Lằn ranh kẻ cắp

Vậy mà cái nơi làm việc nóng nựcấy chả còn, nhà máy cũng tan, chẳng có con đường nào khác ngoài con đường ra chợbuôn bán vặt kiếm sống.

Ở chợ, bên cạnh chỗ hắn bán hàngcó quầy bán rau quả chiều ngang tới sáu mét. Rau quả từng chồng kisten (thùngchuyên dụng đựng hoa quả) chất cao như núi, nên mẹt hàng khiêm tốn của hắn nhưkiến bên voi. Chủ quầy rau quả người Li băng tên thân mật là Joschi. Joschinguyên là một sinh viên quay phim đứt xích, lấy vợ Đức, sau ở lại. Gã xoay xởnhiều nghề và cuối cùng chuyên bán rau quả trong các chợ phiên ngoài trời.Joschi kém hắn 2 tuổi, cao hơn hắn chục phân, nhưng nặng 87 kí, nên nom béo nhưcon cun cút. Con cun cút râu quai nón, song vợ hắn bắt cạo sạch vì "Em khôngchịu được mùi khói thuốc hôi rình luôn ở bộ râu rậm không cạo". Joschi nghiệnnặng. Cái mõm đen xì xì của gã luôn bập điếu thuốc lá No.1, thành ra nom y nhưống khói di động luôn phì phò nhả khói. Một tay Libăng không để râu, bộ dạng nhưthế, cực khó coi so với những người Trung Đông râu dài rất oai vệ trong những bộphim hắn đã xem ở Đức. Bù lại Joschi mau miệng, hay cười, chứ không đăm đămnghiêm nghị khi tiếp xúc với hắn như cánh buôn bán người Đức ở chợ.

Buôn bán được hai tháng, mộtchiều Chủ nhật, Joschi hỏi, khi gọi hai ly cafe nóng:

- Hàng hóa mày bán xem ra cũng ít khách?

- Đúng thế - Hắn lí giải thêm -Nếu tao có ôtô đi xa mua hàng, thì khá hơn.

Hôm sau, Joschi đột nhiên bảo:

- Hay là mày làm với tao.

Hắn trố mắt nhìn tay Libăng:

- Ngày bao nhiêu?

Joschi nói ngay:

- Tám chục D.mark (đơn vị tiền tệĐức) một ngày.

Hắn nghĩ, mình bán hàng cả ngàycũng chỉ trăm hơn, trăm ngót, trừ tiền thuê chỗ, vé tàu đi lấy hàng, không bằngđi bán thuê cho gã. Ok! - Hắn nhận lời.

Phụ bán hoa quả không cần kiếnthức gì mấy, nhưng là một việc nặng nhọc. Sớm tơ mơ, hắn chờ Joschi ở đầu chợ.Bắt đầu là việc bê toàn bộ các khay, các két gỗ đựng rau, hoa quả từ xe xuống,xếp quanh vị trí đứng bán. Căng ô, chăng lều. Phải sắp xếp các loại hàng theo ýJoschi, sao cho thuận tiện khi bán. Những thứ hoa quả dân Đông Đức hay mua nhưnho, táo, đào… được xếp quanh vị trí đứng. Rau thì xếp ở dãy mặt tiền. Xếp hàngxong, hắn phải chạy quanh, phụ giúp bán hàng. Phải lấy túi, lấy hoa quả từ cáckhay gỗ, dọn dẹp các thùng rỗng và hoa quả rụng, hỏng v.v... Tất nhiên, dầu làkém tuổi hắn, Joschi với tư cách ông chủ vẫn có quyền sai hắn như sai một thằngnhỏ. Khi thì đổi tiền lẻ, khi đi mua cà phê, gói thuốc. Có lúc hứng lên, hắn bảobưng về vài cốc bia tươi để chủ và tớ hỉ hả nâng cốc…

Thế là suốt hai tháng hắn trởthành thằng nhỏ giúp Joschi như thế. Đã hơn 40 tuổi đầu, từng kinh qua trận mạc,từng là bố trẻ con, từng làm bí thư chi bộ, từng là đội trưởng đội lao động đứngđầu hơn hai trăm mạng, nay lĩnh một công việc y như một thằng oắt con bị saivặt, đôi khi hắn cũng thấy tổn thương. Song biết làm sao được. Hắn cần tiền, cầnđứng vững được ở nơi đây, nơi xứ người xa lạ, cách mảnh đất quen thuộc của hắn16 giờ bay. Thôi! Nhẫn, kiên nhẫn! Hắn tặc lưỡi, nhớ lời cha, một trí thức từthời Tây thông tường cả chữ Hán Nôm, viết dặn hắn ở thư gần đây nhất.

