NSND Thế Anh nhớ về "mối tình đầu"

Nổi gió (kịch bản: ĐàoHồng Cẩm, đạo diễn: Huy Thành, Hãng phim truyện Việt Nam sản xuất năm1966), là bộ phim đầu tiên của điện ảnh cách mạng lấy bối cảnh chiếntranh ở miền Nam. Đây cũng là lần chạm ngõ điện ảnh của Thế Anh, giúpanh đặt dấu ấn cho sự nghiệp diễn xuất, khi khắc họa thành công vaitrung úy Phương, viên sĩ quan trẻ trong quân lực Việt Nam Cộng hòa.

Hơn 40 năm trôi qua, ThếAnh đã hóa thân thành nhiều loại nhân vật cả phản diện lẫn chính diện,từ sĩ quan Việt Nam Cộng hòa cho đến bộ đội Quân đội Nhân dân Việt Nam,rồi bác sĩ, kỹ sư, thầy giáo, thủy thủ...

Được ca ngợi là "ônghoàng" của màn ảnh Việt Nam, những bộ phim thuộc hàng kinh điển như"Đường về quê mẹ", "Em bé Hà Nội", "Ngày lễ Thánh", "Mối tình đầu", "Lưulạc và trở về Sam Sao", "Tự thú trước bình minh", "Hồi chuông màu dacam", "Vụ án Hồ Con Rùa", "Gánh xiếc rong", "Đêm hội Long Trì"... đềughi nhận sức sáng tạo nghệ thuật không ngừng của ông. 

Trong suốt thập niên1980-1990, Thế Anh vẫn tiếp tục công việc diễn xuất. Từ năm 2000 đếnnay, ông tham gia những bộ phim truyền hình như "Giao thời", "Dốc tình","Hoa dã quỳ", "Xin lỗi tình yêu"... và một số phim nhựa: "Người học tròđất Gia Định xưa" (Đạo diễn Huy Thành), "Tây Sơn hào kiệt" (Đạo diễnPhượng Hoàng). Gần đây, ông trở lại sân khấu kịch TP.HCM trong "Ngườithi hành án tử" (Đạo diễn: Khánh Hoàng) và "Tả quân Lê Văn Duyệt" (Đạodiễn Doãn Hoàng Giang).

NSND Thế Anh

Ngôi nhà của ông nằm ởđầu đường Trần Minh Quyền (Q10.TP.HCM), kín khắp các tầng lầu là hàngtrăm tấm poster phim lồng khung cẩn thận, được ông cất công sưu tầmtrong hàng chục năm qua. Cuộc sống của ông có vẻ yên bình thư thái, còngiọng nói thì vẫn cởi mở và trẻ trung, và tếu táo như thể quên mất cáituổi thất thập cổ lai hy...

Năm 1961, nguyên do nào mà đang học khoa Toán Đại học Sư phạm Hà Nội,ông lại bỏ ngang và thi vào khóa diễn viên chính quy đầu tiên của trườngNghệ thuật Sân khấu?

Phải nói là khi ấy tôi đẹp trai lắm, không đi làm diễn viên thì uổng(cười). Nhưng thật ra nguyên do chính của chuyện này lại hết sức tầmphào. Khi ấy sinh viên sư phạm ra trường là được bổ đi dạy học ở khắpnơi. Tính tôi nhát, lại ngại xa nhà, phân công mà không đi thì... tiêuđời như chơi. Nghĩ cạn một chút, học thế nó phí phạm, vậy là tôi chuồnqua dự thi vào trường vào trường sân khấu.

Lúc đó học ở đây ra chắc chắn sẽ được phân công về Xưởng phim hoặc Nhàhát lớn, làm diễn viên thì Hà Nội chỉ có hai nơi này thôi.

Đợt tuyển có 600 người thi nên vòng loại dễ vô cùng, nhìn ngoại hình đẹplà được, ngâm thơ hay hát tốt là xong. Vòng trong có chuyên gia Liên Xôchấm nên hơi khó một chút, nhưng rồi tôi cũng nằm trong 30 người trúngtuyển, có lẽ họ thấy tối đẹp lại ăn nói lưu loát, đuổi thì tiếc quá!(cười)

Ông thường nói, "Nổi gió" là mối tình đầu của mình với điện ảnh. Vậyphải có nhiều kỉ niệm sâu sắc...

Khi "Nổi gió" đã quay được hơn 400m phim thì đạo diễn cảm thấy chưa ưngý, nên quyết định ngừng lại để tuyển thêm diễn viên. Cuối cùng trong số13 người casting, tôi được chọn vào vai Trung úy Phương. Đó là bộ phimđầu tiên của điện ảnh cách mạng quay ở miền Bắc nhưng bối cảnh lại 100%là tỉnh Bến Tre với đặc thù sông nước, cầu khỉ, vườn dừa... nên thực sựgây khó khăn cho đoàn làm phim.

