Cứ mỗi mùa đông, Khang hay mơ hồlo sợ lũ trẻ trâu đốt lửa sưởi sẽ khoét sâu vào cái sẹo làm chết cây gạo gầnmiếu Nhị Nương chân bến đò Lăng. Sông Ghênh sẽ vắng hoa gạo tháng ba xuôi dòngvề Hạ. Bà ngoại chắc sẽ buồn lắm. Năm nào bà Khang cũng lần ra triền sông mạn Hạvớt hoa gạo bến đò Lăng. Cây gạo bến Lăng đứng quen miếu Nhị Nương dễ thườngtrên thế kỷ.
Hoa gạo bến đò Lăng rực khoảngtrời tháng ba đói kém đậm đặc trong ký ức tuổi thơ Khang. Bến đò Lăng ngày cànghiu hắt và lở lói. Từ sau trận lụt năm Sửu, dân sát bến đò Lăng chuyển khỏi bãibồi lui hẳn vào trong, miếu Nhị Nương dần thưa vắng bóng người, càng về sau càngít người lui tới. Chỉ dì Lụa tiết Thanh minh nào cũng gác nửa buổi đò quét dọnhương hoa. Những buổi ấy Khang thường được dì gọi đi theo.
Dì Lụa hay thở dài nhìn khóihương toả miếu Nhị Nương, nhìn cây gạo bến đò Lăng lấm tấm lộc chuẩn bị mùa hoatháng ba âm lịch. Dì Lụa là con út của bà, cách mẹ Khang mười mấy tuổi. KhiKhang mồ côi mẹ, dì thay bà chèo đò bến Lăng. Mỗi bận Khang lêu bêu theo dì sangsông bà mắng: "Mày dụ nó ham sông nước mai này nó theo dòng bỏ làng Hạ tội màylớn lắm đó".
Dì Lụa mỉm cười: "U xem này, cậuchàng ra dáng trai bến Lăng không? Học xong thất nghiệp về bến Lăng lấy vợ dìnhường đò cho". Khang đỏ mặt: "Cháu chèo thay dì, trai làng Thượng quẳng cháuxuống sông Ghềnh mất". Dì Lụa im. Khang đến bên bà: "Bà ơi, cuối mùa hoa gạo conlên thành phố thi, bà ở nhà giục dì lấy chồng đi". Bà ngoại chấm chấm hốc mắtnhăn nheo: "Cố thi tốt nghe con. Ừ, để bà giục nó". Bà Khang năm ấy đã trên bảymươi, là cụ cả của làng Hạ. Dì Lụa trên ba mươi, dì đẹp lắm, tóc dì Lụa dài đennhưng nhức, sợi nào sợi ấy quấn quít chảy xuôi xuống lưng dì.
Ngày bé Khang hay ngủ với dì,đúng hơn là với dì và bà ngoại. Tóc dì Lụa ấm sực, thơm mùi bồ kết những đêmđông quấn vào cổ Khang, tràn cả vào trong giấc mơ có con đò sang sông. Có hômKhang mơ dì Lụa cưới người bên Thượng, đưa dâu bị người ta đánh đắm đò. Ngườichủ mưu đánh đắm là ông Tam bí thư đoàn thanh niên đã có vợ con. Khang kể lạivới dì chuyện ấy, dì gắt: "Toàn chuyện trẻ con. Đã bảo dì không lấy chồng"…
 |
| Ảnh minh họa |
Đã bao nhiêu mùa đông Khang rờibến đò Lăng đến bụi bặm thị thành, rồi lại rời thị thành lang thang nơi rừngnúi. Một tấm bằng kỹ sư ngành hóa loại ưu kèm ba năm thực tế vùng đậm đặc chấtđi-ô-xin đổi lại cái gật đầu mà như lắc của tay trưởng phòng tổ chức. "Cậu tạmnghỉ mấy tuần để chúng tôi xem xét. Có mấy trường hợp dưới phòng hóa nghiệm đanglàm sổ hưu. Chắc cũng nhanh thôi". Tại sao biết chắc là không thể mà con ngườicứ mãi nhắc lại cái điệp khúc ấy.
Khang chợt thắt lòng nhớ dì Lụa,nhớ mỗi lần ngoại nhắc bâng quơ. “Chắc cũng nhanh thôi”, dì Lụa bao giờ cũngchậm chậm nhìn xuống đất, mắt bàng hoàng lạc đi trong một im lặng đến đông đặctiếng thở dài của ngoại. Đã hơn một lần Khang tuyên bố thẳng thừng với dì Lụa:“Dì cưới chồng đi. Người ấy làm gì còn mà đợi”. Lúc ấy dì Lụa cũng chỉ cười, cáicười như những ngôi sao nhỏ li ti nhấp nháy hờn tủi ẩn chứa một mãnh lực đãtuyệt vọng.
Khang biết dì có lời ước hẹn vớitiếng sáo của một người bên Thượng. Hôm theo dì đi chợ phiên, đò muộn, Khang chởchuyến cuối về Hạ rồi thong thả quẫy chèo sang Thượng đón dì. Khang leo thuyềnđợi. Trăng lên non con sào vẫn chưa thấy bóng dì. Khang sốt ruột nhảy lên bờ, điloanh quanh trong triền dâu làng Thượng. Chỉ thấy dâu xanh hút hắt không mộtbóng người.