Công việc của Joschi xem ra ngàycàng thuận lợi. Dân Đông Đức, sau khi đổi tiền, một Ostmark ăn một D.mark, đâmra tiêu hoang như bắt được của. Joschi đã làm thỏa mãn cơn nghiền chuốiArgentina và hoa quả nhiệt đới, là thứ xưa vốnhiếm hoi với dân phía Đông. Thành ra doanh thu của Joschi cứ lên vù vù.

Hắn cũng thạo việc ngay, bản nănglại nhanh như cắt, nên quan hệ giữa hắn và ông chủ rất thông đồng bén giọt. Sựthuận lợi tới mức đôi khi chợ thưa khách, Joschi muốn rảo quanh chợ cho đỡ cuồngchân, hoặc ra quầy bier làm vài vại, tin cậy để hắn đứng bán hàng. Điều đó làmcho hắn vui vui, vì trước đó hai ba tuần, Joschi chưa khi nào rời cái két nhỏ đểtrên bàn đựng tiền thu của khách.

Sau hai tháng làm thằng nhỏ, hắnbỏ ra 300 D.mark, mua cái Traban vỏ giấy nện của dân Đông Đức thải ra, nên việcđi lại cũng đỡ vất hơn, kể cả những ngày mưa lạnh, hay tuyết rơi trắng xóa.

Minh họa: Đào Quốc Huy.

Nước Đức mới thay đổi,chợ búa cũng đổi thay. Phần đất Đông Đức rào rào mở thêm chợ phiên, chợtrời, tức là sinh ra rất nhiều điểm bán khác. Việc mua hoa quả với dânĐông Đức cũng vẫn như tằm ăn rỗi nên Joschi quyết định mở ra ba điểm bánhàng khác. Hai điểm kia gã gọi em vợ tới bán. Còn điểm tại chợ bấy nayhắn và Joschi mở rộng chiều ngang tới gần chục mét. Joschi bảo, mày đứngmột mình được rồi đấy. Tao đôi khi chạy đi chạy lại giữa ba quầy.

- Lương phải khác đi chứ? - Hắnkhông úp mở nói.

- Tất nhiên! - Joschi cười - 120D.mark một ngày.

Ok! Ngay lập tức hắn bắt tay vàocông việc với trách nhiệm mới.

Hóa ra phụ việc giản đơn hơnnhiều so với tự mình chỉ huy một quầy bán hàng! Để nhận thêm 40 D.mark, hắn bắtđầu nếm náp, biết thế nào là lao động làm thuê thật sự! Sớm sớm, từ hơn bốn giờ,hắn đánh chiếc Traban ghẻ tới Trung tâm bán buôn hoa quả, cách nhà gần năm chụccây số. Tại đó, hắn nhận lượng hàng cao như núi mà Bali đã xếp riêng một ô. Bốchết số hoa quả ấy lên xe, rồi lại đánh xe tới điểm bán và dỡ hết xuống. Trời đầytuyết lạnh thế mà có bữa bốc hết hàng cho kịp giờ mở chợ, mồ hôi túa ra ướt hếtcả áo trong. Công việc chẳng còn cố định điểm bán như xưa. Thường là Joschi chọncác hội chợ thời gian bán kéo dài từ 3 tới 5 ngày. Đôi khi có phiên chợ  đẫy cảnửa tháng. Mệt đấy, song hắn cũng vui vui vì trước đó, Joschi từ chỗ không baogiờ cho hắn mon men tới két tiền, nay gã lại giao cho toàn bộ một núi tiền, hàngvậy. Nhưng để đổi lại nguồn vui mong manh ấy, hắn phải lao động một cách hết sứckhốn nạn. Đám người châu Âu tới chợ đâu chỉ mua hàng. Trăm cái thú của họ, cócái thú chơi chợ! Sau mỗi tuần, đa phần mệt nhoài trong công sở, nhà máy, trongphòng ngủ trắng toát hay nhà vườn đơn lẻ, đến chợ là thư giãn hết mình. Tức làtrung bình mỗi ngày, tính cả thời gian đi lấy hàng và trả xe về kho, hắn làmviệc từ 12 tới 14 tiếng.