May mà có nhiều ngườimiền Nam tập kết ra Bắc nhớ quê hương nên đã xây dựng hẳn một nôngtrường Quý Cao rộng lớn ở Hải Phòng, trong đó người ta đào rạch làm cầutre bắc qua, rồi trồng cây ăn trái, xây nhà lợp mái lá dừa với đầy đủdụng cụ gia đình, ấm chén ly tách y chang như một vùng quê Nam bộ trùphú thu nhỏ.

Bộ phim sẽ bất thành nếukhông có các bà má Nam bộ ở nông trường dạy cho cách chít khăn, chỉ từnglối ăn tiếng nói, bẻ từng dáng đi kiểu ngồi...

Đó là lần đầu tiên tôi biết miền Nam và mường tượng ra nó như thế nào.Ông bà mình nói Vạn sự khởi đầu nan, cái đầu đã qua trót lọt, nên mọithứ về sau đều suôn sẻ. Tôi lập tức trở thành diễn viên đắt hàng nhất,một năm người ta làm vài phim, mỗi phim phải mất 7-8 tháng mà tôi nhưhốt hết vai chính....

Sau này, bộ đội tiếp quảnĐại sứ quán Mỹ ở Sài Gòn đã tìm thấy bản phim "Nổi gió" trong đó. Chắchẳn người Mỹ đã đánh giá cao bộ phim, khi chúng ta xây dựng hình ảnh mộtsĩ quan Cộng hòa có tri thức và vẻ ngoài hào hoa, lịch lãm. Bộ phim xoáyvào những khác biệt tư tưởng và sự rạn nứt từ bên trong, điều mà nhữngbộ phim trước đó không làm được, hay có thì thường lại bôi nhọ đối thủ.

Việc vào vai những nhân vật của hai chiến tuyến khác nhau đã cho ôngnhững cảm nhận gì? Và làm phim trong thời chiến chắc chắn không chỉ cókhó khăn...

Qua đến năm 1971, tôi đóng vai Dư trong "Đường về quê mẹ" (Đạo diễn:Bùi Đình Hạc). Đây là nhân vật có tính nguyên mẫu là một trí thức miềnBắc, anh hùng công binh Bùi Ngọc Dương. Trước khi khởi quay, tôi đã đếnthắp nhang cho anh ở phố Lê Thánh Tôn (Hà Nội).

Phim thực hiện trong giai đoạn Mỹ leo thang chiến tranh miền Bắc, do đónguy hiểm rình rập tứ bề. Hiếm có nền điện ảnh nào như thế: diễn viênđều được bộ đội huấn luyện, tập trận và đóng phim với súng thật, đạnthật. Phải thế thôi, đoàn làm phim sống trong rừng, nhỡ rủi ro mà địchập tới thì hoặc chết hoặc là phải quay súng lại chiến đấu. 

Do đó phim xong thì chúngtôi trở nên mạnh mẽ lạ thường, mỗi diễn viên như đã thành người línhthực thụ. Nếu "Nổi gió" làm thay đổi sự suy nghĩ của mọi người về chiếntranh thông qua bi kịch gia đình, thì "Đường về quê mẹ" như tiếng còixung trận, thúc giục hàng ngàn thanh niên, sinh viên miền Bắc nườm mượptình nguyện tòng quân vào Nam chiến đấu.

Những thành tựu của chúng tôi đều gắn với vận mệnh đất nước. Trong tâmthế như vậy, tôi tự hào vì đã góp chút công sức vào cuộc chiến tranhgiành hòa bình.

Ông đón nhận sự kiện 30/4/1975 ra sao và sau đó thì vào Nam như thếnào?

Lúc đó thì chỉ biết la to lên: "Ôi... thoát chết rồi!". Đơn giản là vậy,nhưng ai từng nếm trải những đợt bom khinh khiếp của B52 thì sẽ thấy đólà tiếng thở phào nhẹ nhõm.

Ở thời điểm ấy, xưởngphim đã có những mũi làm phim tài liệu vượt Trường Sơn vào Nam; đến năm1976 thì đoàn nghệ sĩ miền Bắc mới chính thức được vào Sài Gòn. Tôi nhớ,ra sân bay đón toàn là những tên tuổi lừng lẫy mà chúng tôi chỉ đượcbiết qua báo chí, phát thanh: Thẩm Thúy Hằng, Kim Cương, Bạch Tuyết...Miền Nam với tôi như giấc mơ thành hiện thực, đi Đà Lạt mà cứ như nhàquê ra tỉnh, đến Biên Hòa đứng trên những con lươn giữa quốc lộ mà miệngcứ gào thét lên vì sung sướng, ra Huế thì mới bắt đầu được đi xeHonda...

