Ngày hè hàng trăm trẻ nghèoQuảng Ngãi lại rồng rắn kéo nhau đến các thành phố lớn bắt đầu hành trình lyhương để mưu sinh, làm đủ nghề: bán vé số, báo dạo, đánh giày hay đi làm thuê, ởđợ… Thấp thoáng trong những bước chân nhọc nhằn, chông chênh ước vọng con chữ.
Rong ruổi cùng cha mù
Cơn mưa giông bất chợt đổ ậpxuống thành phố Đà Nẵng, em Lê Văn Kiệt, 13 tuổi (trú xã Tịnh Bắc, Sơn Tịnh –Quảng Ngãi) cùng cha phải nghỉ giữa chừng, ngồi co ro dưới mái hiên tránh lànnước xối xả. Mưa đánh tan cái oi nồng của những ngày hè bỏng rát nhưng làm Kiệtlo lắng: “Em với cha mới đi được vài tuyến phố, bán chưa được bao nhiêu. Nếucòn mưa thế này thì ế ẩm lắm. Cha em mù không đi lại bình thường như những ngườikhác được”.
Ông Lê Văn Cầu (50 tuổi), chaKiệt cười mỉm, cái nhìn vô định, giọng chậm buồn: Gần chục năm khi đang làm côngnhân khai thác đá tại công ty đá Núi Khỉ (Sơn Tịnh), tôi lên dò vị trí đặt kípnổ, bất ngờ tiếng nổ vang, tôi bị hất văng xuống đất, chân tay thương tích,nhưng cực nhất là đôi mắt mù hẳn từ đó”. Phía công ty đền bù chút đỉnh, từ đóông thất nghiệp, gia đình nghèo càng chao đảo hơn trong cuộc mưu sinh nhọc nhằn.
 |
| Em nhỏ tần ngần vì xấp vé số thừa quá nhiều |
Hè nào cũng thế, cứ hết năm họctại trường THCS Tịnh Bắc, cậu bé Lê Văn Kiệt lại khăn gói cùng cha đến các thànhphố lớn. “Ngày thường, em hay phụ ba đi bán ở gần nhà nhưng nghỉ học là emlại dắt ba vào Sài Gòn hay Nha Trang… Năm nay em ra Đà Nẵng vì nghe nói ở đâybán được nhiều hơn. Mấy hôm nay World Cup người ta mua ít hẳn, hình như họ thíchhên sui ở trái bóng hơn” - Kiệt bộc bạch.
Mỗi ngày kéo dài đến tận chiềumuộn, bàn chân nhỏ vẫn cặm cụi đến từng ngõ phố, con hẻm, mặc cho cái nóng gaygắt, hay những cơn mưa bất chợt, thậm chí cả những khi đói mệt, hai cha con vẫncần mẫn, miệt mài. Giọng Kiệt nhỏ nhẹ: “Nếu tính được thì chắc em phải đi đếnhàng chục cây số mất, vất vả nhưng có người mua vé số là em mừng và cố gắng đitiếp” – Kiệt tâm sự.
Vòng xoáy ly hương
Không riêng Kiệt, hàng trăm bạnnhỏ trên địa bàn các huyện khó khăn Quảng Ngãi mùa hè lại là mùa ly hương mưusinh. Bao lần chúng tôi ngồi quán cà phê cóc 43 Ngô Gia Tự, lẫn trong những dòngngười bán vé số, báo dạo, khuôn mặt của em Lê Tấn Thanh Tùng (14 tuổi, trú TịnhHiệp, Sơn Tịnh) lại ám ảnh đến thế. Lần này Tùng mặc nguyên bộ đồng phục củatrường THCS Tịnh Hiệp cố rảo bước nhanh về phía các hàng quán trên địa bàn ĐàNẵng, chào mời người qua đường.
Vượt hơn 200 cây số, Tùng có mặtở Đà Nẵng ngay sau ngày kết thúc năm học lớp 7 của mình. “Nhà em làm nông, mùahè nào cũng vậy, cứ được nghỉ là em theo mẹ đi bán vé số. Ở Quảng Ngãi ít ngườimua nên hai mẹ con kéo nhau ra tận đây để dễ bán vé số hơn”, Tùng bộc bạch, rồinói vội: “Quê em cũng có vài đứa ra đây nữa anh ạ. Chúng nó làm đủ nghề, hết vésố đến đánh giày..., có đứa xin trông giữ xe, bọn em cứ hết mấy tháng hè rồi lạivề quê học tiếp”. Câu chuyện thỉnh thoảng ngắt quãng mỗi khi Tùng phát hiệnngười mới vào quán.
