Chính sách tiền tệ đang siếtchặt hơn cùng hoạt động thu vốn từ lực lượng kinh doanh trên thị trường liênngân hàng đã dồn ép ngân hàng thương mại phải huy động VND bằng mọi giá.
Ngân hàng Nhà nước đang phải giữ thăng bằng trên sợi dây mong manh, giữa một bênlà giữ lạm phát và bên kia là thanh khoản hệ thống.
Siết chặt hơn
Sau Tết Nguyên đán, một thành công đáng ghi nhận của Ngân hàng Nhà nước là rútvề khoảng 130 nghìn tỷ đồng số tiền cung ứng phục vụ dịp Tết. Con số này đượccoi là sự mở đầu cho những động thái tiếp theo của quá trình thắt chặt tiền tệnhằm kiềm chế lạm phát.
Nhận xét về “cú phanh” nói trên, chuyên viên một ngân hàng lớn nói: “Con số 130nghìn tỷ đồng là thực nhưng khi ra số nhân tiền tệ thì gấp mấy lần. Giả sử hệ sốnhân tiền là 4,85 lần thì thị trường đã hụt đi hàng trăm nghìn tỷ đồng”.
Cùng đó, hoạt động trên thị trường mở (OMO) cũng bị thu hẹp cả về phạm vi lẫnquy mô lượng giao dịch so với cuối năm ngoái. Nguồn tin trên cho biết: nếu nhưtháng 1/2011, tỷ lệ “đấu” trên OMO là “1 ăn 1” hoặc “1,5 ăn 1” nhưng kể từ tháng2/2011, tỷ lệ này là “4 ăn 1” và đặc biệt, trong tháng 3, có những thời điểmNgân hàng Nhà nước giao dịch “5 hoặc 6 ăn 1”.
Tuy nhiên, đến ngày 30/3 tỷ lệ“đấu” giảm xuống “3 ăn 1”. Tỷ lệ “đấu” được hiểu nôm na, đại loại như: tổ chứctín dụng bỏ ra 3 nghìn tỷ đồng giấy tờ có giá thì được “đấu” 1 nghìn tỷ đồng“tiền tươi thóc thật”.
Trên thực tế, gần đây, khối lượng giao dịch OMO hạn chế ở mức thấp, chỉ đáp ứngkhoảng 15 - 20% nhu cầu thị trường.
Đã thế, cùng với thu hẹp thị trường OMO, Ngân hàng Nhà nước cũng rút các khoảncho vay tái cấp vốn. Một ngân hàng thương mại nhà nước trước đây được Ngân hàngNhà nước cho vay 10 nghìn tỷ đồng đã bị rút về 7 nghìn tỷ đồng.
Thực tế này dẫn đến một hệ quả không lấy gì làm lạ là lãi suất thị trường liênngân hàng (thị trường 2) nhảy vọt chóng mặt. Tuần trước, lãi suất liên ngân hànggiao dịch ở mức 17% - 18%/năm, lãi suất qua đêm từ 16% - 17%/năm, kỳ hạn mộttuần có ngân hàng chào 20% - 21%/năm.
Trong các ngày 29/3 và 30/3, lãi suất liênngân hàng có dịu lại do các tổ chức tín dụng đã đảm bảo đủ dự trữ bắt buộc ở mứccần thiết. Vì thế, thị trường ghi nhận trong hai ngày trên, nguồn cung dù vẫnhạn chế nhưng lãi suất rao đã giảm xuống ở mức 18%/năm; chiều 30/3, lãi suất quađêm giảm còn 13,5% - 16%/năm.
 |
| Sau Tết Nguyên đán, một thành công đáng ghi nhận của Ngân hàng Nhà nước là rút về khoảng 130 nghìn tỷ đồng số tiền cung ứng phục vụ dịp Tết (Ảnh: T.T.D.) |
Mối nguy đảo tiền của “rùa taiđỏ”
Giải thích sự căng thẳng về nguồn vốn trên thị trường gần đây, giám đốc bannghiệp vụ chuyên điều hòa nguồn từ một ngân hàng lớn cho biết, áp lực nói trêncòn xuất phát từ hành vi đảo tiền của lực lượng trung gian, chuyên kinh doanhtrên thị trường liên ngân hàng.
Theo vị này, trước đây, có những thời điểm lãi suất thị trường 2 thấp hơn thịtrường 1, không ít ngân hàng có hạn mức hoạt động trên đó đã lấy vốn đem vềthông qua các công ty con của mình gửi vào thị trường 1 (thị trường huy động vốntừ dân cư và tổ chức kinh tế) để lấy chênh lệch.