Và đó là nguồn cảm hứng để ông hoàn thành xuất sắc vai diễn Ba Duytrong "Mối tình đầu"?

Nổi gió là mối tình đầu của tôi với điện ảnh, còn Ba Duy thì lại là mốitình đầu của tôi với miền Nam; đặc biệt đây là  bộ phim đầu tiên màXưởng phim Hà Nội làm ở Sài Gòn.

Nói vậy để thấy khi quay "Mối tình đầu" (Đạo diễn Hải Ninh), chúng tôiphải chịu áp lực biết chừng nào; mọi người đều phải cố gắng để chứng tỏrằng điện ảnh cách mạng không manh mún mà ngược lại, rất nghiêm túc vàchuyên nghiệp không thua kém ai.

Đây là kịch bản của Nguyễn Trương Thiên Lý dựa trên một câu chuyện cóthật về hậu quả chiến tranh. Lúc đó đã biết gì về miền Nam đâu, khi đóng"Nổi gió", tôi chỉ nghiên cứu vai diễn dựa trên sách báo; thì nay để vàovai một thanh niên trác táng, nghiện ngập, tôi lại được trải nghiệm rấtnhiều thực tế.

Bắt đầu là nhịn ăn cả tháng, mỗi ngày nốc cả 4-5 ly cà phê, rồi thức đêmcho gương mặt gầy xọp, bơ phờ... để rồi xuống được 6 ký lô.

Có đêm tôi lang thang đến ga Bình Triệu, hay đường Hàm Nghi để xem nhữngcon nghiện vật vã, chứng kiến cảnh họ phê thuốc rồi làm tình ở ngoàiđường; rồi vào trại Fatima (Bình Triệu) sống cùng những người cainghiện.

Trong thời gian quay, tôi thường đến phim trường trước hai tiếng đồng hồrồi ngồi bẹp dưới đất trong một xó tối, nhìn chẳng khác gì con chó. Khiấy ít ai biết tôi đã ở tuổi 40.

Bộ phim đã gây sốc khi công chiếu ở Hà Nội, một cơn sốc khủng khiếp,thậm chí có khán giả đã bị đè chết khi cố chen vào xem phim.

Tên hai đứa Nguyễn ThếPhương (1972) và Nguyễn Thế Duy (1978) như ghi lại hai cột mốc quantrọng trong sự nghiệp của tôi.

Và rồi ông quyết địnhđưa gia đình vào Nam lập nghiệp

Tôi thấy điều kiện sống và làm việc ở Sài Gòn có vẻ thích hợp với mình.Trong khi miền Bắc thời tiết ẩm ướt, mưa và giá rét quanh năm thì khíhậu trong này tốt hơn và có thể đóng được nhiều phim hơn.

Năm 1978, tôi chuyển vào làm phim tài liệu ở xưởng phim Nguyễn ĐìnhChiểu, tiền thân là Liên hiệp xí nghiệp điện ảnh và băng từ.

Lúc đầu gia đình chia làmhai: Vợ tôi và Thế Duy ở lại Hà Nội,  bà ấy vẫn còn biên chế nên phảihoàn thành nốt những vai diễn cho Đoàn kịch Trung ương; tôi với ThếPhương vào Nam.

Trong vài năm sống như vậy, chỉ thăm nhau được trong những chuyến đichóng vánh và khi ấy cả gia đình mới hợp về một mối.

Đời nghệ sĩ cực thế, nênkhi hai đứa con trai lớn lên, tôi nhất định không cho chúng dính vàonghệ thuật.

Đào hoa, lịch lãm, là một diễn viên nổi tiếng, vậy nhưng gia đình ôngvẫn yên ấm, ông và bà đã bên nhau gần nửa thế kỷ...

Thu Hằng nhỏ hơn tôi bảy tuổi, từng là hoa khôi trường Trưng Vương - HàNội, solist của Nhà hát Kịch nói Trung ương thời kỳ trước giải phóng.Lấy nhau khi tôi đóng "Nổi gió", điều tôi biết ơn và yêu quý bà ấy nhấtlà đã chấp nhận dừng lại để là hậu phương cho chồng toàn tâm ý làm nghệthuật.

Vợ tôi là cao thủ võ lâmđấy nhé, luôn là lạt mềm buộc chặt khiến tôi khó... thoát được.

