Tại phiên thảoluận ở kỳ hợp thứ 8, Quốc hội khóa XII , nhiều ý kiến cho rằng phải thanhtra toàn bộ hoạt động của các tập đoàn kinh tế nhà nước để tránh vết xe đổVinashin, trong đó EVN được coi là "mục tiêu" đầu tiên.
Dưới đây xin điểm lại những vụ việc liên quan đến EVN từng gây bức xúc trongdư luận.
Sai phạm tiền tỷ trong quá trình cổ phần hóa
Tháng11/2009, Thanh tra Chính phủ công bố kết quả thanh tra việc thực hiện cổphần hóa tại Tập đoàn Điện lực Việt Nam. EVN có 65 đơn vị thành viên, trongđó có 17 đơn vị trực thuộc, 5 đơn vị sự nghiệp, 23 công ty con do EVN nắm100% vốn điều lệ, 10 công ty do EVN nắm 50% vốn điều lệ và 10 công ty liênkết.
Tính đến thời điểm thanh tra tháng 3/2009, EVN đã cổ phần hóa được 30 đơnvị, gồm 6 nhà máy điện, 4 công ty tư vấn, điện lực tỉnh Khánh Hoà và 19 côngty khác. Tổng giá trị phần vốn Nhà nước của các đơn vị tại thời điểm xácđịnh giá trị doanh nghiệp để cổ phần hóa là khoảng 8.300 tỷ đồng. Số tiềnthu được phải nộp về EVN khoảng 6.500 tỷ đồng, sau khi trừ phần vốn Nhà nướcvà các khoản chi phí cổ phần hóa.
Tuy nhiên, Thanh tra Chính phủ đã xác định EVN có nhiều sai phạm trầmtrọng. Đặc biệt, tập đoàn này bị phát hiện đã sử dụng gần 757 tỷ đồng thuđược từ cổ phần hóa để chi tạm ứng cho các dự án đầu tư mà chưa báo cáo Thủtướng; thực hiện cổ phần hóa chậm, xử lý tài sản không cần dùng, xác địnhgiá trị tài sản doanh nghiệp còn nhiều thiếu sót…
Do đó, Thanh tra Chính phủyêu cầu EVN phải báo cáo Thủ tướng về việc xử lý số tiền hơn 756 tỷ đồng thuđược từ việc cổ phần hóa các đơn vị thành viên mà đơn vị này đã tạm ứng chocác dự án đầu tư.
Ngoài ra việc thực hiện cổ phần hóa các đơn vị thuộc EVN cũng chưa đảmbảo tiến độ được phê duyệt theo các quyết định của Thủ tướng. Tính đến thờiđiểm thanh tra mới chỉ có 30/55 đơn vị trong kế hoạch được cổ phần hóa.
Với những kết luận trên, Thanh tra Chính phủ đã kiến nghị Thủ tướng giaoBộ Công Thương, Chủ tịch Hội đồng Quản trị EVN để kiểm điểm, xử lý tráchnhiệm các tập thể, cá nhân liên quan.
Kêu thiếu vốn nhưng vẫn đầu tư ngoài ngành
Trong khi việc đầu tư vào ngành điện chưa được chú trọng đúng mực, hơn nữalại luôn kêu thiếu vốn nhưng EVN lại rất "sung" trong việc đầu tư dàn trảisang nhiều lĩnh vực khác. Dư luận từng rất "sốc" khi nghe công bố, tínhriêng năm 2007, vốn đầu tư ngoài lĩnh vực sản xuất, kinh doanh điện (viễnthông điện lực, chứng khoán, ngân hàng, bảo hiểm, bất động sản) của EVN lêntới 3.590 tỷ đồng, chiếm 7,22% trên vốn đầu tư và 4,82% trên tổng vốn chủ sởhữu.
 |
| Tình trạng cắt điện "vô tội vạ" vẫn diễn ra, bất chấp giá ngày càng đắt |
Việc đầu tư ngoài ngành của EVN ngày càng dàn trải, đến nỗi vào cuốitháng 7/2008, Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải đã yêu cầu EVN ngừng đầu tư rangoài lĩnh vực chính để tập trung vốn cho các dự án điện, đồng thời đàm phánvới các ngân hàng về lãi suất vay các hợp đồng tín dụng đã ký và đã đượcgiải ngân.
Tiếp đó, ngày 24/2/2009, đích thân Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng tạibuổi làm việc với EVN đã chỉ đạo tập đoàn này không được đầu tư ngoài ngành,tập trung cân đối đảm bảo nguồn điện, dứt khoát không để xảy ra thiếu điện,ảnh hưởng đến đời sống sinh hoạt của dân.