Đang định về thuyền thì nghe mơhồ có tiếng sáo đâu đó réo rắt lẫn trong tiếng trở mình lào xào của lá dâu. Đúngtiếng sáo của người ấy rồi? Cứ đêm nào có trăng dì Lụa cũng bảo Khang một mìnhchở chuyến cuối rồi leo thuyền đợi. Rồi tiếng sáo réo rắt cất lên. Khang nằmkhểnh trong khoang nghe tiếng sóng sì soạp mạn thuyền hòa âm cùng tiếng sáo. Hômấy tiếng sáo nghe sao da diết, vương vương một điệu nhạc buồn.
Bà ngoại bảo bố Khang thổi sáotài tử nhất vùng, ngoại cũng chỉ qua tiếng sáo mà tin gả con gái. Có người cònnói sau khi bố Khang hy sinh, mẹ Khang héo hon rồi mất vì nhớ tiếc tiếng sáo tàihoa của người quá cố. Khang đi như trôi về phía tiếng sáo. Trong ánh trăng, dìLụa ngồi dựa hẳn vào người con trai.
Tóc dì sổ tung bay về phía Khang.Khang đứng sững nhìn bóng hai người lặng im chụm vào nhau rồi quay trở vềthuyền, còn nghe thấy tiếng dì Lụa khóc và tiếng người con trai an ủi "... Anhđi... chắc chỉ mấy năm Lụa à...". Tiếng dì Lụa nghẽn nghẹn: "Lỡ mà có... anh đặttên con là gì...". Người đàn ông vít dì Lụa xuống thảm cỏ thì thầm: "Tùy em, thếnào cũng nhất định đợi anh nhé...". Dạo ấy đang có chiến tranh biên giới TâyNam...
Khang ra trường xung phong liềnbốn năm thực tế vùng rừng núi. Những đêm mưa rừng bao giờ Khang cũng nhớ dì. Bốnnăm? Khoảng thời gian ấy so với khoảng thời gian ba mươi bảy năm nó mới được mộtphần chín. Một phần chín của một cậu thanh niên vừa tốt nghiệp khác lắm sự đằngđẵng chín phần thui thủi cuối bến đò Lăng lặng lẽ nghe hoa gạo rụng xuống lòngsông.
Hôm tiễn Khang đi, hoa cỏ maycuối mùa xơ xác bám đầy hai dì cháu. Khang băng xuống lòng đò. Nhịp ván chaonghiêng, dòng sông Ghênh in hình dì Lụa trong dáng chiều, tóc sổ tung chen nhauthấm bóng xuống dòng sông. Dì mỉm cười ý nhị nhìn Khang đã ra dáng chàng traichầm chậm khua chèo về bên Thượng rồi lần lần nhìn miết cây gạo cuối bến đòLăng, khe khẽ thở dài: "Cháu đi, nhớ về thăm ngoại và dì vào mùa hoa gạo"."Vâng!".
Khang lí nhí bặm môi không dámnhìn dì, nhảy vội lên bờ cắm cúi lẫn vào triền dâu miền Thượng mặc bến đò Lăngcồn xiết in bóng cây gạo sần sùi ở miếu Nhị Nương...
Đã gần bốn năm Khang xa bến đòLăng, xa bà và dì Lụa. Mỗi lần nhớ dì, Khang lại thương chú Bìa, người độitrưởng đồng thời là chủ đề án mà Khang đang cùng thực hiện. Một lần Khang bảochú: "Chú Bìa? Chú nhận lời lấy dì Lụa, cháu về xin ngoại cho". "Ôi da! Tao ngầnnày tuổi còn đèo bòng chi. Lo cái thân mày đó!". Nói vậy mà chú Bìa sừng sữngnhìn Khang âu yếm như người cha mấy mươi năm trong rừng già gặp dịp trò chuyệnvới cậu con côi.
Lỡ đàn ông lớn tuổi rồi, nó cũngtrưởng thành là đồng đội, thương diết mà không dám bỗ bã sợ con ngán mấy ông giàkhốt tình cảm tùm lum ủy mị. Càng ngày hai chú cháu càng thấy không thể thiếunhau. Chú Bìa cũng mồ côi như Khang, việc vào lính của chú khá lạ lùng, chú đithay cho người khác.
Dạo ấy chú mới mười bảy tuổi,đang cày ngoài bãi thì ông chủ nhiệm Hợp tác xã đi xe đạp đến bảo: "Bìa này, cậucó thích đi bộ đội thì đi thay thằng cả nhà tớ. Tớ muốn để nó đi học". Bìa ấpúng nhận lời, chả hiểu đầu cua tai nheo ra sao nhưng thích, cứ nghĩ đến dạo bộđội về làng tập văn nghệ với thanh niên bèn gật đầu ngay. Thế là thành bộ đội.
