuy nhiên, việc doanh nghiệp này từbỏ ý định niêm yết trên SGX với lý do thị trường không thuận lợi đặt ra câu hỏi“Niêm yết sàn ngoại có phải là mốt thời thượng?”
Thứ nhất, chi phí niêm yết trên SGX hoặc sàn ngoại khác không hề rẻ với trườnghợp cổ phiếu chính thống. Mức phí cho niêm yết lần đầu từ $50.000 đến $200.000 (dựatrên mức vốn hóa đơn vị $100 triệu), niêm yết bổ sung từ $5.000 - $100.000, phíxử lý hồ sơ $20.000 và kể cả phí quản lý hàng năm là $25.000-$100.000 (*). Sosánh với mức phí niêm yết lần đầu và bổ sung là 10 triệu đồng, 5 triệu đồng, phíquản lý hàng năm là 20 triệu đồng do HOSE áp dụng (**), cái giá để gia nhập sânchơi ở sàn ngoại khá tốn kém và đáng để suy ngẫm.
Doanh nghiệp niêm yết trên sànngoại phải cân nhắc giữa việc đánh đổi lợi ích đạt được từ huy động vốn và chiphí trang trải cho sàn giao dịch chứng khoán lẫn đơn vị tư vấn (IB).
Thứ hai, mục đích lên sàn ngoại cần đem ra mổ xẻ kỹ lưỡng. Nếu chỉ cần PR,marketing thương hiệu của doanh nghiệp xứng tầm thế giới thì đây có phải là giảipháp hợp lý? Với Vinamilk, khả năng sinh lời và “sức khỏe” tài chính của doanhnghiệp sữa này luôn giữ vị trí hàng đầu: tiền mặt dồi dào với 2.200 tỷ đồng, cácquỹ và lợi nhuận chưa phân phối 4.434 tỷ đồng. Hoạt động kinh doanh chính sảnsinh ra lượng tiền mặt tốt, bù đắp nhu cầu đầu tư dự án lẫn trả dư nợ vay ngânhàng 567 tỷ đồng (Theo BCTC 2010 đã kiểm toán).
VNM không quá “khát” vốn ngoạivì họ có thể tự trang trải bằng tiềm lực tài chính hiện có. Hơn thế nữa, 5% cổphiếu niêm yết trên SGX có tạo nên hiệu ứng PR hiệu quả hơn “hữu xạ tự nhiênhương” của sàn trong nước? Khi hủy kế hoạch niêm yết, room còn trống 5% của VNMngay lập tức được lấp đầy bởi tổ chức nước ngoài, chứng tỏ sự quan tâm đúng mựccủa nhà đầu tư nước ngoài tới công ty vốn hóa lớn tập trung vào ngành nghề sảnxuất chính.
Thách thức cuộc chơi
Trở ngại lớn của việc niêm yết trên sàn ngoại là khác biệt giữa chuẩn mực kếtoán Việt Nam (VAS) so với chuẩn mực quốc tế (IAS), mặc dù VAS xây dựng dựa trênnền tảng của IAS. Có thể kể ra vài nét khác biệt chính.
Thứ nhất, theo IAS, báocáo tài chính bắt buộc phải hợp nhất kể cả giữa niên độ và cuối năm, tuy nhiênVAS không yêu cầu ở giữa niên độ. Trường hợp từng xảy ra với công ty mẹVinashinpetrol (VSP) làm ăn có lãi năm 2008 nhưng công ty con (sở hữu 100% vốn)bị lỗ nặng. Nếu áp dụng VAS sẽ có sai lệch kết quả kinh doanh lớn so với phươngpháp IAS.
|
Thứ hai, cách tính thu nhập trên vốn cổ phần cơ bản (EPS) cũng thểhiện quan điểm khác nhau. VAS quy định lãi tính EPS cơ bản gồm cả lãi không dànhcho cổ đông như quỹ trích phúc lợi, khen thưởng cho nhân viên, trong khi IAS yêucầu lãi tính EPS chỉ thuộc về cổ đông. Áp dụng cho các công ty ngành than nhưNúi Béo (NBC), Cọc Sáu (TC6), sự chênh lệch cách tính EPS giữa VAS và IAS có thểlên đến 20 - 30% do các công ty này trích lập các quỹ phúc lợi rất lớn cho banđiều hành, nhân viên.
Dù niêm yết tại sàn ngoại, doanh nghiệp vẫn phải đảm bảo tỷ lệ nắm giữ của nhàđầu tư nước ngoài ở sàn trong nước là 49% và 30% đối với tổ chức tín dụng. Doanhnghiệp gần hết room của nhà đầu tư nước ngoài sẽ phải điều chỉnh, khống chế tỉlệ này theo yêu cầu. Ngoài ra, UBCKNN chưa có văn bản hướng dẫn chi tiết về niêmyết ở nước ngoài ngoại trừ Dự thảo 04.04 - Nghị định về sửa đổi, bổ sung một sốvấn đề liên quan tới Luật chứng khoán.
Rào cản kỹ thuật khác là số lượng cổ phiếu, như trường hợp HAGL chọn tỷ lệchuyển đổi cổ phiếu so với GDR là 1:1. Trên thực tế, giữa việc chọn mua 1 cổphiếu giá $10 và 10 cổ phiếu giá $1, nhà đầu tư nước ngoài sẽ lựa chọn phương ánthứ 2 do tính thanh khoản cao hơn. Lý do là họ chỉ quan tâm tới mức vốn hóa (sốlượng cổ phần x giá cổ phần) vì sàn ngoại không áp dụng mệnh giá 10.000đ như ởViệt Nam.
Chi phí dịch vụ niêm yết sàn ngoại không phải là nhỏ do các thủ tục pháp lý,dịch vụ tư vấn, kiểm toán đều cần kinh nghiệm hỗ trợ của tổ chức nước ngoài nhưDB, Elaura Capital, E&Y đối với trường hợp HAGL. Các công ty “rậm rịch” kế hoạchniêm yết ở nước ngoài như SSI, PVFC, Vincom đều có tiềm lực tài chính và các dựán khả thi để huy động vốn ngoại.
Tuy nhiên, để đáp ứng sân chơi tầm quốc tế, họphải ép mình theo luật chơi chung, kể cả yêu cầu công bố thông tin khắt khe cũngnhư mạnh tay cho các chi phí nhập cuộc.
(*) Theo SGX - Listing Fees (đơn vị: đô la Singapore)
(* **) Theo Thông tư 27 của Bộ Tài Chính (27/2010/TT-BTC)
Theo Anh Quân
Doanh nhân
