Tập đoàn, đầu tàu lỗ và nợ

Tập đoàn, Tổng công ty Nhà nước một thời được kỳ vọng là quả đấm thép, là đầu tàu nền kinh tế. Nhưng sau các đánh giá tổng kết, dư luận lại chỉ thấy nợ lớn, lỗ khủng. Thanh tra, kiểm toán vào cuộc là đụng đâu cũng có vấn đề. 

Báo cáo tới Quốc hội về tình hình các DNNN do Bộ Tài chính thay mặt Chính phủ chắp bút kết luận: “Hầu hết các Tập đoàn kinh tế, tổng công ty Nhà nước kinh doanh có hiệu quả, bảo toàn và phát triển vốn, đóng góp số thu cho ngân sách Nhà nước”. Dù nửa già số trang trước của báo cáo này đã đưa ra những khoản lỗ, nợ “khủng”.

Đúng là, báo cáo này nói rằng, “hầu hết” chứ không phải tất cả toàn bộ 91 Tập đoàn, Tổng công ty kinh doanh có hiệu quả. Nếu trừ đi 5 Tập đoàn, Tổng công ty có lỗ hợp nhất năm 2011 là 5.823 tỷ đồng thì vẫn còn tới 86 “vị” kinh doanh có lãi. Trừ tiếp 13 “vị” lỗ lũy kế tới 48.988 tỷ đồng thì vẫn còn 78 “anh” có lãi. Tỷ lệ các đại gia kinh tế Nhà nước làm ăn có lãi vẫn chiếm từ 85-94%.

Trong khi đó, xét về an toàn vốn, cả nước “mới có” 30 đơn vị, chiếm 32% tổng số Tập đoàn, Tổng công ty Nhà nước có hệ số nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu quá 3 lần. Trong đó, có 8 tập đoàn, Tổng công ty nợ có tỷ lệ này trên 10 lần, 10 Tập đoàn, Tổng công ty có hệ số từ 5-10 lần và 12 Tập đoàn, Tổng công ty có hệ số từ 3-5 lần.

Bộ Tài chính đánh giá: “Hiệu quả sản xuất kinh doanh của khu vực DNNN còn thấp, chưa tương xứng với yêu cầu và nguồn lực được giao, đã xảy ra những vụ việc thua lỗ, mất vốn hay vi phạm pháp luật rất đáng tiếc, gây bức xúc dư luận trong nhân dân”. 

Tuy nhiên, không thể vì con số 5 hay 13 trên tổng số 91, chiếm có 6-15% các Tập đoàn, Tổng công ty trên cả nước thua lỗ, hay tỷ lệ 32% nợ nần mà lạc quan nghĩ rằng, yếu kém chỉ là số ít không đáng ngại.

Nhìn lại 5 năm trở lại đây, hễ có kết luận thanh tra hay kết luận kiểm toán về một Tập đoàn, Tổng công ty nào đó được tiết lộ là y như rằng, dư luận lại được một phen “ngã ngửa”, choáng váng. Không chỉ lỗ, nợ, chi tiền vung tay quá trán mà các sai phạm về tài chính được phơi bày những con số lên tới hàng trăm đến hàng chục nghìn tỷ đồng.

Trước đó, đã có không ít vụ việc được đưa ra ánh sáng như vụ EVNTelecom thua lỗ cả nghìn tỷ đồng ở Tập đoàn Điện lực Việt Nam- theo Kết luận kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước. Trước nữa, là vụ đỗ vỡ Vinashin với 86.000 tỷ đồng nợ phải trả. Hệ quả sau đó, nhiều Tập đoàn bị vạ lây, hệ số tín nhiệm do các tổ chức quốc tế đánh giá bị đánh tụt bậc, vay vốn nước ngoài khó khăn. Rồi đến Vinalines với con số nợ lên đến hàng chục ngàn tỷ.

Và gần đây nhất là Petrolimex với nghịch lý lỗ nợ mà lương cao thật khó giải thích với dư luận.

Cho đến bây giờ, những “thiểu số” đó đã làm xấu đi rất nhiều hình ảnh của DNNN, gây hoài nghi về những trọng điểm kinh tế của Việt Nam. Chỉ một Tập đoàn, một Tổng công ty có “vấn đề” thì coi như cả ngành kinh tế bị vạ lây theo. Vì họ bao sân toàn bộ, như ngành điện thì gần như là “độc quyền” của EVN, ngành xăng dầu với sự “thống lĩnh” của Petrolimex, ngành vận tải biển, đóng tàu “nổi danh” với Vinalines, Vinashin…

Không phủ nhận những đóng góp to lớn của các DNNN trong chặng đường 20 năm đổi mới kinh tế vừa qua. Việt Nam đã dẫn đầu thế giới, liên tục ở ngôi vị số 1, số 2 thế giới về gạo, cà phê thay có những bứt phá siêu hạng về xuất khẩu ở ngành dệt may, năng lượng dầu khí...

Những điều đó cũng không thể dùng để hỏa lấp những “lỗi lầm” ở nhiều Tập đoàn, Tổng công ty gây ra. Kỳ vọng Việt Nam Nam sẽ có những Tập đoàn, Tổng công ty lớn mạnh, dẫn dắt nền kinh tế, sánh vai với bạn bè năm châu là đúng đắn. Nước nào cũng cần những đầu tàu như vậy.

Nhưng thực thi chủ trương lớm mà giám sát quản lý lỏng lẻo nên đã gieo mầm cho những nguy cơ. Vì thế, mới có những chuyện đau lòng xảy ra ở Vinashin, Vinalines. Nhưng cho đến bây giờ, các chủ sở hữu Nhà nước đánh giá về câu chuyện này ở chừng mực nào đó vẫn còn nương nhẹ.

Trong khi đó, Thanh tra Chính phủ đã tổng kết 5 sai phạm chủ yếu ở các Tập đoàn, Tổng công ty là: sai quy trình, thủ tục đầu tư, thu chi theo các quy định của nhà nước; sai về thẩm quyền; sai về đối tượng cho phép; hạch toán không đúng nguồn dẫn đến phản ánh kết quả sản xuất kinh doanh, lợi nhuận không đúng với bản chất và thứ 5 là trình độ quản lý doanh nghiệp còn nhiều yếu kém nên đã dẫn đến một số vi phạm về kinh tế, vi phạm pháp luật.

Theo Tổng cục Thống kê, tổng tài sản năm 2011 của DNNN là hơn 3,1 triệu tỷ đồng, chiếm trên 40% tổng tài sản của toàn bộ DN cả nước và lớn hơn cả tổng GDP hàng năm.

Trong điều kiện kinh tế hiện nay, DNNN nắm giữ một nguồn lực vô cùng lớn. Vậy thì, việc sử dụng khối tài sản và nguồn lực đó như thế nào chắc chắn sẽ ảnh hưởng chung tới hiệu quả kinh tế quốc gia.

Như một vị thứ trưởng Bộ Tài chính nói, Nhà nước đương nhiên phải sử dụng nguồn vốn của mình để điều tiết vĩ mô. Vấn đề còn lại là những nguyên tắc thị trường cạnh tranh bình đằng cùng với những phương thức, quy chế quản lý, giám sát đã được ban hành ở hàng chục văn bản về DNNN có được thực hiện đến nơi đến chốn, đúng và đầy đủ hay không?

Theo VEF