Gia trưởng - Một hình thức thể hiện quyền lực?

Nhiềuông than phiền, đàn bà bây giờ chẳng phải như mẹ mình ngày xưa, lúcnào cũng đòi nắm quyền, quản chồng quản con như trại lính.

Ngược lại, cũng nhiềuchị em than phiền đàn ông thời nay chẳng hề có chút uy, không dámchịu trách nhiệm, trăm thứ đổ lên đầu vợ, cái gì cũng “tùy em”. Xemra, gia đình Á Đông với vai trò “gia trưởng” của người chồng, ngườicha ngày xưa cũng có cái hay của nó, khi người vợ, người mẹ trongnhà hiểu được trách nhiệm của bậc gia trưởng trong việc xây dựng mộtnếp nhà chỉn chu, quy củ.  

Gia trưởng -Một nét văn hóa?

Không bao giờ đặt ranhững quy tắc, cũng không bao giờ lớn tiếng nói vợ phải thế này conphải thế kia, nhưng mọi người trong gia đình đều biết đâu là nhữngviệc được phép, đâu là những việc không được phép làm. Gia đình gốcgác miền Trung, chuyển vào Nam đã lâu, nhưng anh Chi vẫn giữ nghiêmnhững thói quen, nền nếp đã được dạy từ nhỏ. Con gái anh học xong làvề nhà, tuyệt đối không được hàng quán lê la, không ăn cơm ở bất kỳnhà ai. Con trai đúng giờ buổi sáng dậy tập thể dục cùng với ba, sauđó dắt xe ra sân, coi lại áo mưa, xăng nhớt trong xe của từng thànhviên, lưu ý đặc biệt đến xe của mẹ. Người giúp việc chuẩn bị xong,cả nhà ăn sáng, uống cà phê do mẹ pha, rồi mới mỗi người mỗi việc. 

Ảnh minh họa

Căn phòng đẹp nhấtcủa cả nhà không phải là phòng khách, mà là phòng học chung. Tối đếnhai con mang sách vở ra phòng học, ba mẹ cùng đọc sách, làm việc gìđó đến đúng giờ mới về phòng ngủ. Trừ phòng của ba mẹ, các phòngkhác trong nhà không bao giờ khóa cửa. Đầu kết nối internet và tivichỉ đến phòng học chung, anh chị đều nhất trí hạn chế tối đa giờ xemtivi, màn hình máy tính quay ra ngoài để có thể dễ dàng kiểm tra nộidung truy cập. Khách khứa, bạn bè đến nhà cũng được hạn chế, khôngchỉ do nhà chật, mà do tính anh Chi nghiêm, nói chuyện trong nhàcũng chừng mực, vừa phải, không thể bô lô ba la ồn ào như ngoài phố.

Sống trong bầu khôngkhí ấy, hai con của anh tự hình thành thói quen đọc sách. Phòng họccũng là một thư viện nhỏ, trong khi những đứa trẻ bằng tuổi mê mảivới truyện tranh, thì hai anh em được mẹ lên kế hoạch đọc từ Truyệncổ Grim đến Thần thoại Hy Lạp, Harry Potter… 

Chị Hường, vợ anhChi, trong những câu chuyện phiếm với đồng nghiệp cũng thỉnh thoảngthan vãn về tính gia trưởng của chồng. Hai đứa con chị không phảilúc nào cũng học giỏi nhất lớp, nhưng trước sự lo lắng của vợ, trướcý định cho con học thêm cô này luyện thi thầy khác, anh Chi cươngquyết để con tự học ở nhà, dưới sự kèm cặp của cả hai vợ chồng. Haiđứa nhỏ không bị áp lực về xếp loại, xếp hạng, được đánh giá làngoan và chủ động trong việc học. Cô con gái khá chỉn chu, đầu nămđược bầu làm lớp phó học tập, anh Chi tìm gặp giáo viên chủ nhiệmxin cho con bé được làm... "thường dân", với lý do con gái anh khôngxếp hạng cao trong lớp, làm lớp phó học tập dễ gây áp lực tâm lý chobé. Giáo viên chủ nhiệm ngạc nhiên đến nỗi bỏ hẳn một buổi ngồi tròchuyện với cô học trò nhỏ, sau khi hiểu nền nếp học tập, sinh hoạt ởnhà rồi mới chịu phân công học sinh khác.

