Trời xanh xanh đến vô cùng, trong vắt và khó hiểu. Mùa mưa ướt sũng đã qua,những đám mây xám chì nặng nề vắng bóng trong không gian tràn ngập nắng thu dịungọt hăng hăng mùi hoa cúc.
Phập!... Phập!... Phập!...
Tiếng cuốc bổ vào đất đều đềubuồn tẻ. Nó vang lên trong nắng cháy mưa chan suốt từ lúc mặt trời mọc đến lúcmặt trời lặn, ngày lại ngày triền miên vô tận. Tiếng cuốc bền bỉ, kiên cường,háo hức mường tượng một vụ mùa bội thu hay thất vọng trễ nải nhưng chưa bao giờngưng nghỉ. Thì ra sống cũng là định mệnh, và làm việc là một thói quen khó thayđổi, vì thay đổi mình không còn là mình nữa, mình thành người khác mất rồi. Chọnnghề trồng cây là chọn tự do, ít dính líu đến người khác. Có hạt giống, có đấtcó trời, có sức người nhất định có thu hoạch. Thiên nhiên cây cỏ biết sẻ chia dudín con người. Chăm sóc, vun bón, đối thoại cùng cây chẳng bao giờ chán, nó thainghén, di dưỡng những ý nghĩ tốt đẹp.
Bà già lưng còng, mặt úp đất vẫncuốc, cánh tay củi khô đen mốc, khẳng khiu giơ lên hạ xuống đều đều. Bà cuốc nhưthế hơn nửa thế kỷ nay. Đứng chống cuốc bà thở, tay trái khoành ra sau tự đấmlưng mình. Cánh đồng hoa trải thảm mênh mông, xa xa núi non trùng điệp đẹp nhưvẽ. Trời xanh xanh đến vô cùng, trong vắt và khó hiểu. Mùa mưa ướt sũng đã qua,những đám mây xám chì nặng nề vắng bóng trong không gian tràn ngập nắng thu dịungọt hăng hăng mùi hoa cúc. Dã quỳ nở đúng hẹn mà sao vẫn cứ thấy bất ngờ. Màuvàng mê thiết rực sáng cả sườn đồi như một đám cháy, nó thách thức, mời gọi cácloài hoa trồng trong thung lũng bừng nở. Thung lũng vàng! Vàng trong nhà kính nilông, vàng phủ kín mặt đất, chừa lại dòng suối trắng bạc vòng quanh. Bướm ongchập chờn vũ điệu, thỏa sức hút mật, chúng háo hức, rộn rã, tất bật giữa mùa làmăn ngắn ngủi. Tất cả đã quá quen thuộc.
Mới đấy đã thành ngày xưa rồi.Ôi, cái ngày xưa sao mà gần gũi thế. Khi còn trẻ, cái ngày xửa ngày xưa trongtruyện cổ tích nghe xa xôi, mơ hồ như mất hút vào quá khứ, như chưa từng có trênđời này. Với người còn trẻ, hôm nay là hôm nay, với người tuổi tác, hôm nay cònlà hôm qua. Cánh đồng hoa này cũng là cánh đồng hoang lau lách ngút đầu, trănrắn lúc nhúc quẩn lấy chân người mỗi bước đi. Muỗi mòng, ruồi vàng và vắt xanh…tất cả như thách thức những người mở đất, khai khẩn lập ấp. "Nhất đánh đuổi hàbá, nhì phá thạch khai sơn". Sức mạnh của người nông dân là sức bật của kẻ bịdồn vào chân tường. Không có đất là chết, là thành nô lệ. Đất cưu mang nhưngcũng nuốt chửng đời họ. Bốc nắm đất là thục tay vào thùng gạo đầy. Từ nay sốngrồi, mừng mừng tủi tủi.
Trồng rau, trồng hoa là đánh bạc,thị trường giá cả lên xuống thất thường như trở bàn tay. Trúng thì phất nhanhđến chóng mặt, ngược lại thì trắng tay, phá sản. Mặc, họ vẫn chung thủy vớinghề, sinh vì nghệ, tử vì nghệ. Lúc mất lúc được, thôi thì vụ nọ bù cho vụ kia,thất bát và hy vọng tiếp nối dài dài. Rau ế còn đỡ, chứ hoa ế mới ê chề, đẹp thìđẹp thật, khổ nỗi không ăn được!
