Bí ẩn hòn đá biết "đẻ" ở Kon Tum

Trước khi kể về hòn đá kỳ bí này,xin được thoáng qua đôi nét về tộc người Rơ Mâm.

Người Rơ Mâm hiện chỉ còn 89 hộvới 342 nhân khẩu, cư trú độc lập tại làng Le, xã Mo Ray, huyệnSa Thầy của tỉnh Kon Tum. Trong số 89 hộ này, người Rơ Mâm"thuần chủng" thực ra chỉ khoảng vài chục hộ. Người ta nhận rahọ ở dáng người thấp đậm, tóc xoăn và môi hơi dày… Trước nhữngnăm 1990 người Rơ Mâm sống biệt lập giữa đại ngàn Chư Mo Ray heohút.

Để đưa được họ "hạ sơn", các cấpchính quyền phải trải qua một quá trình vận động gian khổ. Lúcxuống định canh định cư, người Rơ Mâm gần như chỉ biết trồng mỗicây lúa rẫy. Lác đác có người còn mặc khố áo vỏ cây và giữ mộttập tục lạ: Hễ săn được con thú nào, việc đầu tiên là họ mổbụng, lôi quả tim ra ăn sống…

Đồng bào dân tộc Rơ Mâm

Về hòn đá bí ẩn này, chúng tôibiết đến nó hết sức tình cờ… Số là hôm đó Công ty 78 - một đơnvị quân đội làm kinh tế ở khu vực này đang giúp làng Le mấychiếc bể trữ nước mưa nên ông Hệ - Phó giám đốc dẫn chúng tôixuống làng chơi.

Quanh quẩn mấy vòng giữa nhữngdãy nhà tôn lóa nắng, tôi chợt nhận ra sự lạ: Ngay giữa trungtâm làng có một căn chòi vách gỗ, mái lợp tôn theo kiểu nhà sànnhưng chỉ cao chừng 1,5m, đứng chơ vơ giữa thảm cỏ rậm rịt. ÔngHệ bảo: Đấy là căn chòi thờ hòn đá thiêng của làng… Chuyện vềhòn đá kỳ bí này, ông cũng chỉ biết lõm bõm - bởi dù là ngườiquen thân với ông A Giói, bí thư chi bộ thôn và bây giờ là giàlàng - ông Hệ cũng chưa từng được tiết lộ. Họ kiêng người lạbiết điều bí mật của mình…

Và quả nhiên phải khéo léo nài nỉđến suốt buổi, chúng tôi mới được ông A Giói tiết lộ đôi chút vềhòn đá bí ẩn này…

Gọi là "hòn", thực tế đó là mộtphiến đá lớn bằng cỡ chiếc rổ, màu nâu xám. Đầu mỏm chìa ra mộtmẩu màu trắng hình tròn, dài độ một gang tay nhẵn bóng, trônghệt chiếc ngà voi ai đó cắm vào. Tuy nhiên điều mà họ tôn thờchưa phải là hình thù kỳ dị đó. Phép lạ mà phiến đá thể hiện mớichính là điều khiến họ phải bái làm "Yang": Cứ vào một khoảngthời gian không nhất định - thường là hai, ba mùa rẫy, phiến đálại "đẻ con".

A Giói bên nhà thờ "Yang Ngà" (Ảnh: Quang Hồi)

Một mẩu đá kích thước không giốngnhau, màu sắc cũng không giống nhau (lớn nhất là cỡ nắm tayngười lớn) tròn trịa được tách ra từ hòn đá mẹ. Và mỗi lần "đẻ",đương nhiên hòn đá mẹ lại nhỏ dần đi… Cho đến nay nó đã "đẻ"được 9 "con" tất cả. Chừng ấy lần "Yang" đẻ cũng là ngần ấy lầnlàng Le có niềm vui lớn: Người, gia súc không xảy ra dịch bệnh;lúa được mùa chất đầy kho, đi săn thường gặp thú lớn…

Thêm một điều kỳ bí khác: thỉnhthoảng "Yang" lại dẫn "lũ con" đi đâu mất biệt. Đã có lần giàlàng phải huy động già trẻ, lớn bé vào rừng vạch từng gốc câyngọn cỏ để tìm mà không thấy. Khi mọi người đinh ninh là tronglàng có ai đó làm điều gì phật ý "Yang" thì bỗng nhiên "Yang"lại dẫn "lũ con" nguyên vẹn trở về…