Những mô hình như giađình anh Chi không nhiều. Thậm chí nhiều người coi đó là một kiểu ápđặt cứng nhắc đáng phê phán. Song đối với những thành viên trong giađình ấy, việc tôn trọng những thói quen chung đã trở thành một điềutự nhiên. Bắt nguồn từ những nền tảng vững chắc của nếp nhà, nhữngđứa trẻ cũng dễ dàng chấp nhận những quy định từ trường lớp, tôntrọng kỷ luật chung và tôn trọng bạn bè, thầy cô.

Gia trưởng -Một hình thức thể hiện quyền lực?

Ảnh mang tính minh họa: P.Huy

Lý do đổ vỡ gia đìnhcủa chị Hải bắt nguồn từ những thói quen không thể thay đổi củachồng. Lấy chồng được sáu năm, có hai con, nhưng chồng chị chưa baogiờ động tay vào cái cây lau nhà hay thử một lần rửa chén. Ly cà phêbuổi sáng, ly nước cam buổi chiều chị pha cho anh, uống xong là anhđể lại ly giữa bàn, ai dọn mặc kệ. Chị đã phải chuyển bốn chỗ làm đểđạt được một điều kiện là có mặt ở nhà buổi chiều trước khi anh vềvà tuyệt đối không đi công tác xa. Lắm lúc công việc cơ quan dồndập, anh chị em đồng nghiệp đang phải cắm cúi làm, chị vẫn phải nóikhó với mọi người xách giỏ về trước. Anh nhất định không cho thuêngười giúp việc.

Chị than phiền thìanh bảo để đưa bà nội vào trông nom nhà cửa giúp, chị sợ cảnh “mộtcổ hai tròng”, thêm bổn phận làm dâu nữa, nên cắn răng chịu. Anh bảochị đi làm cũng chẳng được bao nhiêu tiền, thấy cực quá thì ở nhàchăm lo con cái. Tiền bạc của anh ra sao chị chẳng bao giờ đượcbiết, chỉ biết hằng tháng anh đưa một khoản nói là để lo việc chợbúa. Bức bối, ngột ngạt với hàng trăm thứ việc nhà, thêm vào sựkhông thông cảm của chồng, chị đâm đơn ra tòa ly dị, để được tự dosống như chính bản thân mình chứ không phải làm cái máy đẻ con vàcông cụ chăm sóc nhà cửa hay kẻ hầu người hạ cho bất kỳ ai…

Một trường hợp kháccủa gia đình anh chị Vũ - Tương: anh Vũ vốn rất hiền lành, ở nhà vợnói thế nào cũng được, nhưng hễ cứ vợ chồng con cái về thăm bên nộihay bên ngoại, là anh nổi máu gia trưởng. Vợ hơi chậm một chút làanh quát vợ, con ồn ào hay chưa kịp thưa gửi là anh quát con. Banđầu, chị Tương hơi bị sốc, nhưng khi hiểu ra anh Vũ chỉ gia trưởnglúc có mặt họ hàng thôi, còn lúc về nhà vẫn ngoan ngoãn đâu vào đấy,thì chị chấp nhận. Anh Vũ được nước càng “thể hiện” nhiều hơn, đếnnỗi có hôm còn bị bà cụ mắng: “Mày gia trưởng vừa vừa thôi, vợ connó bỏ bây giờ. Lại học cái tính của bố mày đấy hử? Tao thì một đờichịu khổ, chứ đàn bà bây giờ nó không chịu lép đâu, xem chừng đấy!”.