Dạo làm luận văn tốt nghiệp,Khang đang bí đề tài thì chú Bìa đến, lỏng khỏng bước vào một ông bộ đội râu rialởm chởm hàm trung tá, quần áo bám đầy bụi đất đỏ. Ông trung tá khoác tay mờisinh viên, ngồi nói khào khào. "Nghe nói có bạn muốn đi thực tế làm luận án vềchất đi-ô-xin. "Này" - Vị trung tá đổi giọng ấm áp - "Tớ lăn lộn với nó trên haimươi năm nay rồi. Cậu nào muốn thì đi cùng tớ. Tớ là Bìa, 46 tuổi, chưa vợ, chưacó người yêu...". Cả lớp cười ồ lên thích thú. Rốt cuộc mỗi Khang xin theo chúBìa. Vào đến nơi khảo sát, khi đã hiểu nhau, chú bảo: "Cố chịu đựng vài tuần nữanhé".
Nhìn hốc mắt sâu hoắm và dáng đilòng khòng của chú, Khang bặm môi: "Cháu sẽ giúp chú bằng xong đề án". Chú Bìanắm chặt tay Khang: "Xong đề án tao xin tình nguyện theo mày về bến Lăng làm ônglái đò chở khách". Khang nói với chú Bìa: "Chú nhận lời nhé. Cháu không còn chamẹ. Chú là cha cháu, dì Lụa là mẹ cháu, chịu không?". Tiếng Khang vang lên chạmvào chỗ sâu kín của người đàn ông. Sao lại không? Một cái gì cục cựa trong sâuthẳm rồi giần giật vươn lên choán ngợp tâm trí người đàn ông. Từng giọt nước mắtse sắt rời ra khỏi hốc mắt đen sạm mặn đắng thấm xuống tóc chàng thanh niên. Cógiọt rơi ra chui vào lòng đất cằn cặn gan gà nứt nẻ.
Người đàn ông nhìn về phía xa lẩmnhẩm. Thế mà đã ngần ấy năm, mình đã già mất rồi. Chao ôi? Sao thời gian trôinhanh thế. Ước gì ta có gia đình nhỉ, một gia đình, nhỏ thôi, có vợ, có chồng vànhất là có con. Có con! Phải! Tại sao ta không thể có con được? Lẽ ra ta cũng cómột gia đình rồi nếu không vì giận ông chủ nhiệm. Dạo ấy, sau hơn sáu năm ởchiến trường về thăm quê, đến chào ông chủ nhiệm, khi ấy cô Bống con út ông cũngđã lớn, thích anh Bìa lắm.
Thế mà tan hết, mất hết cũng vìcái lý lịch đi lính thay chết tiệt ấy. Ông chủ nhiệm bảo trên giấy tờ anh là Bìalà anh cả của cô Bống, ông lại sắp lên huyện công tác nên không thể được. CôBống khóc. Chú Bìa khóc. Đêm ấy, chú đã quay lưng về phía làng và chạy, thềkhông bao giờ trở về nữa...
Chú Bìa ôm Khang vào lòng, xoaycái nhìn về phía chân trời một lúc, thốt nhiên bừng tỉnh đập vai chàng trai:"Này ông mãnh! Gì cũng phải xong đề án đã. Làm dao động thủ trưởng sẽ kỷ luậtcậu trước tiên đấy".
Khang phá lên cười, nước mắt longlanh. Ông khốt ơi là ông khốt! Lúc nào cũng đề án đề iếc. Đợi xong đề án có khixong một đời người. Khi ấy dì Lụa lấy chồng còn đâu. Hôm tiễn Khang rời bến đòLăng dì chả bảo: "Anh chê ngoại, chê bến Lăng hay không muốn ăn cỗ dì". Khanggiận dỗi: "Dì không lấy chồng, cháu không về bến Lăng nữa". Dì Lụa ngân ngấnnhìn lá gạo rụng bập bềnh xuôi bến đò Lăng. Khang đế thêm: "Ai dì cũng chê ngườita.
Thảo nào ngoại giận". Dì Lụa lặngim. Từ sau đêm trăng ấy Khang thấy dì hay giục các bà đi chợ Thượng về sớm. Cóhôm muộn đò trăng lên dì ngơ ngẩn nhìn triền dâu xanh se sẽ thở dài. Dì Lụa ngàycàng đẹp hơn nhưng cũng buồn hơn. Dì hay bắt Khang chèo đò và tranh phần nựngcon cô giáo Thanh mỗi khi mẹ con cô sang Thượng. Dì ôm riết lấy thằng bé hônchùn chụt vào cái má phinh phính của nó, mắt buồn rười rượi nhìn nước sôngGhênh. Đêm ấy thế nào trăng cũng sáng.
Trong đêm, Khang sốt ruột nghetiếng vật mình loạch xoạch của dì rồi thiếp đi, còn vẳng thấy tiếng giội nướcxòa xòa ngoài giếng. Sau đêm trăng tiễn người ấy đi thỉnh thoảng dì Lụa một mìnhra sông đem theo cây sáo của người con trai mà không nghe thấy tiếng thổi. Ngoạichỉ lặng lẽ ăn trầu. Một hôm dì đi quá khuya không về, tiếng trở mình gấp gápcủa ngoại giục Khang ra bến Lăng.
Trời gần sáng, một bóng người intrên mặt sông mờ mịt hơi sương. Khang lặng lẽ đến bên dì bàng hoàng thấy cây sáotrúc vỡ nát thành nhiều mảnh vương vãi. Thôi chết rồi! Buổi sáng dân bên Thượngtổ chức lễ truy điệu cho mấy người con liệt sĩ mới hy sinh được báo về. Dì sangbên ấy rồi về bỏ đò cứ lặng đi. Năm ấy Khang tròn mười bốn tuổi...