Chúng tôi theo Tùng gần 5 cây sốvề khu trọ. Căn phòng rộng chưa tới 10m2, thấp nóng nhưng được chủ đại lý vé sốTuyết (đường Trần Cao Vân, Đà Nẵng) thuê cho 7 người ở. Nguyễn Văn Sinh (họcsinh lớp 7, trường THCS Phú Diên), bạn Tùng thổ lộ: Ở đây chúng em hầu hết làtrẻ con, chỉ có hai người lớn ở phòng này. Bên cạnh cũng thế, các bạn đều từ xađến đây, như Quảng Ngãi, Quảng Nam, Thanh Hóa, hay Thừa Thiên – Huế.
Công việc thường ngày với nhữngtrẻ nghèo ly hương mưu sinh bắt đầu từ 5 giờ sáng, đến đại lý vé, rồi rảo bướctrên các kiệt, hẻm, kéo dài đến cuối chiều, nhiều khi tăng ca đến tận 8 – 9 giờtối. “Sáng ăn xôi 5 nghìn cho chắc bụng, quá trưa ăn đĩa cơm 5 – 7 nghìn, tốivề ăn qua loa rồi ngủ lấy sức. Mỗi ngày như thế được ba bốn chục. Bữa nay ngườita đổ về bán vé số đông quá nên cũng khó bán được nhiều hơn” – Sinh tâm sự.
Mặc thời tiết nóng như rang,những bàn chân nhỏ như vắt kiệt sức với công việc hằng ngày, giữa vòng xoáy lyhương. Theo khảo sát của Sở LĐ - TB&XH Quảng Ngãi: Sau mỗi mùa rẫy, mùa nươnghay những lúc nông nhàn, người dân nghèo, thất nghiệp lại đổ xô vào Sài Gòn, raĐà Nẵng hay lên Tây Nguyên để mưu sinh. Tình trạng ly hương trên địa bàn đang cóxu hướng gia tăng. Điều tra xã hội năm 1995, số người ly hương khoảng hơn 40.000người,nhưng đến nay con số này đã lên khoảng 150.000 người.
Vòng xoáy ly hương chủ yếu kéotheo phụ nữ và trẻ em. Ông Đỗ Tiến Tân – Trưởng phòng Bảo trợ xã hội, chuyêntrách bảo vệ chăm sóc trẻ em (Sở LĐ – TB&XH tỉnh Quảng Ngãi) cho biết: Chưa cóthống kê cụ thể nhưng chỉ tính riêng những tháng hè tại một số huyện (Sơn Tịnh,Bình Sơn)… số trẻ em nghèo ly hương mưu sinh chừng ba đến năm trăm em.
Giấc mơ xa ngái
Sinh kéo va ly nhỏ, lấy cuốn sáchnhàu cũ kỹ đọc vội vài trang trong căn phòng còn nóng hầm hập dù đã cuối chiều.“Hôm qua, em mua nó tại vỉa hè, sách giảm giá mà, có vài nghìn thôi. Đọc đượclúc nào hay lúc đó, chứ bình thường đã mệt đừ rồi. Năm tới em lên lớp 8, phảitranh thủ vì năm học vừa rồi em chỉ xếp trung bình” – Sinh tâm sự.
Nhà Sinh có 5 anh em, bố vừa bịtai biến mạch máu não, mẹ ở nhà làm nông qua ngày, các anh đổ xô vào Sài Gòn họcnghề. Em là con út nên chọn Đà Nẵng cho gần nhà. Sinh cho biết: Mỗi tháng em cốgửi về dăm ba trăm nghìn đồng cho bố chữa bệnh, còn lại em tích góp cho năm họcmới.
Cô bé Nhung (13 tuổi, trú SơnTịnh – Quảng Ngãi) phòng bên cạnh, theo mẹ ra Đà Nẵng bán vé số, đồng cảm: “Em cố gắng làm để vừa phụ mẹ vừa có tiền mua sách vở cho năm học mới. Ở quê emnhiều bạn khổ lắm, một số bạn bỏ học đi làm xa từ nhỏ, nhưng em cố gắng cứ hếthè lại về nhà để tiếp tục học lên. Thầy cô bảo có học thật giỏi mới thoát nghèo,thoát khổ được anh ạ”. Nhung thầm mong ước về một giấc mơ xa ngái.
Dọc dài chuỗi ngày ly hương theocha mẹ hay một mình giữa chốn xa lạ với các em nhỏ không ít kỷ niệm vui buồn, cơcực mưu sinh. Điều ám ảnh với chúng tôi, trong ánh mắt ái ngại, xót lòng của cácbậc cha mẹ, còn đó không ít sự vô tâm trong hành trình mưu sinh của con cái.
Theo Nguyễn Huy
Tiền Phong