Thao tác bán hoa quả cũng khôngđơn thuần, không chỉ là một phu khuân vác. Cứ giật túi, cúi xuống lấy rau, hoaquả, đưa cho khách, nhận tiền… từng ấy động tác, để bán sao cho hết một núi hoaquả từ 1 tới 5 tấn, thậm chí 7- 8, thậm chí 9 tấn một ngày, cũng đủ làm bại liệthai cánh tay. Nhất là, khi dân Đông Đức bia rượu xong, thú mua hàng bỗng vọt ranhư kẻ khùng. Người đông như kiến cỏ, xếp hàng cả dẫy tới hai ba chục ngườitrước quầy. Tuần đầu về, lưng như gãy ra. Đặc biệt hai bắp tay hắn đọng máu,cứng đanh lại, nhức nhối vô cùng. Tối ngủ, hắn nghĩ ra cách giơ ngược hai tay,phía sau đầu, kê lên thành giường. Làm như thế máu chảy xuống, đỡ đi phần nàođau đớn để hắn thiêm thiếp ngủ vùi. Cuộc sống cứ thế triền miên. Không xem hát,không tivi, nhạc nhẽo. Đến cả yêu đương, làm tình hắn cũng chẳng kịp nhớ ra!

Ngày lại ngày, tiền thu đượctrung bình từ 3 tới 5 ngàn, có phiên chợ mở ở lễ hội địa phương, như Lễ hộitưởng niệm trận thắng của Napoléon Bonaparte ở Grossberen, cả trăm ngàn ngườikhắp Đức và Pháp kéo tới chợ, thì một ngày bán tới cả 10 ngàn D.mark.

Buôn bán hai ba tháng, nắm đượcgiá mua, chiều tối kiểm tiền, hắn giật mình khi biết mỗi ngày mang lời choJoschi từ 1.500 tới 3.000, 4.000 D.mark. Trong khi con cun cút kia trả hắn mỗingày 120 D.mark!

Một tối trao tiền cho Joschi, hắnchợt lóe lên ý định, sao không ăn cắp tiền của gã. Mà mình có ăn cắp gì đâu nhỉ?Tiền lời của hắn bớt đi chút ít cũng là cái mà mình làm ra! Hắn ngụy biện. Lấycủa Joschi 100 D.mark mỗi ngày cực dễ. Vì bán hoa quả không thể kiểm đếm đượcchính xác đầu ra. Kinh doanh hoa quả không như quần áo hay thứ khác, mà đếm kiểmdễ dàng. Bởi hoa quả là sinh thể sống, có quả chín quá, có quả thối, rụng, nát,vứt đi đổ đống, cho vào thùng cát-tông dùng đựng chuối đã rỗng nào đó, rồi némvào container rác, bố nó cũng không biết! Hắn cũng toan tính sẽ lấy tiền vào lúctrưa. Đấy là lúc Joschi không thể tới nơi hắn. Con cun cút dứt khoát sẽ trải mộtcái khăn sặc sỡ vẫn quàng cổ, ở đâu đó trên mặt đất, quỳ xuống, kính cẩn hướngvề mặt trời để lạy đức A La linh thiêng của gã.

Nghĩ là thế, tính là thế, tỉ mỉ,thông minh như một trinh sát viên thời chiến, nhưng trong tâm trí hắn vẫn thấycó gì bất ổn, không bình an và, thường là sau những toan tính ấy lại tự nhủ:Thôi để mai, ngày mai sẽ lấy!