- Chú Bìa ơi ! Ra xem này, cósấm, có mưa rào a!
- Hừm, tao biết mày mong về bếnLăng rồi Khang. Nhớ hoa gạo, mai hai chú cháu xuống lũng dưới ngắm đã luôn Khangà!
- Thế còn dì Lụa?...
- ...
Không biết là lần thứ bao nhiêuKhang đẩy người đàn ông quắt queo này vào im lặng. Đề án tưởng xong ai dè cơquan chủ quản ép tới ép lui mấy năm không thông qua. Tổ đề án giờ trơ lại mỗiKhang và chú Bìa. Một ở diện thực tập nghiên cứu, một ở cương vị chủ đề tài. Mấycậu bảnh bao xun xoe ngày đầu tưởng ẵm được kinh phí, sau thấy xương xẩu kiếm cớchuồn êm. Tóc chú Bìa xác xơ lẫn vào đất đỏ bợt bạt.
Chiến tranh lôi chú vào rừng, kéochú ra giờ lại cuốn chú vào để giải quyết hậu quả của nó. Những vạt rừng trụithùi lụi, lam nham được đánh dấu, khoanh vùng trơ khấc vô hồn ngày càng hiện rõràng hơn dưới sự trần trụi, lăn lóc của hai con người một già một trẻ. Hôm cơnsốt tái phát nằm mê man, Khang thấy đôi môi khô nẻ của chú Bìa mấp máy: “Lụa...Lụa”. Hôm sau tỉnh Khang trêu chú Bìa, chú đỏ mặt mắng át: "Cậu chỉ hay vơ vào,nào đã ai biết mặt ngang mũi dọc dì Lụa cậu”.
Nghe chú Bìa nói lảng, Khang càngthương hai người. Hễ rỗi rãi lúc nào là chú Bìa lại bắt Khang kể chuyện dì Lụa,kể chuyện gia đình Khang. Khang không biết mặt bố, lên sáu đã mồ côi mẹ nên chỉbiết bà và dì Lụa. Tuổi thơ Khang là những đêm theo dì xuôi bến đò Lăng chở đòđưa bà con làng Hạ sang Thượng họp chợ phiên. Vào những đêm trăng sáng, vùngsông bến đò Lăng sôi động lắm, trai làng Thượng ra đón dì tận thềm bến đò Lăng,có cậu ù lì không chịu cho dì quay mũi đò về dưới Hạ.
Mấy bà đi chợ bảo: "Rồi lại mặnduyên giống chị, không ở vậy cũng góa chồng. Hồng nhan đa truân". Khang ấm ứcgắt: "Các bà biết gì. Có nhà bà góa chồng thì có", rồi giằng lấy tay chèo của dìquẫy mạnh. Mấy bà lè lưỡi nhìn nhau. Dì Lụa cười bịn rịn: "Con xin các bà, cháunó dại là ở con". Mấy bà lại đon đả quệt trầu. "Cha cô... khéo léo là. Thôi, gấptay chèo kẻo chúng tôi lỡ phiên chợ Thượng. Này cô Lụa, lại sắp kỳ giỗ vợ chồngnó rồi phỏng?". Dì Lụa không nói, lẳng lặng nhìn hút ra lòng sông qua tấm vaigầy guộc của đứa cháu mồ côi. Lòng sông mùa nước cạn chợt cồn lên, phù sa ứa đỏtrên từng con sóng đặc quánh.
- Mày tưởng mình mày nhớ dì Lụaà! Khang?
Chú Bìa tiến về phía Khang, chìacánh tay khô khỏng hứng những hạt mưa rào đầu hạ dè dặt rơi xuống khu rừng đenđúa. Kể từ khi mọi người lần lượt rời đi, Khang thấy chú Bìa hay lén thở dài khiKhang nhắc dì Lụa. Chắc hai người đã có một quyết định nào đó qua những bức thư.Mỗi lần có thư của dì chung cho hai chú cháu, chú Bìa toàn đòi xem trước. Sau cóthư riêng, chú Bìa mỗi khi nhận thư háo hức giấu giấu giếm giếm. Khang bảo:"Trông chú kìa! Cứ như là vớ được của". Chú Bìa nhìn bức ảnh của dì nói xa xăm:"Chà! Giống người thương của chiến hữu tao quá à Khang.
Tiếc là nó hy sinh rồi, chắc cônàng cũng đã con bồng con bế”. Khang xun xoe "dì cháu đẹp nhất làng, đẹp hơn cảmẹ cháu”. "Sao mày biết?". "Bà cháu bảo. Bà nói ngày sinh dì hoa gạo rơi đỏ bếnđò Lăng. Còn gái sông Ghênh sinh mùa hoa gạo vừa đẹp vừa duyên nhất hai vùngThượng, Hạ". Chú Bìa ừ hữ hỏi lảng chuyện cha Khang. Khang ậm ừ: "Chú hỏi hoài.Đã bảo bố cháu hy sinh rồi. Bà bảo bố cháu thổi sáo hay lắm chú à. Chú Bìa cóbiết thổi sáo không?".
