Làng nói phét “gia truyền”

Thường nghe người ta nói hoặcviết trên biển hiệu: chữa bệnh gia truyền, phở gia truyền, bánh cuốn gia truyền,cùng lắm là tẩm quất gia truyền, chứ nói phét gia truyền thì thực chưa bao giờ“đích mục sở thị”.

TIN LIÊN QUAN

Vậy mà ở xã An Dương, huyện TânYên, Bắc Giang lại có một ngôi làng có cái "nghề" lạ lùng này, bằng chứng là nóđã đi hẳn vào... ca dao...

Đến làng đụng cao thủ

Những con đường liên huyện, liênthôn ở Tân Yên dẫn tôi vào Dương Sơn (tên ngôi làng trứ danh nêu trên) lúc nàokhông hay. Thật tiếc, cái cổng làng Dương Sơn đã bị phá khá lâu, tất cả dấu tíchchỉ còn lại trong sử sách. Nhưng vẫn còn may vì dường như khả năng nói khoác thìcon cháu Dương Sơn vẫn còn "kế thừa" được ông cha. Gặp một lão nông đang đi chănbò, tôi đánh bạo hỏi một câu:

- Bác ơi, đây có phải là làng"nói khoác" Dương Sơn không ạ?

Lão nông này chợt dừng phắt lại,nhìn tôi chằm chằm rồi nói giọng nghiêm nghị:

- Đúng là Dương Sơn rồi, nhưng aibảo các chú Dương Sơn nói khoác?

Tôi nhanh nhảu:

- Dân gian chả lưu truyền câu ca:"Hòa Làng nói phét có ca - Dương Sơn nói phét bằng ba Hòa Làng" là gì ?

Lão nông giãy nảy rồi đằng hắnggiọng tuyên bố:

- Đó là người Hòa Làng "vu" choDương Sơn như thế đấy. Chú không biết, trước đây cũng có người vào làng nói câuchú vừa nói, không may đến tai các bậc trưởng lão, các vị ấy đã lồng lên đòi bắtgiữ, đám thanh niên làng còn dọa đánh. May mà ông nọ trốn đi được. Các chú thừahơi đến đây muốn bị "oánh" à?

Ông Lục và ông Lâm (phải) ngồi kể chuyện về cụ cả Tam

Giọng của ông lão nghiêm nghị,mặt tỉnh bơ, khiến tôi cũng thấy gai gai sống lưng. Bất giác nhìn sang bênđường, thấy mấy cô gái đứng gần đó tủm tỉm cười tôi mới hiểu ra. "Ăn quả lỡmrồi, đúng là dân Dương Sơn chính hiệu đây rồi", tôi tự nhủ. Hỏi ra mới biết tôivừa đụng "cao thủ" Ba Duy, một người hài hước và nói khoác có tiếng ở làng.

Men theo con đường bê tông, chúngtôi vào thôn Húng, nơi được cho là có nhiều người "nói khoác cao tay". Ngay đầuthôn là một hàng cây bàng cổ thụ, bên kia là ngôi nhà làm theo kiến trúc cổ cóghi tên "Dương Sơn Hội quán".

Dưới những tán cây cổ thụ đầuthôn là quán máy xát gạo của ông Nguyễn Văn Lục. Trưa đến, bà con trong thônthường tìm ra nơi đây uống trà, tán chuyện với nhau. Có thể nói ít nơi đâu lạigiữ được những nét cổ xưa như ở nơi này. Chính ngọ, đang ngồi nghỉ dưới nhữnggốc cây bàng rợp bóng, thấy bác nông dân vác cái cào năm đinh đi qua, tôi hỏi:

- Bác đi làm đồng cả trưa thế nàyạ?

Người đàn ông này trả lời ngay:

- Sáng nay đi câu cá. Một con cárô dính lưỡi. Nó quẫy ghê quá. Giằng co nhau mà đuôi cá phá nát mất sào mạ. Tôiphải về lấy cái cào năm đinh này ra để hạ nó. Nhất định có bữa chiều khao cảlàng.

Ông Lục cho tôi biết người đànông đó có tên Nguyễn Văn Tần, cũng là người thôn Húng. Ông Lục bảo, những chuyệnnhặt nhạnh dọc đường kiểu như của ông Tần nói vừa rồi là chuyện thường ngày,thống kê không hết được.

Nói khoác đến mức “nghệ nhân”

Làng Sơn Dương trước đây còn cótên là Kẻ Nẻo, vốn là một ngôi làng lâu đời có truyền thống học hành khoa bảng.“Người làng tôi nói khoác không phải là đi lừa đảo thiên hạ. Nói khoác cho vui,cho người ta quên đi mệt nhọc trong lao động.