Vợ chồng bà đến mảnh đất heo hútnày lập nghiệp với hai bàn tay trắng. Đúng hơn là có một cặp gà, con trống conmái, của hồi môn mang theo. Gà đẻ trứng gây đàn, bán gà nuôi heo, rồi bán heotậu bò, dựng nhà mái tôn thưng gỗ. Bà thọ quá nên độc thân khi về già, chồng conlần lượt kéo nhau đi. Đường đời cực nhọc gian truân vạc những vết nhăn sâu trênmặt như khắc gỗ. Nổi bật sự sống nơi ánh mắt, ánh mắt nhẫn nhục chịu đựng, trảinghiệm và bao dung.
 |
| Minh họa: Lê Tiến Vượng. |
Phập!... Phập!... Phập!...
Chợt cô gái bận đồ trắng như tiênsa hiện lên giữa vạt cúc vàng, cô tung tăng nhảy nhót, gió thổi hai vạt áo mỏngcánh chuồn rập rờn bay lên, đậu xuống những đám hoa đung đưa. Cô là ong, làbướm, là chim.
- Con chào bà - Tiếng cô vangtrong như khánh.
Bà lão dừng tay cuốc, nghển mặtcười nhăn. Cô gái lại gần, vẻ đẹp lạnh lùng của người mẫu thời trang tự giớithiệu là ca sĩ về đây phục vụ lễ hội hoa sắp tới.
- Bà ơi, sao bà lại cuốc dập cảluống hoa xuống thế?
- Thì hủy làm phân xanh mà cô.
Bà này lẫn rồi, cô nghĩ.
- Quá lứa, trồng ra chả ai mua -Bà lão than phiền.
Ngắm bông cúc trên tay, cô hỏi:
- Cúc này là cúc gì hả bà?
- Cúc "Bốn số chín".
Đúng với tên gọi, những cánh hoaóng như vàng lá "Ét gi xi" (SJC), mỉa mai thay lại không thành tiền.
- Ở Sài Gòn, phải năm ngàn đồngmột bông bà ạ.
- Thế cơ à?
Bà lão tiếp tục cào đất từ rãnhlên lấp những vạt hoa nằm ngổn ngang trên mặt luống.
- Trồng hoa sống được không bà?
- Được chứ.
- Ngày ra bao nhiêu tiền hả bà?
- Ba tháng, bán cả vạt này đượcgần triệu đồng.
Cô gái há hốc miệng:
- Thế thì sống thế nào được?
- Sống được chứ. Vẫn sống đấy.Cháu hát một bài được bao nhiêu?
- Mười triệu bà ạ.
Mười triệu một bài hát! - Đếnlượt bà lão há hốc miệng.
Ca sĩ là người yêu hoa. Cô khôngthể sống thiếu hoa. Hàng ngày đi siêu thị có khi chỉ để mua hoa. Loại hoa côthích chính là hoa cúc vàng. Cô có thể rưng rưng trước một ngọn cỏ và giật mìnhthảng thốt cánh hoa rơi. Cô đọc rất nhiều sách viết về hoa và hiểu ý nghĩa củamỗi loài.
- Bà ơi, bà có biết hoa cúc tượngtrưng cho cái gì không?
- Không.
- Hoa cúc biểu tượng của sốnglâu, vạn thọ đấy bà ạ.
Và cô kể cho bà nghe huyền thoạivề hoa cúc.
Ngày xửa ngày xưa có bà mẹ bị ốmnặng. Người con trai vào rừng tìm cây thuốc gặp ông Bụt hiện lên nói rằng phảitìm loài hoa có nhiều cánh, mỗi cánh mẹ cậu sẽ sống thêm được một tuổi. Chàngtrai đi mãi, đi mãi, cuối cùng tìm ra hoa cúc.
- Hay nhỉ - Bà già buông một lờibình.
