Việc truyền bá vũ khí hạt nhân luôn là thách thức nghiêm trọng với an ninh hạtnhân trên toàn thế giới.
Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, khủng hoảng hạtnhân ở Triều Tiên và Iran có lẽ sẽ không ở đỉnh điểm căng thẳng như hiện nay nếunhư nó không được một mạng lưới phổ biến vũ khí hạt nhân khổng lồ hậu thuẫn.
Nhắc đến đây, lập tức người ta nói tới A.Q. Khan, cha đẻ của bom nguyên tửPakistan và được coi là ông trùm buôn bán “chợ đen” về công nghệ hạt nhân. Nhưcựu Giám đốc CIA Geoger Tenet đánh giá thì nhân vật này "nguy hiểm ít nhất ngangOsama bin Laden", nhưng ở Pakistan quê hương A.Q.Khan thì ông ta được coi nhưmột người anh hùng.
 |
| Abdul Qadeer Khan |
Vậy A.Q.Khan thực sự là ai? Mạng lưới của Khan đã được ra đời, phát triển nhưthế nào? Và làm thế nào mà CIA của Mỹ cùng MI-6 của Anh đã phong tỏa, phá vỡđược hệ thống của Khan. Để giải đáp và giúp bạn đọc có cái nhìn sâu hơn về vấnđề này, Chuyên đề ANTG xin trân trọng giới thiệu những tư liệu tổng hợp nhất vềKhan cùng mạng lưới “buôn bom” mà ông ta được coi là “cha đẻ” và qua đó thấyđược ảnh hưởng của nó nghiêm trọng thế nào tới an ninh hạt nhân toàn cầu.
"Hạt nhân vì hòa bình"?
Để đánh lạc hướng sự lo ngại của dư luận trong và ngoài nước về bụi phóng xạxuất phát từ các vụ thử hạt nhân của Mỹ, ngày 8/12/1953, Tổng thống DwightEisenhower đã đưa ra một bản tuyên ngôn về năng lượng hạt nhân vì hòa bình. Bảntuyên ngôn này của Eisenhower được hơn 3.000 đại biểu vỗ tay và kỳ vọng vào mộtthế giới không có vũ khí hạt nhân trong tương lai, nhưng ít ai lúc đó biết rằng,sau bản tuyên ngôn này thế giới đã rẽ sang một hướng khác, thậm chí đã trở nêncực kỳ nguy hiểm với an ninh hạt nhân.
Ý tưởng "Năng lượng hạt nhân vì hòa bình" với mục đích là để tìm nguồn nănglượng mới ngoài các nguồn năng lượng truyền thống đang bị khai thác cạn kiệt,nhưng nó cũng đồng nghĩa với việc phải truyền bá kiến thức, công nghệ về quátrình làm giàu uranium - đủ để phục vụ mục đích năng lượng, kèm theo là đào tạocác cán bộ khoa học kỹ thuật thuộc lĩnh vực hạt nhân.
Tuy nhiên "Hạt nhân vì hòa bình" đã bị biến tướng. Có những kẻ lập tức lên kếhoạch lách kẽ hở của chính sách này để xây dựng chương trình sản xuất vũ khí hạtnhân cho quốc gia mình.
Đứng trước nguy cơ gia tăng hoạt động truyền bá vũ khí hạt nhân, năm 1968, Ngoạitrưởng Ireland lần đầu tiên đề xuất một hiệp ước về không truyền bá hạt nhân(Nuclear Non Proliferation Treaty) sau đó Ireland và Phần Lan đã đệ trình bản dựthảo này lên Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc. Văn bản này được ký ngày 1/7/1968 vàcó hiệu lực ngày 5/3/1970, đến nay đã 189 nước tham gia nhưng mới có 43 quốc gia(trong đó có 3 cường quốc hạt nhân) chính thức phê chuẩn.
Tuy nhiên, động thái này có vẻ là đã quá muộn. Vụ thử vũ khí hạt nhân của Ấn Độnăm 1974 đã gióng lên hồi chuông cảnh báo về nguy cơ truyền bá hạt nhân, nhưngtiếc là thế giới đã không có được những hành động kiên quyết, thậm chí một sốquốc gia vì lợi nhuận quá lớn đã dung túng, bán bí mật hạt nhân cho một số đồngminh của mình. Đến nay, ngoài 5 quốc gia trong câu lạc bộ hạt nhân (Nuclearclub) thì Pakistan, Ấn Độ, Israel, CHDCND Triều Tiên cũng đã có vũ khí hạt nhân.Tiếp theo, hiện giờ Iran đang đứng rất gần danh sách này.