Cứ lần lữa như thế hơn tuần, chỉmình hắn biết cái lao lung vô cùng mong manh ở tâm can hắn. Hắn đứng giữa mộtlằn ranh mà hắn phải dứt khoát quyết định, hoặc nhảy sang bên này, hoặc ở hẳn vịtrí nguyên sơ như bản ngã con người hắn xa xưa lâu lắm rồi, trong một gia đình ởHà Nội, nơi chôn nhau cắt rốn của hắn, nơi mà từ nhỏ hắn không bao giờ dám tơhào một xu của ai bao giờ. Hắn phải là ai? Là một người làm thuê khốn nạn haymột thằng ăn cắp! Cái điều ấy tưởng đơn giản mà khó khăn thế! Một ngày Chủ nhật,mưa tuyết lạnh, trở về ngôi nhà hắn ở, người hâm hấp sốt, hắn tứa nước mắt khingồi trong bóng tối, ở xó nhà quay mặt vào tường, đếm từng đồng D.mark sau mộttuần làm thuê có được. Đêm ấy, hắn tự dằn vặt, tự vấn hắn là ai, là ai? Hắnthông minh hay không phải là thông minh khi chợt nghĩ rằng, mọi sự tính toánchuẩn bị chỉ là sự khôn ngoan láu cá truyền kiếp của một thằng hèn.

Toàn bộ quá trình lần lữa ấy dằnvặt hắn từng ngày. Từng ngày, nhất là lúc mà hắn biết rõ rằng, giờ này Joschiđang quỳ xuống và cẩu khẩn! Nó giằng co tới đau đớn khi diễn ra ở một vùng xahoắc! Nơi không có họ hàng hang hốc, nơi thân cô thế cô và cũng là nơi - từngđêm khuya lắm - đôi khi trong giấc ngủ mệt mỏi hắn vẫn có những cơn mơ. Hắn thấyhắn vượt qua những cánh rừng bom đạn lở loét, ven những con suối đầy vắt vànhững khe đá bướm trắng xóa dập dờn hoa cả mắt. Cả một con đường nữa, khác hẳncon đường giữa cánh rừng kia. Đường dài hun hút, gió buốt lạnh thổi và những hốcmắt đầy bụi, sương, tuyết trắng. Rồi chính hắn lại thấy hắn ngồi trong bóng tối,đếm từng đồng tiền lẻ nhầu nát của Joschi đã trả sau từng tuần.

Không, tôi không thể, không baogiờ là thằng hèn! Tôi là kẻ làm thuê khốn nạn chứ không thể là kẻ cắp - Hắn bậtdậy, tỉnh mơ trong đêm tối, lẩm bẩm tự nói với chính hắn.

Ngày lại ngày hắn vẫn đi làm thuêcho Joschi. Hắn cố gắng bớt nhìn vào két tiền nhỏ đầy cám dỗ và bỏ thói quennhìn cách kiểm tiền của Joschi mỗi tối kết thúc việc buôn bán!

Cuối tuần năm ấy, cái ôtô tựnhiên khặc khừ dở chứng. Joschi cho nghỉ chợ hai hôm để chữa cái bơm dầu ôtôhiệu Mercedes. Xe chữa xong, chúng cho xe chạy thử trên con đường hai bên rực rỡbiển cúc dại đã chín vàng. Gió he he thổi trên cánh đồng đầy hương cúc, hoa dạiđủ loài làm hắn thấy thư thái và phấn chấn trong nắng vàng ươm chiếu trên thảmđồng. Xe lại chạy tốt! Joschi và hắn đỗ xe bên một quán bia ven đường. Joschigọi bia đen với đĩa thịt cừu Doenegebap và gọi riêng cho hắn món rất khoái khẩu,đó là đĩa chân giò hầm với bắp cải muối chua.

Bia tươi đen rất đậm. Thịt ngậyvà béo nhậu với dưa cải chua thật đưa đẩy. Chúng uống tới vại thứ ba. Joschi,con cun cút vung vẩy liên tục điếu N1 trên tay. Lần đầu tiên gã nói chuyện rấthăng. Gã kể về những cánh đồng quê lúa mạch và ngô. Những bãi cừu và cả những mỏdầu... v.v... Gã kể về cách nướng chiếc bánh ngô mỏng Trung Đông và cán mỏngchúng trên tấm sắt đặt trên than hồng và lan man sang đứa con gái béo ị, đôi mắtto xanh biếc, thi thoảng tới quầy chơi, nũng nịu bắt hắn mua cho nó một cái véđu quay.