Oái oăm, những ngân hàng lớn cung vốn trên thị trường liên ngân hàng đã bị “dínhchưởng”, ở chỗ: vốn của mình, bị ngân hàng khác lấy với giá thấp, sau đó gửingược vào chính mình với giá cao để ăn chênh lệch, do lãi suất thị trường 1 caohơn lãi suất thị trường 2.
Nhìn vào ví dụ sau sẽ thấy rất rõ vấn đề này. Ngân hàng A chuyên cung vốn trênthị trường 2, thực hiện khoán hệ số Q (dư nợ/huy động vốn) theo điều hành chungcủa hệ thống nên có những chi nhánh được yêu cầu phải huy động nhiều, cho vayít.
Lo ngại không đảm bảo hệ số Q của hội sở đưa ra, nên các chi nhánh này vẫn phảinhận vốn cho đảm bảo đủ hệ số mà không biết rằng, nguồn tiền đó từ hội sở ngânhàng mình cung ra thị trường với giá thấp trên thị trường 2 (hoặc biết mà làmngơ chăng!?). Vòng quay này cứ tiếp tục, làm cho nguồn tiền của hội sở ngân hàngA dư thừa, rồi hội sở lại tiếp tục cung ra trên thị trường 2, và cứ thế, nhìnvào thanh khoản thì “xênh xang” nhưng càng kinh doanh càng… “lõm”, còn vòng quaykia không biết bao giờ dừng lại.
“Lực lượng này không khác gì rùa tai đỏ, vừa trèo lên lưng, vừa gặm mai cụ rùa ởhồ Hoàn Kiếm”, vị giám đốc ban nghiệp vụ điều hòa nguồn vốn nói trên chua chát.
Dĩ nhiên, hệ quả từ hành vi của những chú “rùa tai đỏ” (theo cách nói của vịnày) chưa dừng ở đó. Sau khi lấy vốn từ ngân hàng A trên thị trường 2, ngoài đemgửi vào chi nhánh ngân hàng A (nếu có lãi), họ còn cho các ngân hàng khác, chẳnghạn như ngân hàng B vay với lãi suất 15% - 16%/năm, ngân hàng B cho vay ra thịtrường 17% - 18%/năm.
Tuy nhiên, khi Ngân hàng Nhà nước thắt chặt chính sách tiền tệ, đồng thời lãisuất trên thị trường 2 tăng cao, họ không thể nào lấy vốn ở đây, trong khi cáckhoản nợ vay trên thị trường 2 đến hạn, họ phải thu vốn về.
Những ngân hàng đãvay vốn của “rùa tai đỏ” không dễ xoay xở kịp, vì: muốn vay “đấu” OMO nơi Ngânhàng Nhà nước thì phải sở hữu giấy tờ có giá đủ điều kiện. Còn nghiệp vụ tái cấpvốn thì tùy từng đối tượng và cũng phải có điều kiện, chứ không thể tái cấp vốncho bất kỳ ngân hàng nào thiếu thanh khoản, kể cả có được cấp thì cũng khôngphải muốn bao nhiêu, có bấy nhiêu.
Cùng đó, do tính tạo tiền từ vong quay nói trên nên khi “rùa tai đỏ” hút tiền vềdù chỉ một đồng nhưng thị trường bị hụt tới mấy đồng. Thanh khoản căng, khiếnlãi suất căng theo còn xuất phát từ lý do này. Và khi những ngả đường tiếp cậnvới nguồn vốn bị chặn, việc ngân hàng tìm mọi cách, kể cả việc dâng lãi suấttiền gửi không kỳ hạn tới 9% - 11%/năm là điều dễ hiểu.
Dĩ nhiên, khi bị mất vốn, cuộc chơi sẽ bị đẩy đi xa hơn và khó có ai đứngngoài. Khi bị tranh vốn thì phải tìm cách giành lại.
Sau khi chúng tôi đăng tảibài viết “Báođộng lãi suất tiền gửi không kỳ hạn”, nhân viên một ngân hàng cổ phần đãliên lạc và phản ánh rằng: “Đừng nói là ngân hàng nhỏ giành vốn ngân hàng lớn.Mới đầu giờ sáng, xe chở tiền của một ngân hàng lớn vốn dư giả thanh khoản cùngmột khách hàng đang gửi tiền ở ngân hàng tôi đã chực sẵn. Chỉ chờ mở cửa, họ đếnrút sạch tiền mà vị khách hàng này đang gửi ở đây”.
Những ngày này, một số chuyên gia tài chính đã cảnh báo: thắt chặt tiền tệ đểkiềm chế lạm phát là đúng nhưng phải có sự kết hợp của chính sách tài khóa. Nếuquá lạm dụng chính sách tiền tệ để kiềm chế lạm phát, rất có thể cái giá phảitrả là sự tổn thương nặng nề của sợi dây thanh khoản vốn đã mong manh.
Theo Nguyễn Hoài
VnEconomy