Theo số liệu của một số cơ quan có uy tín thì mặc dù sau thời kỳ Chiến tranhlạnh, số đầu đạn hạt nhân đã giảm từ 70.000 xuống còn 23.000, nhưng đó vẫn làmột kho hạt nhân đủ để hủy diệt toàn bộ trái đất. Trong số đó, Nga đang nắm giữ12.000 đơn vị hạt nhân, Mỹ có 9.400, Pháp là 240, Anh là 185, Trung Quốc có 140,Pakistan có 80-100, Israel có 80, Ấn Độ có 60, còn CHDCND Triều tiên là con sốkhông xác định nhưng nhiều nguồn tin cho là khoảng 10 quả bom hạt nhân.
Từ thập niên 60 của thế kỷ trước đến nay, đặc biệt là sau sự kiện vụ khủng hoảngtên lửa ở Cuba, khi thế giới đối mặt trực tiếp với nguy cơ chiến tranh hạt nhânthì vấn đề an ninh hạt nhân và nạn truyền bá hạt nhân vẫn là chủ đề nóng nhất vàlớn nhất của thế giới.
Cha đẻ vũ khí hạt nhân của Pakistan
Sự kiện Ấn Độ tiến hành vụ thử hạt nhân năm 1974 đối với nước láng giềngPakistan thực sự là một cú sốc lớn. Thủ tướng Ali Bhutto thề không chịu kémmiếng, hùng hồn tuyên bố: "Bom nguyên tử sẽ chống bom nguyên tử. Để làm điều nàynếu cần, chúng ta sẽ ăn cỏ và lá cây".
Năm 1972, ông Ali Bhuto đã quyết định chính thức phát động chương trình pháttriển vũ khí hạt nhân của nước này. Tuy nhiên, là một nước nghèo, lạc hậu với cơsở hạ tầng kỹ thuật và công nghệ yếu kém, chương trình hạt nhân của Pakistanchẳng tiến triển gì mấy cho tới năm 1975, khi một người tên là Abdul Qadeer Khan(A.Q.Khan) xuất hiện.
Sinh năm 1936 tại thành phố nhỏ Bhopal ở khu tô giới Anh của Ấn Độ, tuổi thơ củaA.Q.Khan đầy ký ức của cuộc chiến đẫm máu và hỗn loạn giữa Ấn Độ và Pakistan.Tương lai mịt mờ, 16 tuổi Khan quyết định rời Ấn Độ để về Pakistan sống cùng anhtrai. Sau khi vào học đại học tại đó, A.Q.Khan sớm thấy không hài lòng vớichương trình học tập nghèo nàn ở đây nên 25 tuổi, Khan đã quyết định chuyển sangchâu Âu học tiếp đại học và trên đại học.
Đầu tiên, Khan theo học tại Tây Berlin, sau đó là Hà Lan và cuối cùng Khan chọnBỉ là nơi thực hiện luận án tiến sĩ của mình. Suốt quá trình học tập, Khan khôngchỉ thu thập kiến thức cho mình mà còn xây dựng được một mạng lưới rộng khắp thếgiới về giáo dục và giữ mối quan hệ với các bạn bè, những người sẵn lòng giúp đỡmình. Sau này, một số người còn tiếp tục giúp Khan và là đồng minh của Khan khiông ta bước vào mạng lưới "buôn bán hạt nhân chợ đen".
Có vẻ như lịch sử của Khan khá đơn giản và con đường đến với mạng lưới sau nàycủa ông ta cũng đơn giản như một sự lựa chọn thời điểm đúng trong một hoàn cảnhđúng. Khan kết thúc chương trình tiến sĩ năm 1971 và điều đó mở ra cánh cửa đểcon người này có thể vào được những nơi lý tưởng cho việc rèn luyện kỹ năng củaông ta.
Thực ra Khan được đào tạo về chuyên ngành luyện kim chứ không phải ngành vật lýhạt nhân như nhiều người lầm tưởng. Nơi đầu tiên bắt đầu làm việc của Khan làFDO (Phisical Dynamics Research Laboratory), một nơi nghiên cứu các công trìnhmới nhất về hạt nhân. Đây là cơ sở nghiên cứu bí mật của Hà Lan chuyên làm việccho Hãng Urenco, một tập đoàn được Chính phủ Anh, Tây Đức và Hà Lan thành lậpnhằm thiết kế và chế tạo các máy ly tâm riêng cho các nước này trong bối cảnh Mỹcấm vận xuất khẩu thiết bị kỹ thuật hạt nhân đối với các nước, kể cả đồng minh ởTây Âu.