Vì những điều huyền bí ấy, hàngbao nhiêu năm nay phiến đá đã trở thành "Yang" hộ mệnh của làngLe. Người ta làm nhà để "Yang" và "lũ con" ở. Năm nào "Yang" chođược mùa, làng phải tổ chức đâm trâu và việc đầu tiên là phảilấy máu tắm cho "Yang" cùng với "lũ con". Ngoài dịp này không aiđược vô cớ đến gần. Người ta tin rằng nếu tự tiện xâm phạm nơi"Yang" ở, ngài sẽ nổi giận cho mưa làm ngập lụt đất đai; người,vật mắc dịch bệnh mà chết… Ai muốn mở cửa nhà "Yang" phải đâmmột trâu để lấy máu tắm…

Sau màn sương huyền thoại

Một huyền thoại đã được truyềnđời cho dân làng Le rằng "Yang Ngà" đã có từ thời người đẻ ralàng (và ta cứ tạm gọi là "cụ tổ" vậy): Hôm đó làng tổ chức đisăn. Lùng sục mãi đến lúc mặt trời gần khuất núi mà chẳng dínhđược con thú nhỏ nào… Đã toan quay về, đoàn người bỗng thấy lũchó châu cả vào một lùm cây sủa dữ dội.

Nghi có thú ẩn nấp, họ bao vâylùm cây rồi chỉa nỏ bắn. Chẳng thấy gì, đoàn người suỵt chó vềnhưng chúng lại càng sủa dữ hơn. Thấy sự lạ, cụ tổ đích thân vénlùm cây vào xem thử. Và trước mắt cụ là phiến đá hình thù kỳ dịmiêu tả trên đây… Cho là Yang mang lại điềm gì đó, cụ tổ hạ lệnhcho mọi người cõng nó về làng…

Đêm đó đàn ông làng tổ chức uốngrượu "giải sầu" một ngày đi săn thất bại. Đang lăn lóc quanhđống lửa lớn, mọi người bỗng choàng dậy vì tiếng thét thất thanhcủa cụ tổ: Hòn đá họ cõng về lúc chiều đã "đẻ" một "đứa con"bằng nắm tay người lớn!

Kinh hãi vì điều kỳ dị xảy ra,theo lời khuyên của cụ tổ, họ đâm một con trâu đực lấy máu tắmcho phiến đá và đứa con của nó. Thấy hình dạng phiến đá như đangngậm chiếc ngà voi, họ tôn là "Yang Ngà" và tin chắc đây là điềmsinh sôi nảy nở mà Yang mang đến. Niềm tin ứng nghiệm và "YangNgà" trở thành vị thần hộ mệnh cho làng Le đã không biết bao đờinay…

Với quan niệm "vạn vật hữu linh",bất cứ vật gì khi đã thành đối tượng để thờ cúng, đồng bào dântộc vẫn thường khoác lên nó một màn sương huyền thoại như thế.Gạt qua một bên giai thoại xuất xứ và những "ứng nghiệm" có thểngẫu nhiên, xin nói một điều rằng: chuyện phiến đá biết "đẻ" làhoàn toàn có thật.

Chính ông A Giói từng là cán bộxã, hiện đang là bí thư chi bộ thôn - người có vốn văn hóa nhấtđịnh - cũng không tin chuyện huyền bí, ma quỷ. Tuy nhiên ôngcũng không thể giải thích vì sao lại có những điều bí ẩn lạ lùngnày…

Với tôi, điều huyền bí này phảichăng có thể cắt nghĩa: Do sự cấu tạo đặc biệt nào đó của phiếnđá (Có thể là sự tập hợp của những loại đá có thành phần và màusắc khác nhau) khi gặp những biến động đột ngột về thời tiếttrong những khoảng thời gian nào đó, chúng sẽ giãn nở và tự táchra. Như thế đương nhiên dưới con mắt của dân làng thì đó là đá"đẻ".

Nhưng liệu trong tự nhiên cóchăng những viên đá có cấu tạo đặc biệt như thế? Lại còn chuyệnphiến đá này thỉnh thoảng bỗng biến mất cùng với "lũ con" rồiđột nhiên trở về nguyên vẹn? Liệu có một bàn tay nào dám đùagiỡn với niềm tin tâm linh của một cộng đồng? Xem ra tất cảnhững huyền bí này phải cần đến sự tận thấy của các nhà khoahọc…