Chú Bìa mắt sáng lên nhìn Khang,cẩn thận cất tấm ảnh vô ba lô cười cười vẻ bí hiểm: "Bí mật. Bao giờ bay đưa taovề gặp dì Lụa, cho biết liền. Bảo đảm là... miết bến luôn". "Ứ ừ. Cháu phảiduyệt trước. Này chú Bìa" - Khang hạ giọng – “Dự án coi như đổ, chú làm một khúcnhạc vĩnh biệt núi rừng, xin ông Xanh về làng lạy bà ngoại cháu bằng mẹ làthượng sách". “Khang, mày dạy khôn tao đấy phỏng?”. Nói đến đấy chợt tiếng sấmùng ình át tiếng chú Bìa, Khang tếu táo: “Ông trời biểu quyết đồng ý đó” rồi vụtlao ra tắm mưa.
Mưa đầu hạ sau lớp đầu dè dặt vỡdần ra, phóng khoáng trút nước ồn ã. Khang nhao mình trong mưa như đứa con nítluôn miệng kêu: "Chú Bìa à? Tắm mưa trút hết mùi núi rừng về bến Lăng thôi. Hoagạo bến đò Lăng sắp nở rồi".
*
**
Năm ấy bến đò Lăng mất mùa hoagạo.
Trên xe Khang xăng xái ba hoa vềhoa gạo bến đò Lăng. Khang bảo: "Không giống bất cứ ở đâu chú Bìa à, cánh hoagạo bến Lăng dày dặn chắc nịch rụng xuống lòng sông Ghênh xuôi về Hạ vẫn đỏ nhưmáu ứa. Sợi gáo trắng của nó khô xác vẫn tinh khôi màu lụa bạch trăng mười sáu”.Thế mà đến bến, cây gạo lại trơ ra tím tái, từng cành khẳng khiu, run rẩy vẽ lênnền trời nhạt tịnh không một chấm hoa, cả nụ cũng không.
Khang sững người, thẫn thờ nhìndòng sông Ghênh mới đầu mùa mưa đã dềnh lên, ngầu ngậu phù sa chảy ầm ầm về Hạ.Chú Bìa động viên: "Thôi mà Khang. Rảo chân kẻo ngoại chờ!”. Khang gắt gỏng:"Trời với đất, mới tháng ba đã mưa đến khiếp. Chắc năm ngoái lụt nên cây gạokhông ra hoa".
Chú Bìa và Khang rời bến Lăng lúctrời đã bắt đầu tối. Làng Hạ ẩn hiện phía trước tầm mắt; từng đụn khói đùn lênthơ thới, mỏng mảnh lẫn vào dáng hoàng hôn. Bầy trâu đồng trùng trình, nấn nárồi lục tục trở về làng. Mới mấy năm rời hợp tác xã mà lũ trâu cũng béo lẳn.Ngàn ngạt dâu xanh đuổi sóng khắp bãi bồi. Dâu tốt thế này chắc hẳn là năm ngoáilụt. Được mùa dâu mất mùa hoa gạo.
Dâu nhiều chắc dì Lụa phải lênThượng mướn người về phụ hái. Kìa, căn nhà gỗ ngay ở bìa làng chính là nơi Khangđã sống một thời thơ ấu vẫn nguyên sơ. Cả cái máng cau rêu xanh rì ngoại dùnghứng nước mưa vào bể đã mòn vẹt vẫn còn nguyên nơi đầu nhà. Khang bảo chú Bìa:"Để cháu giới thiệu chú là thủ trưởng của cháu nhé! Chú Bìa cười: "Đề án bể rồithủ trưởng nỗi gì. Từ giờ cậu mới là thủ trưởng của tớ".
Mọi mường tượng, tính toán củaKhang lại bị đảo lộn. Đón hai chú cháu ở căn nhà gỗ không phải ngoại, không phảidì Lụa mà là ông Tam chủ tịch xã. Khang hỏi sỗ: "Ngoại cháu đâu? Dì Lụa đâu, ôngchủ tịch?". Ông Tam nói lí nhí: "Cậu mời khách vô nhà đã. Hai người lên Thượngcắt thuốc, chắc cũng sắp về". Khang quày quả đi ra cái giếng phía đầu hồi nhà,đầu óc bung xung hình ảnh ông Tam.
Hai người đàn ông trò chuyện rõto ở trong nhà. Khang bực dọc lầm bầm ngoài giếng. Ông so thế nào được với chúBìa tôi? Không biết chiến tranh là gì? Suốt đời quẩn quanh ở Hạ, hết bí thư lạisang chủ tịch. Trời có mắt sinh con một bề sáu vịt giời ai cũng lùn tịt như mẹ,mới mười mấy tuổi đã tròn quay, mắt như mắt lươn.
Còn chú Bìa á! Khắp các chiếntrường, đánh đông dẹp bắc, nếu không phải tính ruột ngựa chịu luồn để thông quađề án thì gì chức cái lon thượng tá cầm chắc, đâu phải nghỉ hưu theo Khang vềbến đò Lăng. Khang cố nén tiếng thở dài nhìn hút ra đầu ngõ. Đúng là bà ngoại.Đúng dì Lụa về rồi, Khang lao bổ ra. Trời ơi! Mới mấy năm sao bà già nhanh thế,gầy guộc, sắt síu, lưng đã còng hẳn xuống. Khang ôm bà, nước mắt tự nhiên tràora.