Chính tại đây, Khan đã thu thập được rất nhiều những kiến thức và kỹ năng chomình. Vừa làm khoa học, Khan còn kiêm cả phiên dịch tiếng Anh, tiếng Hà Lan vàtiếng Đức, cộng với vốn kiến thức về luyện kim của mình Khan đã thực sự thâmnhập và dần dần có được những vị trí làm việc ở cấp cao, nắm giữ rất nhiều bímật trong lĩnh vực hạt nhân.
Tại cơ sở thí nghiệm này, Khan có điều kiện tiếp cận công nghệ làm giàu uraniumkhá dễ dàng. Chỉ trong vòng 3 năm, A.Q. Khan đã nắm được những kế hoạch sản xuấtcác máy ly tâm tiên tiến nhất của châu Âu và danh sách những nhà sản xuất thiếtbị liên quan, các chuyên gia có thể thuê mướn và nguồn cung ứng nguyên liệu cầnthiết để làm giàu uranium. Khan nhận ra, rất dễ để có thể có được các thông tinnhạy cảm, những tài liệu "mật - hạn chế", thậm chí cả những tài liệu "bí mật -tuyệt mật".
Thực chất, Khan đến châu Âu học tập không phải là theo nhiệm vụ của một điệpviên mà với lòng hứng khởi của một trí thức trẻ tuổi tràn đầy tinh thần dân tộc.Khan chỉ bắt đầu cuộc đời hoạt động gián điệp vào mùa thu năm 1971. Lý giải vềbước ngoặt Khan tự lựa chọn cho mình, người ta nhận định hai sự kiện quan trọngđã làm thay đổi và quyết định con đường của A.Q.Khan.
Thứ nhất, đó là sự thất trận của quân đội Pakistan trước quân Ấn Độ ở phía đôngPakistan, khiến vùng đất này bị tách ra thành một quốc gia khác, đó là Banladesh.
Thứ hai, đó là sự kiện Ấn Độ thử thành công bom hạt nhân năm 1974. Từ châu Âu xaxôi, A.Q.Khan đã thề nhất định sẽ giúp đất nước Pakistan của ông có được vũ khíhạt nhân, trước hết là để đối đầu với Ấn Độ. Ông đã mạnh dạn viết một bức thưthông qua Sứ quán Pakistan ở Bỉ gửi cho Thủ tướng Zulfikar Ali Bhutto vào ngày17/9/1974.
Bức thư của Khan gặp đúng thời cơ khi Zulfikar Ali Bhutto lên làm thủ tướng vàPakistan quyết định khởi động chương trình hạt nhân của mình. Thủ tướng lập tứccho triệu tập cuộc họp các nhà khoa học hàng đầu về vật lý hạt nhân, kể cả cácnhà khoa học trẻ đào tạo tại phương Tây ủng hộ chủ trương của ông.
Khi Thủ tướng Bhutto hỏi cần bao lâu để sản xuất bom hạt nhân, các nhà khoa họctrả lời, cần 5 năm. (Chúng ta nhớ lại vào năm 1945, sau khi biết tin Mỹ thả 2quả bom xuống Nhật Bản, Stalin đã triệu tập cuộc họp các nhà khoa học và để trảlời câu hỏi về thời gian cần thiết để sản xuất bom hạt nhân thì các nhà khoa họcNga cũng trả lời cần 5 năm!). Ngay sau cuộc họp, Thủ tướng Bhutto triển khaiviệc thành lập các ủy ban quốc gia về hạt nhân, ông quyết định đi một vòng đến20 quốc gia thân cận để tìm sự giúp đỡ về công nghệ và tài chính.
Khi ấy ở châu Âu, Khan âm thầm tìm hiểu tài liệu và công nghệ hạt nhân ở tạitrung tâm FDO. Ông tìm cách thâm nhập các khu vực cấm, các trung tâm lò phản ứngvà thư viện lưu trữ tài liệu mật. Vào năm 1975, một đồng nghiệp của Khan đã nghingờ các hoạt động của Khan và báo cáo cho Ban giám đốc.
