Kho vũ khí cổ dưới lòng hồ Ngọc Khánh

Gần 30 năm trước, nhà khảocổ học Đỗ Văn Ninh (nguyên Viện phó Viện Sử học Việt Nam) - trong mộtlần khai quật, đã "choáng váng" khi vớt được hàng ngàn vũ khí chìm sâu dướilòng hồ Ngọc Khánh (Hà Nội) và các ruộng rau muống.

Hình dung về một Giảng Võđường

Những vũ khí thô sơ của quân dân Đại Việt thời Lê được tìm thấy dưới lòng hồ Ngọc Khánh (tư liệu của GS Đỗ Văn Ninh)

Với GS-TS sử học Đỗ Văn Ninh, bộ sưu tập vũ khíhồ Ngọc Khánh có thể coi là một trong những bộdi vật quý vào bậc nhất so với tất cả những pháthiện nhiều năm nay dưới lòng đất Thăng Long -Đông Kinh - Hà Nội. Có thể khẳng định đây là mộtphát hiện chưa từng có trong lịch sử ngành khảocổ. Nếu cứ đơn giản mà tính đếm, coi mỗi hiệnvật là một di vật vũ khí, thì bộ sưu tập này lêntới con số hàng ngàn.

Mặt khác, cuộc trục vớt hàngngàn hiện vật vũ khí ở khu vực phía tây kinh thành Thăng Long cùng với sựxuất lộ nền móng kiến trúc của một trường võ bị gồm các hòn đá tảng kê châncột, những đầu gỗ thừa, những chân cột đang gia công, những đầm nén đất -lần đầu tiên - đã đem đến những cơ sở khoa học cho việc hình dung về mộtGiảng Võ đường được xây mới vào năm 1481 (trước đó, thời Lý, thời Trần đềucó Giảng Võ đường), quanh năm sôi động tiếng gươm khua, trống đánh, quânreo, ngựa hí.

Đúng như sách Khâm định Việt sử thông giám cươngmục, đã chép: "Tháng 10 năm Tân Sửu (1481) đàohồ Hải Trì. Hồ này đào ở góc Tây Nam thành ThăngLong, giữa hồ có điện Thúy Ngọc, bên cạnh hồdựng điện Giảng Võ để luyện tập, điểm duyệt binhmã".

Minh chứng cho nghệ thuậttư duy quân sự

Có hàng ngàn viên đạn bằng đánằm dưới ruộng rau muống quanh khu vực hồ Ngọc Khánh được nhà khảo cổ Đỗ VănNinh tìm thấy. Ngoài ra, còn có súng lệnh bằng đồng, giáo đồng, câu liêm,móc câu, chông, mác, kiếm. Thô sơ, đơn giản, nhỏ gọn và nhẹ - đó là đặc điểmchung của các loại vũ khí có niên đại thời Lê tìm thấy trong khu vực NgọcKhánh. Thế nhưng, điều đáng nói là với những vũ khí thô sơ kiểu này, quândân Đại Việt lại đánh đâu thắng đấy.

Nhà khảo cổ học Đỗ Văn Ninh

Thí dụ, súng lệnh - một loạisúng dùng để phóng pháo hiệu chỉ huy, quân đội Đại Việt do vậy, chỉ cần nhìnmàu sắc pháo hiệu cháy phát ra mà biết nên tiến hay lùi trong lúc nguy cấp.Điều ngạc nhiên là súng này lại được tra thêm một cái cán dài bằng... gỗlim, chứ không phải bằng đồng. Trong khi đó, giáo câu liêm lại được chế tạocực kỳ đơn giản. Phần lưỡi giáo chỉ là một thanh sắt nhọn, phần câu liêm làmột thanh sắt được uốn cong. Không bề thế, không đẹp đẽ, nhưng bộ sưu tập cómột không hai này là những minh chứng sinh động cho nghệ thuật tư duy quânsự ở trình độ cao.

Cũng theo GS Ninh, kho vũ khíđược tìm thấy dưới lòng hồ Ngọc Khánh có lẽ chủ yếu phục vụ việc đánh đuổiquân xâm lược phương Bắc. So sánh với vũ khí của quân Minh, GS Ninh nhậnthấy vũ khí của đối thủ thường được chế tác cầu kỳ hơn, tinh xảo hơn. Tuynhiên, xét về độ sát thương thì chưa chắc đã hơn các loại vũ khí thô sơ củaĐại Việt.

Hũ gạo nuôi quân thời Lê sơ

"Nghiên cứu kỹ thuật chế tácvũ khí, cách đánh trận của thời Lê cũng thấy nhiều điều kỳ diệu lắm", GSNinh thốt lên. Người Đại Việt đã phát minh ra những loại vũ khí rất đặcbiệt, không đâu có. Ví dụ, vũ khí ba chạc có hình dáng, trọng lượng rất nhỏgọn. "Nhiều khả năng, ta đánh địch theo kiểu "dụ" chúng đến gần, dùng bachạc móc vào chân kẻ thù, rồi hất chúng ngã ngựa. Cách đánh như vậy rõ ràngkhông tốn công sức, nhưng lại rất hiệu quả", GS Ninh suy đoán. Cùng với bộsưu tập vũ khí, nhà khảo cổ Đỗ Văn Ninh còn tìm thấy những mảnh vỡ từ xácnhững con thuyền đắm. Trên những mảnh vỡ đó có dấu vết của những chiếc đinhcắm vào...

Tuy nhiên, điều làm GS. Ninhbất ngờ nhất lại là việc tìm thấy những hũ gạo nuôi quân thời Lê sơ...

Vũ khí trong nhà khocủa... chùa

Bộ sưu tập vũ khí nói trên đãđược Bảo tàng Hà Nội tiếp nhận từ gần 30 năm nay. Thế nhưng, do cơ sở vậtchất chật chội, số vũ khí này đã được ký gửi trong một nhà kho ở... chùaHưng Ký (thuộc địa bàn phường Minh Khai, Hà Nội). Cho đến nay, theo GS Ninh,không ít hiện vật trong bộ sưu tập đã không còn nguyên vẹn. "Ngày ấy, chúngtôi đào được hàng ngàn viên đạn đá. Lúc mới đào được dăm ba viên thì ai cũngthấy quý. Nhưng rồi, càng đào, càng thấy nhiều, người canh giữ lại khôngthấy tiếc, thấy quý nên thậm chí người ta còn lấy đạn đá cho con cháunghịch... Chúng tôi biết vậy, nhưng sức mỏng nên nhiều khi cũng bỏ qua", GSNinh ngậm ngùi.

Theo