Cuộc đời nghệ sĩ lắm ba đào, tôi đóng cặp và ôm ấp hầu như gần hết cácmỹ nhân màn bạc Việt Nam: Như Quỳnh, Thanh Quý, Trà Giang, Phương Thanh,Việt Trinh, Hiền Mai... Ngoài đời thì lắm cô gái ái mộ đeo đuổi nên cũngcó vài mối tình ngang trái, nhưng tôi cũng tự hào mình có một bộ thắngkhá tốt, luôn biết dừng lại đúng lúc. Với lại, điều quan trọng nhất củatôi là điện ảnh, nên chuyện gái gú hay bia rượu đều bị xếp ở hàng thứyếu.
 
Trong các mỹ nhân từng đóng cặp đó, ông có ấn tượng và yêu quý nhấtdiễn viên nào?

Tôi không yêu quý đặc biệt ai, nhưng nên nói thế này thì rõ ràng hơn:Các diễn viên nữ ngoài Bắc nghiêm túc và sâu sắc, còn các diễn viêntrong Nam tuy đẹp hơn, tính tình cởi mở, có thể đóng một cảnh nóng hayhôn cũng dễ dàng hơn... nhưng diễn xuất thì không đọng lại gì nhiều.Nghệ thuật thường hay tác động lẫn nhau, diễn dở thì dù có đẹp mấy thìcảm hứng cũng tụt.

Thế Anh trong phim Xin lỗi tình yêu

Nhiều nghệ sĩ có quanniệm dừng lại khi tuổi đã xế chiều, sắc vóc và sức khỏe không còn phùhợp với việc xuất hiện trước công chúng. Nhưng ông lại khác, vậy ngoàiniềm đam mê với điện ảnh liệu có còn về vấn đề tiền bạc?

Tôi đã gắn bó cả đời với điện ảnh, chỉ có cái chết mới chia lìa đượcthôi. Yếu tố thời gian quả là vấn đề đau khổ nhất, may mắn ông trời vẫncho tôi sức khỏe. Đang quay nếu mệt thì còn nghỉ, chứ diễn kịch đứngliền cả tiếng trên sân khấu mà không có sức khỏe là xỉu ngay. Tôi vẫnđảm bảo hàng ngày lịch tập buổi sáng một tiếng đồng hồ ở hồ Kỳ Hòa gầnnhà, buổi tối thì đi bộ nửa tiếng.

Còn tiền bạc ư? cũng quan trọng nhưng sau này không còn là yếu tố đầutiên khi tôi nhận kịch bản.

Theo phim "Dốc tình" suốt sáu tháng trời, cát-sê có 20 triệu đồng. Nhiềuđơn vị nhà nước mời tôi đi trao giải chỉ trả cho 500 ngàn đồng. Làmtalkshow với các đài truyền hình chỉ có hai ba trăm ngàn đồng, nhiều khithấy xót xa. Các phim truyền hình bây giờ thì chỉ mời vai phụ, mà lại làkiểu cha mẹ bình hoa, có mỗi công việc ra vào đóng cửa mở cửa cho concháu, thì thôi.

Mới đây, tôi nhận lời ông Lý Huỳnh vào vai Nguyễn Hữu Chỉnh trong "TâySơn hào kiệt" cũng là nể nang.

Tôi nghiên cứu thấy nhân vật đó rất hay nhưng kịch bản và trình độ làmphim hạn chế khiến vai diễn làm sai lệch đi cách nhìn về con người nổitiếng đó.

Tuy có nhiều hạt sạnnhưng những kịch bản như thế cũng nên nâng đỡ, bao cấp để nuôi dưỡngtình yêu dân tộc.

Tôi vốn không có khả năng làm kinh tế, bởi vợ chồng tôi sống đạm bạc đếntận bây giờ. Căn nhà đang ở cũng mua bằng tiền cha tôi cho, nhà mặt tiềnnếu mua đi bán lại cũng bộn tiền, nhưng tôi không mảy may nghĩ đến.

Tôi có niềm vui sưu tầmposter phim, chụp hình, đi giảng ở trường cho học trò, rảnh thì vàointernet hay nằm nhà xem phim trên truyền hình cáp, tôi thích hương vịxưa của kênh CineMax. Còn rủng rỉnh tiền thì đi đây đi đó. Nhiều ngườibảo sao có nhiều năm kinh nghiệm tôi không tự mình làm phim. Ôi dào,sống thế cho sướng chứ chẳng dại gì, chứ như ông Lý Huỳnh bỏ 12 tỉ đồngra làm phim giờ ngồi trên lửa chứ chẳng chơi...

Cảm ơn ông đã chia sẻnhiều điều thú vị!

Theo

TIN LIÊN QUAN