Nhưng phải một thời gian sau, nhà chức trách mới áp dụng các biện pháp cần thiết.Tuy nhiên, những nỗ lực ngăn chặn đã là quá muộn. Tháng 12/1975, lợi dụng chuyếnvề phép Khan đã mang theo toàn bộ tài liệu bí mật hạt nhân trở về Pakistan. Rấtnhiều chuyên gia lúc đó không tin là một đất nước nghèo như Pakistan có thể sảnxuất được bom hạt nhân, đó là một sai lầm tai hại phải trả giá.
Với sự ủng hộ của chính quyền và nguồn tài chính mà đến tận bây giờ vẫn chưa rõxuất xứ, trong vòng 20 năm Khan đã hoàn tất quá trình làm giàu uranium đủ để sảnxuất ra bom hạt nhân với công nghệ tên lửa đạn đạo mà Khan trao đổi với CHDCNDTriều tiên để đổi lấy công nghệ máy ly tâm.
 |
| Phòng thí nghiệm kỹ thuật hạt nhân (KRL) do A.Q.Khan thành lập |
Tháng 7/1976, Khan đã thành lập Phòng Thí nghiệm kỹ thuật hạt nhân Pakistan (KRL).Mọi công việc đều được Khan báo cáo trực tiếp lên Thủ tướng mà không phải thôngqua Tổ chức Năng lượng hạt nhân Pakistan. Khan là nhân vật quan trọng nhất, cóthể làm bất cứ việc gì, gặp bất cứ ai vào bất cứ lúc nào và không ai được phépkiểm soát ông ta.
Tháng 8/1976, Khan quyết định chọn Kahuta để xây dựng cơ sở hạt nhân được mô tảlà "được bảo mật hơn cả tòa nhà Thủ tướng" với bí danh "Công trường 706". Chotới năm 1991, KRL đã có 15 khu kỹ thuật, với 6.000 lao động tay nghề cao và cácnhà khoa học hàng đầu.
Với mục tiêu ban đầu là làm giàu uranium, Khan đã xúc tiến cả những dây chuyềnsản xuất vũ khí để bán cho Bộ Quốc phòng, và nguy hiểm hơn là nó đã nhúng sâuvào nền công nghiệp quốc phòng của Pakistan và triển khai đường dây bí mật buônbán vũ khí hạt nhân cho các quốc gia và cá nhân khác. Mục tiêu cấp bách của KRLlà sớm hoàn tất quá trình làm giàu đủ để sản xuất bom. Năm 1982, Khan tuyên bốcơ bản đã làm giàu đủ để sản xuất bom, và 2 năm sau ông tuyên bố đã có thể tiếnhành thử nghiệm nguội cho trái bom đầu tiên.
Lo ngại về quá trình này, tháng 9/1984, Tổng thống R.Reagan đã viết một lá thưcho tướng Zia cảnh báo không được tiếp tục làm giàu thêm 5% nữa nếu không sẽphải hứng chịu hậu quả. Mặc dù vậy Pakistan ngày càng tiến sát đến ngưỡng cửaquốc gia sở hữu hạt nhân.
Tháng 8/1988, tướng Zia, người cổ vũ mạnh mẽ cho chương trình hạt nhân củaPakistan đã chết trong một tai nạn máy bay bí ẩn cùng đại sứ Hoa Kỳ trên chuyếnbay C-130 trở về Islamabad. Cái chết bất ngờ của tướng Zia và sự đăng quang cũngbất ngờ của Benazir Bhutto (con gái cố Thủ tướng Zullfikar Bhutto) có làm chậmchương trình một thời gian, nhưng không ngăn cản được quyết tâm của Pakistan.
Quyền lực điều hành chương trình hạt nhân lúc này được rơi vào tay "bộ ba" là:Tổng thống Ghulam Ishaq Khan, Thủ tướng Benazir Bhutto và tướng Mirza Aslam Beg- Bộ trưởng Quốc phòng. Vào mùa xuân 1990, theo các tin tức tình báo và các ảnhtừ vệ tinh thì chương trình hạt nhân của Pakistan đã tiến rất gần thời điểm thửquả bom đầu tiên. Trong lúc đó, như để dọn đường cho chiến dịch quyết định cuốicùng, tháng 8/1990, nữ Thủ tướng Benazir Bhutto - nhân vật bị cho là ngăn cảnchương trình vũ khí hạt nhân đã bị hất ra khỏi chính trường.
(Còn tiếp)
Theo Sỹ Hưng - Ngọc Mai
ANTG Online