Dì Lụa len lén nhìn Khang, nhìnhai người đàn ông đang bước ra sân. Cái dáng lỏng khỏng của chú Bìa như chúi hẳnxuống. Dì Lụa giật mình, chân như vấp phải hòn đá. Ông Tam lộp bộp tiến lêntrước: "Tiếc là tối nay có cuộc họp cấp ủy, anh không tiếp khách và cháu được.Em lựa nói với nó". Dì Lụa không nhìn vào ai lặng lẽ đi về phía giếng, nơi cócái máng cau đã phong rêu lạch xạch thả dây gầu.
*
**
Tiếng sáo mơ hồ dưới đò văng vẳnglẫn vào dòng nước mênh mông, lẫn vào ngàn dâu triền sông Ghênh u uẩn. Khang đinhư chạy về phía con đò. Khang đã gắt với dì Lụa: "Dì tệ lắm. Đã ngần ấy tuổirồi!". "Dì xin cháu...". Dì Lụa nói như khóc. "Cháu không cần". Khang vùng chạyra sân: "Ai chứ lão ấy cháu không chấp nhận, thà dì ở vậy còn hơn". Khang chạyvụt ra ngoài đi về phía bến đò Lăng, nơi chú Bìa nghỉ tạm tại đó.
Cơm tối xong, chú xin phép bàxuống bến Lăng vừa tiện cho chú cũng là có ý để Khang hàn huyên sau mấy năm xabà, xa dì. Chú Bìa đi rồi, bà chỉ thở dài không nói, lặng lẽ nhìn hai tấm ảnh bốmẹ Khang trên bàn thờ ố vàng nhoè nhoẹt khói hương. Dì Lụa ngồi ở mép giường tấmtức khóc không thành tiếng, chỉ đôi vai thon lẳn run rẩy rung lên và từng giọtnước rời ra dưới cặp mắt đen to không chớp một lần.
Khang nhìn ngoại, nhìn dì, nóichậm rãi: "Thôi, mọi việc đã như vậy cháu cũng không dám trách, dì gắng ăn ở vớingười ta, cháu với chú Bìa lợp xong nhà cho ngoại, cháu xin dì, xin dân làngcúng giỗ cha mẹ cho cháu được ra đi". Nói rồi Khang xin bà ra bến đò Lăng. DìLụa thẫn thờ quay vào, lấy từng lá thư của chú Bìa ra mân mê rồi bất thần thảvào ngọn lửa góc nhà.
Mấy lá thư bắt lửa lem lém, mùigiấy cháy khét làm dì Lụa sực tỉnh vội vã đưa tay vào lửa bới mấy lá thư ra đậplộp bộp, tàn lửa bay rát bỏng mặt mày. Dì ôm mấy lá thư cháy lam nham vào lòng,mắt rân rấn nhìn những tàn lửa. Bà lặng lẽ quay mặt thở dài...
... Tiếng sáo mơ hồ lan toả bếnđò Lăng chợt chìm lịm đi mất hút trên sông Ghênh. Khang dừng lại trên triền đêsát gốc gạo bến Lăng nhìn sâu vào sông tìm kiếm con đò. Đêm trăng, lòng sông mởra lấp loáng. Muôn vạn vì sao thay hoa gạo tháng ba in nhấp nháy trên sông. Trờikhuya, từng đám sương đậm đặc trôi là là trên mặt sông lạnh vắng. Khang hốthoảng. Không thấy con đò. Hay chú Bìa bỏ đi mà không từ biệt Khang, từ biệtngoại và dì Lụa? Khang căng mắt nhìn chỉ thấy luẩn quẩn từng đám sương dật dờtrên mặt sông Ghênh. Bên cạnh Khang, miếu Nhị Nương mờ ảo chập chờn ắng lặng.
Bóng cây gạo già đen đúa xác xơđổ trùm lên nóc ngôi cổ miếu gió chạy lạch xạch. Khang dớn dác bước hẳn xuốngsát thềm nước vừa dò dẫm nhìn đường vừa tìm bóng con đò nhỏ trên sông. Sươngtrắng mờ mịt phủ kín lòng sông tịnh không một bóng đò, tiếng động của mái chèokhua nước cũng không mảy may xuất hiện. Khang bước thấp bước cao xuôi mãi dòngGhênh bụm miệng gọi to:
- Chú Bìa ơi? Chú Bìa...
Tiếng gọi tràn lên dòng sông rồivọng trở lại ập òa hút hắt vào triền dâu xanh. Khang gọi đến lần thứ ba mặt sôngvẫn lì lợm mờ mờ ảo ảo. Ngồi phịch xuống thềm cát sát mép nước, Khang tấm tứchoang mang nhìn dòng sông thăm thẳm khôn cùng vẫn bình thản lặng lờ trôi.
