Ở cái làng khỉ ho cò gáy này,mỗi tháng hai lần, ghe mắm bà Thu từ Hội An ngược sông lên cập vô bến Gành.Chiếc ghe có gắn máy, trở thành căn nhà di động chứa toàn khạp, lu. Buổi chiềutôi cho trâu ra bến sông mẹp nước, mùi mắm trên ghe thơm cả bến sông.

Bà Thu lên rồi! Tin đó bắt đầu từbến sông. Chặp sau tới đầu làng. Lan nhanh vào giữa làng. Vượt qua những ngõ chètàu đến mấy cánh đồng tới tận những ngôi nhà ở trong tuốt hẻm núi xa. Cả làngrơi vào một trạng thái phấn khích ầm ĩ. Đi tới đâu người ta cũng nói tới bà Thu.

Xếp hàng mua mắm quốc doanh

Gia đình bà Thu ở đâu dưới tậnCửa Đại. Ông Thu người cao lớn phương phi, nước da đỏ au, đi tu tại gia, ăn chaytrường. Mắm cái bà Thu được sang từ lu trên ghe qua những đôi bầu phủ dầu ráigánh đi khắp làng. Bà Thu quảy đôi bầu mắm đi trước, ông Thu cầm rựa theo sau.Nhà mô có chuối đổi chuối, có tre đổi tre, có mít đổi mít. Kết thúc một chuyếnneo lại chừng ba ngày, khi trở về ghe mắm bà Thu chất đầy chuối, mít, hai bênkẹp hai bè tre. Vài người ra tận bến sông vẫy tay nhắn nhủ: “Chuyến sau chở mắmcá cơm nhiều nhiều nghe!”

Ghe mắm cái

Mắm cái cá cơm chỉ cần ăn với rau sống bánh tráng cuốn đã đủ đậm đà

Bà Thu chỉ làm có ba loại mắm cáilà mắm cá cơm, cá trích và cá nục gai. Mắm cái cá cơm vừa chín tới, còn nguyêncon cá đỏ tươi hai bên hông có hai sọc trắng lấp lánh bạc, ăn với cơm nguội,uống một bát nước chè xanh rồi vác cày ra ruộng. Thời buổi ngăn sông cấm chợ tôilên sáu lên bảy. Ngày hai mươi tám, buổi chiều tôi đi xếp hàng trước cửa hàngquốc doanh ở thị tứ. Mỗi tháng có mấy ô phiếu chia ra nhiều thứ, nhưng ngày –nước – mắm là ngày quan trọng. Tôi cầm hai hào chờ mãi mới mua được một chai màuđỏ...

Ai mua mắm cái hông?

Rồi cái ngày ghe mắm bà Thu xuấthiện bất ngờ. Tôi nhớ như in khuôn mặt sạm nắng và giọng nói cưng cứng của ngườimiền biển. Đôi bầu mắm lúc lắc hai bên với tiếng rao cục mịch “ai mua mắm cáihông?” Đôi bầu tới từng nhà, lũ trẻ con chúng tôi châu đầu vô sát rạt coi mắmcái mặt ngắn mặt dài ra răng. Cái mùi đặc trưng mắm cái, xộc thẳng lên mũi nồngnồng. Thế rồi vĩnh viễn chia tay những ngày xếp hàng đặt cục gạch. Ngày – mắm –cái ghe bầu của bà Thu đã im lặng lên ngôi làm sụp đổ ngày – nước – mắm quốcdoanh ở cửa hàng hợp tác xã.

Bà Thu trở thành một người khôngthể thiếu của làng từ hồi mô không hay. Nhớ những ngày mưa lũ, cả làng thiếumắm, bà Thu cùng chồng vượt thác Cổ Cò chở mắm lên. Bà con kéo nhau ra bến nướcđục ngầu đón ghe mắm về, cảm động rưng rưng. Chẳng ai biết rõ gốc tích vợ chồngngười bán mắm ghe bầu tới từ Hội An. Một ngày nọ, họ giã nghiệp không một lời từbiệt và cũng không rõ nguyên nhân. Nhiều người trong làng nhớ đôi vợ chồng này,có lần xuống tận Cửa Đại tìm nhưng lần không ra. Nghe nói, ông Thu rời gia đìnhvào chùa đi tu rồi qua đời luôn. Bà Thu giờ không biết còn sống hay đã chết?

Theo SGTT