Khổ thân bà lão, con người tiênphong khai khẩn mảnh đất này, người trồng ra những bông hoa đầu tiên của ThungLũng Vàng giờ chỉ còn là chứng nhân lịch sử, hiện vật sống của bảo tàng hoa. Bàlà đại diện cuối cùng của cách làm ăn manh mún, nhỏ lẻ. Xưa ế hoa vì nhiều, nayế vì ít, không đủ hợp đồng. Thế hệ con cháu sản xuất hoa công nghệ cao, nhângiống nuôi cấy mô, quảng cáo hàng trên mạng. Hoa chở hàng công-ten-nơ bằng máybay đi khắp thế giới. Mỗi hecta trồng hoa thu bạc tỷ là thường. Bà là người củathế kỷ trước, bị văng khỏi vòng làm ăn hôm nay. Trong sự gắn kết của ba nhà: nhànước - nhà nông - nhà doanh nghiệp, không có bà. Kẻ tiên phong giờ thành tụthậu. Bà đã thắng trời nhưng thua người. Song mảnh đất cưu mang không quên ngườikhai phá. Cô gái mảnh mai có bàn tay ngón búp măng nhón hạt giống hoa trộn cátgieo trong vườn ươm uyển chuyển nhịp nhàng như múa chèo, như nhã nhạc cung đình,khiến những chuyên gia canh nông ngoại quốc phải gật gù thán phục: "Người nôngdân Việt Nam là giỏi nhất thế giới!".
Tiếc thay, trong cái thế giớiphẳng của thiên niên kỷ thứ ba này không còn chỗ cho vợ chồng An Tiêm hoặcRobinson một mình trên hoang đảo. Bà không thể tiếp tục solo trên mảnh đất sânkhấu choen hoẻn lòng bàn tay, biệt lập từ A đến Z, thức ngủ theo mặt trời. Nhữngnhà kính xung quanh mọc lên như nấm sắp xóa sổ bà, đêm đến đèn sáng như sao sacho ra những giống cúc mới bông to bằng hoa thược dược, cắm trong bình tươi cảtháng. Mỗi bông là một sản phẩm công nghiệp được chuẩn hóa, đều chằn chặn, ngànbông như một. Sản phẩm của bà chỉ có thể bày bán vỉa hè vào ngày rằm, mồng mộtcho bà con nghèo, không sang Pháp sang Nhật được.
- Bà cho cháu mua mấy bông nhé -Vẫn giọng cô gái.
- Cứ lấy đi đằng nào tôi cũngvứt.
Cô ca sĩ xoay lưng về phía bà,hơi nghiêng người cúi xuống mở bóp. Bên trong chật cứng tiền "một trăm". Thậtkhông may cho bà lão.
- Đằng nào bà chẳng vứt, phảikhông bà?
- Vâng. Đằng nào cũng vứt, tôikhông lấy tiền của cô đâu. Cẩn thận kẻo bẩn áo, để tôi hái cho.
Ôm bó hoa cúc "Bốn số chín" màuvàng phát sáng trên nền áo trắng mỏng tang cánh chuồn, hiện rõ những đường congcơ thể uốn lượn trong ráng chiều, cô nói:
- Cứ thấy hoa là cháu mua ngay.Bà biết không, cháu không thể sống thiếu hoa được.
Lại tung tăng trên cánh đồng hoa,cô ca sĩ quên ngoái nhìn bà lão đang gập lưng cuốc. Đất dính như nam châm níuchặt lưỡi cuốc của bà không chịu buông thả. Bà cố sức nhấc lên được thì suýt bậtngửa người, rồi mệt mỏi để lưỡi cuốc tự do rơi xuống.
Đất cằn đã nở hoa, đất không phụngười. Những bông cúc sắp bị vùi lấp mở to mắt ngơ ngác nhìn bà. Anh xe ôm đúnghẹn đến đón cô gái, nói:
- Hoa tươi không đốt được, bàphải rắc thuốc khử trùng, diệt nấm mới lấp đất để mùa sau khỏi bệnh.
- Mùa sau…
Bà lặp lại. Một nỗi buồn mênhmang tràn ngập xâm chiếm tâm hồn bà. Anh xe ôm khoác cái áo vải bạt đi đôi ủngnhà vườn lượm mấy bông, rút túi đưa bà tờ "một trăm" màu xanh lá:
- Cháu giúp bà tiền thuốc…
Không phải bà không thấy cái bópcủa cô gái trước đó. Không tiếc hoa, cũng không tham tiền, nhưng ánh mắt cụpxuống, buồn vì nỗi thất vọng nơi con người, giờ như được lấy lại, ngước lên bừngsáng:
- Cậu hiểu cho thế là tốt lắmrồi…
từ lòng thunghắt lên trời:
Phập!... Phập!... Phập!...
Truyện ngắn của Chu Bá Nam
CAND
