Tắc mạch ối: Bác sỹ sợ, thai phụ hoang mang

Ngoài sản phụ ở QuảngNgãi tử vong do có tiền sử bệnh tim thì 2 sản phụ còn lại đều cónguyên nhân do tắc mạch ối. Đây là một hội chứng chết người trongsản phụ khoa mà các bác sĩ sợ nhất vì không thể dự báo, không thể dựphòng và trong hầu hết các trường hợp đều không thể điều trị được.Tắc mạch ối thực sự là một thảm họa không chỉ đối với nhân viên y tếmà còn đối với cả gia đình sản phụ.

Thai phụ nên khám thai định kỳ

80% trườnghợp tử vong

Sau cái chết của sảnphụ Hạnh ở Bệnh viện Đa khoa Hưng Yên rạng sáng 20.4, các chuyên giay tế đã vào cuộc và bước đầu xác định nguyên nhân dẫn đến tử vongcủa sản phụ Hạnh là do tắc mạch ối với các triệu chứng như trụymạch, hôn mê và rối loạn đông máu diễn ra quá nhanh và đột ngột.

Hội chứng tắc mạch ốithường rất hiếm gặp trong sản khoa. Tuy nhiên có đến 80% trường hợpmắc phải đều dẫn đến tử vong. Bình thường, nước ối hoàn toàn nằmtrong buồng ối, không đi vào tuần hoàn của thai phụ. Hội chứng xảyra khi nước ối, tế bào thai nhi, bọt khí, chất gây, tóc hoặc cácmảnh tổ chức thai khác lọt vào hệ tuần hoàn của mẹ, gây ra suy hôhấp và tuần hoàn cấp tính.

Nhìn chung, tắc mạchối thường xảy ra trong quá trình chuyển dạ, mổ đẻ chủ động, nhưngcũng có thể xảy ra khi nạo thai, truyền dịch ối vào buồng tử cung,hay chấn thương ổ bụng, hoặc thậm chí sau đẻ. Yếu tố thuận lợi gâytắc mạch ối là cơn co tử cung mạnh (khiến nước ối thấm vào khoanggiữa tử cung và rau - màng ối) và việc các mạch máu ở thành tử cungmở ra.

Khi cơ tử cung giãn, các mạch máu mở rộng có tác dụng như những ốnghút, hút nước ối vào mạch. Khi cơ tử cung co lại, máu và nước ốiđược đẩy theo đường tĩnh mạch của tử cung vào tĩnh mạch chậu rồi vềtim. Tim đẩy máu có lẫn nước ối lên phổi, làm tắc các động mạch ởphổi; nên gọi là tắc mạch (phổi) do nước ối.

Khi bị tắc mạch ối, sản phụ sẽ đột ngột có các triệu chứng như đaungực, khó thở kịch liệt, có cảm giác cái chết đang đến gần và nhanh,băng huyết dữ dội, choáng, trụy mạch nhanh chóng và tử vong. Do taibiến xảy ra đột ngột và tiến triển nhanh nên hầu hết bệnh nhân đềutử vong. Nếu thai chưa xổ thì hầu hết thai nhi không được cứu kịp.

Các sản phụ tuổi caocó nguy cơ bị tắc mạch ối nhiều hơn. Con rạ có nguy cơ cao hơn conso. Người ta thấy 75% số trường hợp tắc mạch ối xảy ra ở người đẻcon rạ. 67% số trường hợp tắc mạch ối là mang thai trai, 41% sốngười bệnh có tiền sử dị ứng. Ngoài ra, ổ lấy thai, đẻ đường dưới cócan thiệp thủ thuật foóc-xép hay giác kéo có nguy cơ cao hơn đẻthường. Đa ối, đa thai (tử cung quá to), thai chết lưu, vỡ ối, ráchcổ tử cung, vỡ tử cung, rau tiền đạo, rau bong non, sản giật, gâychuyển dạ cũng là yếu tố nguy cơ gây tắc mạch ối.

Theo các BS, thai phụ tử vong khó dự đoán trước. (Ảnh minh họa)

Ở Hoa Kỳ, ước tính 1trường hợp tắc mạch ối cho 8.000 - 30.000 thai nghén. Các nước kháccó tỷ lệ mắc tương tự. Một nghiên cứu ở Canada từ năm 1991 - 2002trên 3 triệu trường hợp đẻ trong bệnh viện cho thấy, tỷ lệ tắc mạchối là 14,8/100.000 trường hợp đẻ đa thai, 6,0/100.000 đẻ một thai.Nghiên cứu trong khoảng thời gian 2000-2002 ở Anh cho thấy tỷ lệ gặptắc mạch ối là 3,7/1 triệu trường hợp thai nghén và tử vong mẹ dotắc mạch ối lên đến gần 80%.