Nói người Sơn Dương có tài nóikhoác, ai mới lần đầu nghe vậy đều ác cảm, nhưng có đến làng chúng tôi một lầnmới thấy ở đây là những con người hài hước”, ông Lương Ngọc Lâm ở thôn Cả nói.Ông Lâm là một cao niên trong làng, những chuyện hài hước ở Dương Sơn ông đềuthuộc như cháo chảy.

Chỉ tay về phía "Dương Sơn Hộiquán", ông Lâm cho biết: "Đó là nhà để người xưa bình văn, trổ tài nói khoác.Lúc mới lớn, tôi thấy căn nhà này cổ kính và đẹp lắm. Chiến tranh qua đi, bâygiờ xây lại chỉ để làm di tích, chứ không thể tái hiện lại nguyên vẹn kiến trúcxưa được".

Dương Sơn hội quán, nơi người làng Dương Sơn tụ họp thi “nói khoác”

Theo ông Lâm, nổi danh về tài nóikhoác nhất làng là cụ Cả Tam. Cụ nói vừa hay, vừa có duyên, mỗi câu chuyện đềumang tính hài hước. Theo ông Lâm, cụ Cả kể chuyện mà mặt cứ tỉnh bơ, dù không cóvăn bằng chứng chỉ nào công nhận, nhưng cụ được dân tôi phong làm "nghệ nhân"nói khoác hay "trạng bố".

Chuyện của cụ Cả Tam đã thànhgiai thoại ở Dương Sơn. Một trưa hè, ngồi với mấy người trong thôn, cụ Cả Tammuốn khoe tai mình thính mới kể rằng: "Thời đánh Mỹ, bọn phi công nó ném bom tanên cho máy bay bay thấp lắm. Có lần tôi đang đi làm đồng, tàu bay Mỹ bay quađỉnh đầu, tôi còn nghe bọn phi công nó nói chuyện rầm rầm với nhau".

Rồi cụ khoe tài săn bắn: "Tôi váccung đi săn. Bắn một phát tên trúng bụng con hươu cái, trúng dái con hươu đực,trúng ức con hươu con. Ba con chết co tròn một đống". Mới nghe chuyện đã thấy cụnói khoác, nhưng ngẫm lại cũng có lý bởi con hươu có mang, thai của hươu thườnglà một đực một cái, nằm giở đầu đuôi và còn trong bụng nên "co tròn một đống" làđúng rồi.

Phân tài cao thấp

Từ xa xưa đã có sự so sánh giữa 2làng nói khoác nổi tiếng ở Bắc Giang là Dương Sơn và Hòa Làng. 2 ngôi làng nàycách nhau vài quả đồi, cùng thuộc huyện Tân Yên. Người dân làng nào cũng chorằng người làng mình có tài nói phét giỏi hơn cả. Ấy thế mới có những câu chuyệntranh tài nói phét giữa Dương Sơn và Hòa Làng. Như chuyện người Dương Sơn và HòaLàng khoe vợ mình da trắng. Người Hòa Làng nói:

- Da vợ mình thật trắng khủngtrắng khiếp, trắng từ chân lên đến cổ. Cô ấy mà xắn quần lên thì thôi, ai muốngọi là đùi cũng được, ai muốn gọi là khúc sắn bóc vỏ cũng được...

Người Dương Sơn bĩu môi nói:

- Thế đâu đã trắng bằng vợ tớ. Tớnhớ, hồi máy bay Mỹ còn đánh phá khắp nơi, hôm ấy vợ mình đi ăn cưới, cô ấy diệnchiếc áo pôpơlin Nhật trắng, mới nguyên. Đang đi giữa cánh đồng thì nghe tiếngmáy bay, cô ta đang trên đường chạy tới bờ mương để nấp thì những người ở dướimương đã kêu lên: Cởi ngay cái áo ra, không máy bay nó trông thấy mất. Nghe vậycô ấy vừa chạy vừa cởi áo. Nhưng vừa cởi áo xong mọi người ẩn dưới lòng mươnglại gào to hơn: Mặc áo vào, mặc ngay áo vào, không nó bắn chết cả đám bây giờ!Cậu thấy không, da vợ tớ trắng đến thế kia mà!

Rời Dương Sơn mà dư âm của nhữngcâu chuyện phóng đại của người dân nơi đây khiến chúng tôi không nhịn được cười.Nói khoác ở Dương Sơn là kho tàng quý của văn hóa vùng Kinh Bắc, nơi những ngườinông dân còn nghèo, lam lũ nhưng sống mộc mạc lam lũ và lạc quan yêu đời.

Theo Nguyễn Quang
Gia Đình & Xã Hội