Đất cát triền sông Ghênh ngấm quada thịt Khang, tràn vào tâm trí người con mồ côi một thứ phù sa ấm áp. Khi đầuóc dần tĩnh tại cũng là lúc tiếng sáo trên sông Ghênh mơ hồ rạn lên rồi hằn rõchảy đều trên sóng nước tan cả ra triền dâu vẫy gió lao xao. Khang dỏng tai. Saogiống tiếng sáo mùa trăng năm nào thế. Tiếng sáo tưởng lịm đi khuất khúc chợt rõhẳn rồi đuổi nhau tràn qua màn sương đùng đục.
Đúng chú Bìa rồi? Chú chả úp mởkhoe tài thổi sáo ngày làm dự án là gì. Nhưng sao tiếng trúc buồn lay lắt nhưoán thán một kiếp phù sinh bèo bọt lại có ở con người yêu cuộc sống đến cỏ câytrùng kiến cũng nâng niu như chú Bìa. Tiếng sáo thong thả mà như khoan thai vàolòng Khang. Giữa sông, con đò gác mái chầm chậm hiện rõ dạt dần về phía miếu NhịNương. Tiếng sáo cũng theo đò thoảng réo rắt chảy tràn lên ngôi cổ miếu, nơi câygạo đang bần thần run rẩy dưới tàn trăng. Khang chìm trong tiếng sáo buồn mêhoặc mà không nhận ra con đò đã tấp sát mép nước.
Trên đò chú Bìa nằm chênh vênhtrên mạn, cây sáo trúc đen tuyền lóng lánh vẫn đang đẩy ra thứ âm thanh réo rắt.Đò chạm cát lạo xạo. Tiếng sáo ngân nga mơ hồ rồi chui hút vào dòng sông. Khangsực tỉnh nhẩy xuống đò, ôm chú Bìa. Nước mắt hai chú cháu im lặng rơi xuống lòngđò, rơi xuống dòng sông.
Trong đêm, ở miếu Nhị Nương, mộtbóng phụ nữ khe khẽ thở dài khi đò chạm cát. Bóng người ấy ngước nhìn cây gạokhông hoa run rẩy, nhìn bến đò Lăng im lặng rồi chậm chạp thất thần bước về dướiHạ. Cánh cửa gỗ cót két rít lên. Tiếng trở mình của bà ngoại và dì Lụa như vọngrõ xuống khoang thuyền lẫn trong tiếng sáo mơ hồ bến đò Lăng.
*
**
Chú Bìa và Khang sửa xong cháinhà thì ngoại mất.
Làng Hạ tiễn người con cao niênnhất làng về cõi Phật lặng lẽ như dòng sông Ghênh chở hoa gạo bến Lăng xuôixuống hạ nguồn. Đưa ngoại ra đồng dì Lụa không khóc chỉ chầm chậm vịn líu xetang trong tiếng hát cầu siêu của các cụ bà. Đi cạnh dì Lụa là ông Tam chủ tịchgiày Tây bóng lộn không mặc đại tang trong tiếng xì xào của dân làng Hạ. Thìcũng đâu cưới xin gì. Ông chủ tịch vẫn lấp lửng mặc sự phản đối tấm tức của lũcon ông, dù mẹ chúng không còn nữa. Ông đến đây cũng lấp lửng tư cách chínhquyền và cá nhân. Khang đi sau dì Lụa.
Hoa cỏ may găm đầy quần áo đámngười đưa tang. Phía sau Khang, chú Bìa lỏng khỏng bước thấp bước cao, thỉnhthoảng chạy sốc lên đỡ xe tang đoạn đường xóc. Cũng như Khang và dì Lụa, chú Bìađi chân đất. Hõm mắt sâu của chú như một lỗ thủng hun hút vô hồn. Chú nói vớiKhang là chú sẽ ra đi sau khi hai chú cháu lợp xong chái nhà. Hôm ấy ông Tam đirồi bà gọi chú Bìa và Khang bảo: "Hai chú cháu đánh rạ làm xong cái mái hãy điđâu thì đi.
Nhà không có đàn ông đến khổ".Chú Bìa vâng dạ, chặt tre, sửa máng, đánh gianh, bà tấm tắc khen. Hôm ông Tamđến đúng lúc dì Lụa đỡ dui cho chú buộc lạt, ông Tam đá con chó kêu ăng ẳng.Khang nhảy từ trên mái nhà xuống ấm ức. Dì Lụa chui chúi đi vào bếp. Ông Tamnhìn chú Bìa nói bâng quơ: "Sắp có đợt kiểm tra nhân khẩu. Anh ở đây tạm trúphải đăng ký". Chú Bìa nói rành mạch: "Tôi ở đây vài bữa, cũng chỉ ở dưới đò làchính thôi". "Ở đâu cũng phải minh bạch".
Dì Lụa từ bếp sấn lên: "Anh bảoai không minh bạch hả?". Ông Tam đi giật lùi ra cổng. Dì Lụa ném theo cái nhìngiận dữ. Đêm ấy bến Lăng tiếng sáo chú Bìa thổi muộn lắm. Dì Lụa cũng đi đâu đểbà và Khang đợi cơm mãi không về.