Bệnh khôngthể dự báo trước

Tắc mạch ối xảy rarất đột ngột, và không thể dự báo trước. Vì vậy trong hầu hết cáctrường hợp, gia đình sản phụ thường khó chấp nhận lời giải thích củanhân viên y tế vì mới trước đó, họ được thông báo là tình hìnhchuyển dạ của sản phụ chưa có gì nguy hiểm.

Trướcđây, một sản phụ tử vong tại Bệnh viện Sa Pa, Lào Cai, bác sĩ trựcđã bị cơ quan chức năng khởi tố. Sau khi các nhà hoa học cùng cơquan chức năng vào cuộc làm rõ nguyên nhân sản phụ tử vong do biếnchứng tắc mạch ối, một biến chứng bất khả kháng, bác sĩ Hoàng ĐìnhTrung ở Bệnh viện Sa Pa mới được minh oan.

Cơ chếbệnh của tắc mạch ối vẫn chưa được hiểu thấu đáo. Việc chẩn đoán tắcmạch ối thường rất khó, đồng thời cũng không có biện pháp điều trịđặc hiệu. Bệnh nhân được dùng thuốc, truyền dịch, truyền các chếphẩm của máu, được đặt ống nội khí quản giúp thở để duy trì chứcnăng tim mạch và hô hấp. Tuy nhiên không phải trường hợp nào cũngđiều trị thành công.

Nhiều bác sĩ trong suốt thời gian hành nghề chưa từng chứng kiến taibiến này. Ngay tại BV Phụ sản TƯ, bệnh viện tuyến đầu về sản khoa cảnước, cũng chỉ cứu được một số bệnh nhân bị tắc mạch ối, còn nhiềubệnh nhân không thể cứu được dù phương tiện, nhân lực rất đầy đủ.

Trong y tế, ngành sản cũng là ngành có bệnh nhân chết nhiều nhất.Ngay tại các nước phát triển như Mỹ, Anh tỷ lệ sản phụ chết là4/100.000 người. Ở Việt Nam, đầu thập niên 80, số phụ nữ qua đờitrong lúc vượt cạn lên tới 250/100.000 ca. Còn hiện nay, con số tửvong vẫn còn ở mức 75/100.000 ca.

Người nhà sản phụ tử vong đang rất hoang mang. (Ảnh minh họa)

Với phụ nữ, ngay từlúc mang thai đã có những nguy cơ tai biến, trong đó có những taibiến xảy ra rất nhanh, đôi khi bác sĩ không trở tay kịp mặc dù cóđầy đủ trang thiết bị kỹ thuật cao. Ngoài tắc mạch ối, theo TSNguyễn Nhật Ánh, Phó Giám đốc Bệnh viện Phụ sản Hà Nội, những taibiến sản khoa thường gặp khác là băng huyết, tiền sản giật (ngộ độcthai nghén), vỡ tử cung, nhiễm khuẩn hậu sản, uốn ván rốn và nhautiền đạo.

Trướcnhững thông tin về cái chết của các sản phụ, thời gian qua, tại Bệnhviện Phụ sản Hà Nội và Bệnh viện Phụ sản Trung ương, vốn đã quá tảicàng thêm trầm trọng hơn nữa do sản phụ các địa phương ùn ùn đổ vềtuyến trung ương. Tuy nhiên, theo các bác sĩ với một thai phụ sứckhỏe tốt, được quản lý thai sản tốt, mẹ và thai nghi không kèm theobệnh lý thì không cần thiết phải lên tuyến trên.

Bởi những tai biếntrong sản khoa, trừ một số trường hợp bất khả kháng, như tắc mạch ốirất hiếm gặp thì nhiều tai biến khi sinh có thể phòng ngừa hoặc khắcphục được bằng cách quản lý thai phụ tốt, tiên lượng các nguy cơ(nếu sản phụ có bệnh lý kèm theo thì chuyển viện tới nơi có đủ điềukiện, trang thiết bị). Vì thế các bà bầu không nên quá hoang mang,lo lắng về quá trình sinh nở.