Tuổi dậy thì là thời kỳ nổi loạn: Cha mẹ cần làm gì để giúp con mình vượt qua giai đoạn này một cách suôn sẻ?

Tuổi mới lớn được các nhà tâm lý học gọi là “giai đoạn bão tố” và hầu hết các bậc cha mẹ cũng biết trước rằng trẻ ở tuổi vị thành niên thường dễ nổi loạn nhưng rất khó dạy dỗ hay kỷ luật. Tuy nhiên làm thế nào để nắm bắt kịp thời những bất thường về tâm lý cũng như định hướng đúng đắn cho con vào độ tuổi dậy thì vẫn luôn làm phụ huynh cảm thấy đau đầu và đầy khó khăn.

Trẻ tuổi dậy thì thay đổi tính cách do ảnh hưởng của hormone

Có những bé trước đó rất ngoan ngoãn và nghe lời bố mẹ, nhưng đến giai đoạn tuổi dậy thì đột nhiên hay cáu gắt, chán học, điểm số sa sút, hay cãi lại thậm chí tỏ ra chống đối gây gắt với bố mẹ khi bị nhắc nhở, la mắng. Một số khác lại có thể trở nên lầm lì, không chịu nói năng, hay bồn chồn, sống khép kín và xa cách hơn khiến bố mẹ lo lắng…

Thực tế, những hành vi như trên là các triệu chứng điển hình của tuổi dậy thì. Theo các nhà tâm lý học, đó không phải lỗi của trẻ, cũng không phải do cha mẹ hay xã hội mà nguyên nhân sâu xa là do nội tiết tố trong cơ thể trẻ đang “làm loạn” tác động lên cảm xúc và tính cách trẻ.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự thay đổi tâm trạng và kiểu hành vi của trẻ vị thành niên bị ảnh hưởng bởi mức độ nội tiết tố (hormone). Cụ thể, trẻ vị thành niên đang trong thời kỳ phát triển nhanh chóng, cơ thể trẻ tiết ra một lượng lớn nội tiết tố nam và nội tiết tố nữ. Trong đó, nội tiết tố nam hay còn gọi là hormone tăng trưởng có tác dụng chủ yếu thúc đẩy quá trình phát triển thể chất của trẻ như phát triển chiều cao, cân nặng, xương, cơ. Estrogen, còn được gọi là hormone sinh dục, chủ yếu thúc đẩy sự phát triển giới tính của trẻ em theo đúng nghĩa, trẻ em gái bắt đầu trở thành phụ nữ và trẻ em trai bắt đầu trở thành đàn ông.

Những hormone này được tiết ra với số lượng lớn nhưng trẻ còn non nớt, sẽ không thể đối mặt và đối phó với những thay đổi khác nhau do cơ thể mang lại trong một thời gian. Điều đó khiến cảm xúc của trẻ lên xuống thất thường, đôi khi phấn khích, đôi khi lo lắng, khó chịu vô cớ.

Ngoài ra, các vùng não của trẻ vị thành niên chịu trách nhiệm điều hòa cảm xúc còn non yếu, một khi cảm xúc lo lắng của trẻ vị thành niên xuất hiện thì không thể kiểm soát chúng một cách lý trí như người lớn.

Vì vậy, ngay từ khi trẻ sinh ra, nếu không có sự hướng dẫn của cha mẹ, trẻ sẽ không biết rằng cơ thể mình sẽ trải qua những thay đổi to lớn trong quá trình lớn lên và sẽ không thể đối phó với nó. Tức là sự thay đổi tâm sinh lý của trẻ vị thành niên quá nhanh mà không có sự chuẩn bị tâm lý, khi phản ứng tâm lý không theo kịp những thay đổi tâm sinh lý thì trẻ sẽ lo lắng, thất thường…

Khi những cảm xúc tiêu cực này không được khơi thông kịp thời, và cha mẹ không thể hiểu được hành vi của con mình, chúng sẽ dần trở thành những đứa trẻ nổi loạn trong mắt cha mẹ. Cũng giống như những cô gái luôn có một vài ngày trong tháng, họ có xu hướng mất kiểm soát cảm xúc của mình, và nổi giận với những người xung quanh một cách khó hiểu vì những điều nhỏ nhặt.

Vì vậy, hành vi nổi loạn của trẻ vị thành niên thực chất là biểu hiện của hormone khiến trẻ mất kiểm soát cảm xúc, nó cũng liên quan mật thiết đến não bộ còn non nớt. Đây là sự thật khách quan do những thay đổi về thể chất của trẻ mang lại, không phải là hành vi cố ý của trẻ. Nếu bạn muốn tuổi dậy thì của con mình không trở thành giai đoạn giông bão, thì việc quản lý cảm xúc của trẻ là vô cùng quan trọng.

Làm thế nào để cha mẹ giúp con mình vượt qua tuổi dậy thì một cách suôn sẻ?