Bà ngoại chỉ ốm qua loa rồi đinhẹ như tiên. Hôm mất chỉ có chú Bìa và dì Lụa. Ngoại nhìn bàn thờ bố mẹ Khang,nhìn sang chú Bìa và dì Lụa mỉm cười rồi quy Phật. Hôm ấy, Khang thay chú chởkhách bến đò Lăng. Chính Khang, không hiểu sao mình cũng bình tĩnh đón nhận sựra đi của bà. Khang chỉ day dứt năm nay mất mùa hoa gạo, không Khang sẽ vớt mộtthuyền hoa gạo rải lên mộ bà ngoại và cả lối đưa ma.
Đắp điếm mộ ngoại xong Khang vàchú Bìa rời bến đò Lăng.
Hai chú cháu đi, dì Lụa chèo đòtiễn qua sông Ghênh. Bắt đầu giữa mùa lũ, phù sa cồn cào ứa lên bám trít đỏ lịmcon đò. Khang quẫy tay chèo. Chú Bìa lóng ngóng nhìn lên phía miếu Nhị Nương,nơi cây gạo cổ thụ không hoa đang dần hồi sinh hé mở từng búp non vẫy gió. DìLụa ngồi đối diện chú Bìa thở dài nói như nói với dòng sông:
- Hai chú cháu đi, kỳ hoa gạosang năm giỗ ngoại nhớ về bến Lăng. Khi ấy có khi tôi cũng không chèo đò nữa.
Khang chợt hẫng tay chèo, muốn ùavào dì như thuở lên mười. Dì khổ quá. Khang biết dì chỉ thèm một đứa con chứ cáingữ ông Tam sao xứng với dì. Khang không muốn nghĩ đến nỗi đau ấy. Cả chú Bìacũng thế. Mọi người cứ như muốn lảng tránh một điều gì. Ông Tam từ ngày rục rịchlên huyện cố ý ghen bóng gió chú Bìa tìm cớ ngãng ra. Mấy lần ông Tam gắt chuyệndì đem cơm ra bến đò Lăng.
Ông Tam bảo: "Cô liệu hồn đấy. Cảthằng Khang nữa. Lý lịch tôi nắm trong tay". Dì Lụa khinh bỉ nhìn thẳng: "Anh imđi. Tôi cấm anh động đến nó". Rồi dì Lụa ra sông khóc. Chú Bìa chỉ thở dài khôngnói năng gì...
... Khang không ngờ tay trưởngphòng tổ chức nhìn thấy chú Bìa mặt cắt không còn hạt máu lạy chú như tế sao.Chú Bìa không nói một câu, chỉ sang Khang đang cầm tập hồ sơ và bản thu hoạchquá trình thực nghiệm. Mọi việc diễn ra chóng vánh đến ngỡ ngàng. Khi tiễn chúlên xe đò, Khang mới sực tỉnh hỏi:
- Thế là thế nào hả chú?
- À nó cùng học. Ngày trước lẽ raphải vào chiến trường. Sợ chết tìm cách gian lận đổi tao vào. Sau bị phát hiện,tao mới làm đơn tình nguyện xung phong cứu nó. Nó tưởng tao đã chết bây giờ thấytao lù lù ở đây nên hốt hoảng vậy thôi.
Chú Bìa đi rồi Khang đứng chếttrân ở bến xe. Tiếng cậu bé đánh giày kéo Khang sực tỉnh "Đời còn dài... Phảisống, cho tốt Khang ạ!". Tiếng chú Bìa văng vẳng bên tai. Chú Bìa ơi! Nhất địnhcháu phải gạt những đau buồn mà sống cho thật tốt.
Mọi công việc dần dần khuây lấpcuốn hút Khang. Đã gần một năm Khang rời bến đò Lăng. Tiếng sấm tháng ba đánhthức Khang nhớ mùa hoa gạo. Kỳ giỗ đầu của ngoại không biết chú Bìa có nhớ lờihẹn về bến Lăng không? Khang đang loay hoay tính ngày xin nghỉ phép thì chị vănthư cầm đến một phong thư.
Khang đón lá thư, cảm ơn qua quítrồi nhìn xiết vào những dòng chữ. Thôi đúng! Đúng thư của chú Bìa! Nhưng sao lạiđề là "Làng Hạ - Bến đò Lăng". Khang hấp tấp bóc lá thư, càng đọc càng bànghoàng, giữa thư buột kêu lên thảng thốt: "Trời ơi!" rồi lần lần gục xuống.
Lá thư vẻn vẹn có mấy dòng:
"Cháu Khang!
Chú đã trở lại bến Lăng khi đượctin dì Lụa sinh con gái. Nó đã sớm bạc mệnh không chịu ở cùng dì và chú. Ông Tamđã đánh đập dì Lụa và đang kiện chú ra toà. Cháu đừng nghĩ là ông ấy vu oan chochú và dì Lụa. Ông ấy đâu biết chiến tranh nên đứa trẻ dị tật bạc mệnh ấy đúnglà con của chú. Dù thế nào chú cũng không trốn tránh trách nhiệm của mình. Cháuthu xếp về bến Lăng ngay. Chú xin chịu mọi phán xét của cháu.
Bìa"
Khang run run ấp lá thư lên ngực,nước mắt ở cặp mắt mở sững từ từ lăn ra. Chữ ký của chú Bìa như những cái móclòng khòng, run rẩy nhập nhòa trong tiếng nấc...
- Chú Bìa ơi!... Dì Lụa ơi!...
Theo Như Quỳnh - Mùa hoagạo
VOV