Câu chuyện lê la tới chuyện củahắn. Bier có bia, vui và buồn. Hôm nay chả giấu nhau gì. Hắn chẳng thèm giấuJoschi sự nghèo nàn của Hà Nội. Hắn kể về căn nhà luôn vắng mùi thịt cá, về đứacon tật nguyền của mình và cả những tháng năm bom đạn chiến tranh trong rừng.Hắn kể cho Joschi về người cha, một họa sĩ có tài và chiếc đàn dân tộc với cungbậc và tiết tấu chậm nhẩn nha, chứ không rộn rã như giai điệu của tụi Trung Đôngchúng mày. Joschi nghe rất chăm chú. Gã luôn luôn tỏ ra đồng cảm, gật gù cái đầucó bộ tóc quăn rậm, xoa xoa bàn tay chuối mắn vào cái cằm đen xì xì của con cuncút rồi bảo: "Mày hãy học buôn bán! Nếu chịu khó, mày có thể là ông chủ và cótiền. Có tiền, mọi việc sẽ giản đơn hơn, dầu âu lo thì chả khi nào con người tahết tiệt cái âu lo cả. Cũng như việc làm thuê cực nhọc, song làm ông chủ cũngnhiều thứ lo đấy!" - Joschi nháy mắt.

Khi ông chủ và thằng làm thuêuống đã ngà ngà, là lúc có thể nói hết! Hắn nghĩ và hít mạnh một hơi rồi nóituột với Joschi tất cả suy nghĩ của mình.

Hắn nói:

- Joschi này, giờ đây mày có baquầy, mày chỉ làm thằng đi uống bia và hút thuốc suốt ngày, trong khi tao chânlấm tay bùn - Hắn dừng một tẹo, chao thêm ngụm bia rõ to, nói thẳng vào điểmquan trọng nhất - Tao mà lấy của mày mỗi ngày một trăm, mày cũng chả biết. Màyphải tăng lương cho tao và quan trọng hơn nữa là, nếu như tự nhận là thằng tử tếtrên đời này, thì mày đừng biến tao thành thằng ăn cắp!

Cầm li bia trong tay, Joschi nghehắn rất chăm chú. Nét mặt của Joschi khi ấy rất khó đoán đang nghĩ gì. "Mộtthằng Trung Đông từng trải như gã, không thể thờ ơ trước thái độ sòng phẳng vàkiên quyết của mình được!" - Hắn nghĩ vậy và kết thúc chuyện bằng một tiếng thởdài, có thể nói quá ra là bay thẳng tận trời xanh leo lẻo bấy giờ.

Joschi bỗng vất tuột điếu thuốchút dở vào gạt tàn, nhìn thẳng vào mắt hắn, gằn từng từ: "Thực sự là mày khônglấy tiền của tao chứ?".

Hắn nói: "Không!".

Joschi dằn mạnh ly bia xuống bàn.Bia tóe ra vào cả quần cả hai đứa. Con cun cút nặng gần tạ đột ngột đứng dậy.

Hắn, theo phản xạ tự nhiên saubao năm chiến tranh, bao năm giang hồ phiêu bạt cũng đứng bật dậy.

Hai con người da màu ấy nhìnthẳng vào mắt nhau không chớp. Mắt Joschi đầy những tia máu. Có thể gã sẽ tốngmình một quả chăng? Nếu vậy, hắn sẽ giáng thẳng vại bia nặng chịch ngay vào đầugã, cho chừa cái thói sai vặt! Hắn thoáng nghĩ và đặt tay lên quai vại bia nửalít bằng gốm nặng tới gần kí lô, sẵn sàng ở tư thế phản công!

Nhưng Joschi không làm bậy nhưhắn đề phòng. Gã đột ngột đưa tay ra, nắm lấy bàn tay hắn và ấn hắn ngồi xuốngghế.