1. Chuẩn bị tinh thần cho con cái sắp bước vào tuổi dậy thì

Cha mẹ nên giáo dục cho trẻ về cấu trúc nội tiết tố trước khi trẻ bắt đầu dậy thì, khoảng 9 tuổi, để trẻ hiểu nguyên nhân dẫn đến những thay đổi về thể chất và tình cảm. Từ đó trẻ có những chuẩn bị tâm lý nhất định, tránh để trẻ dậy thì trở thành một thời kỳ nổi loạn.

Cha mẹ nên nói rõ với con rằng nội tiết tố sẽ dao động trong ngày, khi cơn bồn chồn dịu đi có thể trở lại trạng thái bình thường, để con không hoảng sợ mà cố gắng bình tĩnh đối mặt.

2. Lập quy tắc ứng xử phù hợp và yêu cầu con tuân thủ

Cha mẹ có thẩm quyền và cũng là trách nhiệm phải nuôi dạy con cái. Dựa trên vai trò đó, các bậc phụ huynh nên lập ra những quy tắc ứng xử phù hợp và kiên quyết yêu cầu con cái tuổi dậy thì phải tuân thủ, trau dồi khả năng tự kỷ luật để giảm bớt hành vi nổi loạn. Đồng thời, cha mẹ cần tạo cho trẻ đủ tình yêu thương, kiên nhẫn lắng nghe tiếng nói của trẻ, khuyến khích trẻ tích cực lớn lên.

3. Kiểm soát hành vi nhưng không kiểm soát cảm xúc

Để trẻ tuổi nổi loạn không mắc sai lầm hay có những hành động tiêu cực gây hậu quả lớn, việc cha mẹ sát sao theo dõi và kiểm soát con là rất cần thiết.  Tuy nhiên sự kiểm soát ở đây là kiểm soát hành vi, hành động chứ không phải kiểm soát cảm xúc, niềm tin và sự tự nhận thức của con cái họ (kiểm soát tinh thần).

Tự chủ về tâm lý là quyền có suy nghĩ và cảm xúc của giới trẻ. Khi trẻ nghĩ rằng cha mẹ đang cố gắng kiểm soát tâm lý của mình thì “sức khỏe tâm lý” của trẻ sẽ bị tổn hại rất nhiều. Nói cách khác, trẻ ngày càng trở nên độc lập, muốn tự chủ hơn và đương nhiên không muốn bị cha mẹ kiểm soát. Càng có nhiều quyền tự chủ, trẻ sẽ càng tự tin về mọi mặt, điều này có lợi cho quá trình trôi qua của tuổi mới lớn một cách suôn sẻ.

Trên thực tế, hầu hết những đứa trẻ nổi loạn thực sự có cha mẹ muốn kiểm soát tâm lý đối với đứa trẻ. Ví dụ: luôn cố gắng thay đổi cách trẻ cảm nhận và suy nghĩ về mọi việc; thường xuyên cắt ngang lời trẻ nói; đổ lỗi cho trẻ về lỗi của các thành viên khác trong gia đình; nếu trẻ làm cha mẹ tức giận, cha mẹ sẽ phớt lờ trẻ cho đến khi con làm cho cha mẹ vui trở lại; kể lại tất cả những điều con cái đã làm sai nhiều lần,… 

4. Cha mẹ nên trau dồi sở thích và rèn luyện thể chất của trẻ

Nhiều bậc phụ huynh kiểm soát con cái thái quá, thậm chí can thiệp cả vào sở thích của trẻ dẫn đến những quyền cá nhân bị xâm phạm. Điều đó rất dễ khiến trẻ, đặc biệt là trẻ tuổi mới lớn cảm thấy bức bối, bức xúc dẫn đến phản kháng mạnh mẽ và càng nổi loạn hơn.

Do đó, cha mẹ nên cho phép trẻ tập trung vào sở thích của mình để trẻ trau dồi được cảm xúc tích cực cũng như phát huy thế mạnh của bản thân, tất nhiên phải là sở thích lành mạnh. Đồng thời, phụ huynh hãy khuyến khích con thực hiện các bài tập thể chất có thể giải phóng căng thẳng về mặt tinh thần của trẻ và ngăn trẻ say mê trò chơi hoặc đi chệch hướng.

Có thể nói, cha mẹ chính là những người gần gũi nhất với con, là người huấn luyện, hiểu được những thay đổi tâm sinh lý của con. Vì vậy, chúng ta hãy tôn trọng tính cách của con, từng bước giúp con bước qua tuổi dậy thì suôn sẻ bằng những hành động cụ thể. Đừng chỉ nói suông hay gây áp lực thêm nữa vì sẽ thực sự khiến cho giai đoạn dậy thì của trẻ trở thành một giai đoạn nổi loạn.

Làm mẹ

9 điều có hại cho trẻ vẫn diễn ra hằng ngày mà nhiều cha mẹ không nhận ra

Theo V.K - Vietnamnet