Tuy nhiên, EVN vẫn "chứng nào tật đấy". Theo báo cáo kết quả đầu tư vàsản xuất kinh doanh trong tháng 7/2009 và 7 tháng đầu năm, tập đoàn này đãchi 1.146 tỷ đồng vào việc đầu tư ra ngoài lĩnh vực điện. Trong khi đó, vớinhững lĩnh vực đầu tư chính của ngành điện, EVN liên tục kêu thiếu vốn. Tậpđoàn này từng phải trả lại Chính phủ 13 dự án điện với lý do đưa ra là thiếuvốn, không có tiền để đầu tư.
"Đơn xin thưởng" độc nhất vô nhị
Giữa tháng 10/2008, EVN khiến mọi người phải sửng sốt khi "bạo dạn" kiếnnghị xin trích 1.002 tỷ đồng chênh lệch nhờ tăng giá điện để khen thưởng Tếtvà phúc lợi.
Cụ thể, thời điểm này, với lý do thiếu vốn và giá điện đangdưới giá thành, EVN liên tục đòi điều chỉnh tăng giá điện và tiến tới mụctiêu thả nổi giá theo thị trường. Trong khi phương án giá chưa được duyệtthì EVN đã có đơn xin được trích 36% (khoảng 1.002 tỷ đồng) trên tổng số2.763 tỷ đồng tiền chênh lệch giá điện năm 2007 để làm quỹ khen thưởng phúclợi cho cán bộ công nhân viên.
Theo đề nghị của EVN, khoản chênh lệch từ tăng giá điện sẽ được chia vàoquỹ với ba phương án. Trong đó, phương án được EVN "tâm đắc" nhất là sau khinộp thuế thu nhập doanh nghiệp, trích lập quỹ dự phòng tài chính, đơn vịđược trích thưởng 3 tháng lương cho cán bộ nhân viên. Số còn lại sẽ bổ sungquỹ đầu tư phát triển. Với phương án này, quỹ khen thưởng phúc lợi của EVNsẽ là 1.002 tỷ đồng và quỹ đầu tư phát triển được bổ sung 1.490 tỷ đồng.
Đề xuất này khiến báo chí tốn rất nhiều giấy mực còn dư luận thì bức xúcvì trong bối cảnh EVN liên tục kêu thiếu vốn đầu tư, cắt điện khắp nơi vàtập đoàn này cũng chưa làm hết trách nhiệm khi cung cấp cho người tiêu dùngdịch vụ không hoàn hảo. Tuy không thành sự thực nhưng vụ việc này vẫn là "phốt" khóquên mỗi khi nhắc đến EVN cho đến tận bây giờ.
Tăng giá và cắt điện liên miên
Chuyện EVN để tình trạng mất điện diễn ra liên miên và chất lượng điện khôngđảm bảo, cùng với việc độc quyền nguồn phát, ép giá các nhà máy điện tư nhân,hợp doanh, khi bán điện cho họ không những bị báo chí trong nước chỉ tríchmột thời gian dài, mà còn lên cả báo chí nước ngoài.
Tờ BBC ngày 21/10/2008 có bài “EVN và nghịch lý giá điện tại Việt Nam”, cóviết: “Nguồn tin từ Bộ Công thương cho hay rất nhiều nhà đầu tư lớn tại Âuchâu muốn tham gia thị trường phát điện tại Việt Nam.
Tuy nhiên lúc thươnglượng về giá bán lại là lúc rơi vào bế tắc vì EVN muốn mua giá thật rẻ. Họđược thông báo EVN chỉ mua với giá 4 xu Mỹ một kWh, bằng nửa giá chào bán.Và với thế độc quyền của EVN trên thị trường phát và phân phối điện như hiệnnay, các nhà đầu tư nước ngoài không có nhiều chọn lựa. Dù đồng ý hay không,đối tác uy nhất về cấp phát điện của họ tại Việt Nam vẫn chỉ là EVN.
Với thếđộc quyền như vậy, không chỉ nhà đầu tư ngoại quốc cảm thấy “bó tay” khi“chơi” với EVN, mà ngay cả người tiêu dùng trong nước cũng mong đến ngàythoát khỏi vòng kềm tỏa của doanh nghiệp quốc doanh ít lắng nghe này.
Sau nhiều năm hoạt động, mặc dù là công ty độc quyền kinh doanh về điện vàcó số lợi tức lớn nhưng EVN vẫn không thể đảm bảo cung cấp đủ nguồn điện chodân sử dụng, dẫn tới việc cắt điện thường xuyên tại các thành phố trên diệnrộng, đặc biệt vào mùa hè, gây thiệt hại lớn cho các doanh nghiệp sản xuất,kinh doanh và ức chế cho dân.
Trầm trọng nhất là khoảng thời gian từ tháng 4đến đầu tháng 7 năm nay, người dân và doanh nghiệp phải khổ sở, thậm chíthiệt hại nặng nề vì chính sách cắt điện luân phiên trên diện rộng. Sự việcnày cũng bị báo chí nước ngoài "soi" đến.
Theo Thu Hạ
Đất Việt