Bọn chúng im như thóc tới dămgiây, không nói một lời. Joschi tiếp tục uống đến ba bốn vại bia đen tươi sóngsánh, đầm đậm mùi men trong yên lặng của gió, của cây và đất. Hắn cũng im lặnguống, và không thể dự đoán chính xác Joschi sẽ giải quyết lời đề nghị của hắntheo hướng nào? Nhưng rõ ràng hắn phải nói. Nói ra, lòng hắn như trút hết gánhnặng vô cùng trước đó. Và khi ấy, để nói cho ra nhẽ cùng tận sự thật, dù chuachát và cay đắng, song cần thiết như vậy, trong lòng hắn cũng trào ra một xúccảm không thể dễ diễn tả. Cay đắng và ngọt ngào như những li bia kia, nghẹn ngàouống mãi mà không thể khóc được. Hắn cũng dự định, nếu Joschi không tăng lươngthì ngày mai sẽ tự thôi việc. Vâng, con không thể chịu đựng mãi như thế cậu ạ.Lá thư trong đêm ấy hắn viết cho cha gửi về Việt Nam có dòng ghi như vậy.

Hắn không thôi việc.

Ngay hôm sau, Joschi tăng lươngcho hắn lên 150 D.mark một ngày và kết thúc mỗi kì hội chợ thường thưởng cho hắntừ 100 tới 500 D.mark - tùy theo số ngày bán và tổng số tiền thu được mỗi phiênchợ. Joschi cười, nhe bộ răng vàng xỉn vì khói thuốc. Con cun cút vẫy vẫy tậptiền trong bàn tay múp míp vàng khè khói thuốc, bảo: "Tiền cho thằng bạn khôngmuốn là kẻ ăn cắp".

Mùa đông rồi lại tới xuân nămtới, sau Noel, nhờ chăm chỉ và tiết kiệm, tiền vốn đã hòm hòm, hắn quyết địnhtạm biệt nghề bán thuê hoa quả, tự mở một quầy có ô lều buôn bán quần áo vớichiếc Open 3 tấn không mới, nhưng máy móc còn rất tốt. Ngày chia tay, Joschi mờihắn đi ăn một bữa ở quán Libăng giữa trung tâm Berlin. Quán ăn với nhiều mónthịt cừu thực không tồi. Rượu thì rất êm nhưng mới có 4 ly mà hai đứa đã la đà.Joschi bấy giờ mới nghiêm sắc mặt nói:

- Tao sẽ thông báo cho mày từngphiên chợ, điều mà chỉ Hội buôn bán Thổ và Trung Đông tụi tao biết rõ. Có gì khókhăn về thuế khóa, cứ nói với tao. Tao có kinh nghiệm đấy. Còn giờ mày là chủrồi. Làm một thằng chủ buôn bán lang thang đầu hè, cuối chợ cũng không giản đơnđâu. Làm chủ, bao giờ cũng dự kiến tất cả, cả số rơi vãi vì hàng hóa bị mất cắp.Ngay cả các siêu thị người ta cũng hoạch định điều đó ở trong kế hoạch hạch toánban đầu…

Ồ, hóa vậy! Nghe Joschi nói hết,hắn mới hiểu, điều Joschi không ngờ nhất, không phải là hắn - kẻ làm thuê có ăncắp hay không, mà là hắn đã nói toạc ra sự thật... Và hắn, kẻ làm thuê, đã gâycho con cun cút sự ngạc nhiên, không rơi vào cái giả thiết của mọi ông chủ là:đã có kẻ làm thuê, dầu bị kiểm soát chặt, vẫn phải dự kiến điều mất mát, thờigian hay tiền bạc, hàng hóa…

Vài tháng sau, một họa sĩ già ởHà Nội nhận một gói tiền USD của con trai ông gửi về từ Đức. Ở giữa sấp ngoại tệmới còn thơm nức mùi tiền, có nhét một lá thư nét chữ thẳng thớm. Thư chỉ ngắn,vẻn vẹn: "Con vẫn khỏe. Cậu đừng lo lắng nhiều! Cuộc sống ở nơi đây chẳng hề gìcậu ạ. Mà có dù vất vả, khốc liệt tới mấy, con sẽ qua được… như hôm nào ở chiếntrường là cùng, con sẽ trở về nguyên lành với cậu…

                                        Hà Nội - Berlin".