Hình thức thường gặpnhất của tính gia trưởng là sự thể hiện quyền lực của ông chủ giađình, đòi hỏi, ra lệnh, bắt buộc những người còn lại trong gia đìnhphải làm thế này, không được làm thế kia, cái này là đúng, cái kialà sai không được cãi… Đã có “trưởng”, ắt phải có “thứ”, gia đìnhđược phân cấp thành người trên kẻ dưới, trong đó kẻ dưới phục tùngvâng lệnh người trên, và chỉ có một người trên duy nhất. Khi khôngphục tùng, quyền lực của “trưởng” - của người trên, bị xúc phạm, vàngười ta có xu hướng dùng một hình thức áp đặt nặng nề hơn, mộtquyền lực lớn hơn, không loại trừ cả quyền xúc phạm thân thể, bạolực gia đình, để khép kẻ dưới vào khuôn khổ.

Những hình thức kỷluật hà khắc, bạo lực, quát tháo này đã mang tiếng xấu cho sự “giatrưởng”, nhưng thực sự, “gia trưởng” có xấu đến thế? Có nên phải tậndiệt tuyệt đối tính gia trưởng trong các đức ông chồng hay không?

Gian nan giữlấy nếp nhà...

Lấy chồng, người phụnữ nào cũng mong muốn có một bờ vai vững chắc để nương tựa. Sự vữngvàng của người đàn ông - trụ cột của gia đình, không chỉ là sự vữngvàng về mặt kinh tế, mà còn là sự vững vàng về mặt nhân cách. Quyếtđoán và dám chịu trách nhiệm về những quyết định của mình cũng làmột khía cạnh tích cực của tính gia trưởng. Cho dù xã hội có thayđổi, trong gia đình vai trò của người vợ có mạnh dần, bình đẳng dần,nhưng do những tố chất tự nhiên quy định, người phụ nữ vẫn mong muốnthuận theo lẽ thường “nương bóng tùng quân”, nếu bóng tùng quân đủvững vàng và mạnh mẽ.

Muốn thể hiện vai trò“gia trưởng”, bản thân người “trưởng” đó cũng phải tuân thủ nhữngquy định chung của cả gia đình. Nếu đặt nếp nhà làm trọng, tất cảmọi người trong gia đình đều có nghĩa vụ gìn giữ một nền nếp chung.Không thể tạo ra những đặc quyền, không thể đặt ra những lề lốikhuôn phép mà bản thân mình không tuân theo. Ví dụ, trường hợp giađình anh Chi, khi anh chị quy định chỉ truy cập internet ở phòng họcchung, phải quay màn hình máy tính ra ngoài để không giấu diếm nộidung truy cập, bản thân anh chị cũng phải dạy con và làm gương chocon việc không tùy tiện đọc thông tin cá nhân của người khác, theokiểu tiện thể đứng sau lưng xem mà không được sự đồng ý của con.

Khi dạy con gái chưalấy chồng tuyệt đối không ăn cơm ở nhà người khác, bản thân chị cũngphải giữ rất nghiêm quy định này. Những khi thăm hỏi họ hàng thântộc, bận đến đâu anh chị cũng phải đi cùng con, cùng ăn cơm khách.Giờ học buổi tối, giờ tập thể dục buổi sáng… các con cùng cha mẹthực hiện. Chị cho biết, “còn khó hơn về làm dâu nhà chồng”, nhưngthấy các con được rèn luyện trong một nếp nhà nghiêm túc, chị mừng. 

Khi giáo dục gia đìnhđược chú trọng, khi được nuôi dạy trong một “nếp nhà” cơ bản và cótính nhân văn, nhân cách của trẻ được hình thành một cách vững vàng.Những giá trị cơ bản và cốt lõi của gia đình được xác định và gìngiữ, sẽ bớt dần nỗi lo trẻ sa ngã, đổ vỡ, hay lệch lạc nhân cách saunày. Làm được vậy thì “gia trưởng” cũng được, cái uy của người cầmcân nảy mực trong gia đình sẽ luôn được đề cao, tôn trọng. Phụ nữkhông mong muốn lấy chồng để rồi nắm quyền sinh quyền sát trong nhà,cũng không mong muốn lấy một anh chồng gọi dạ bảo vâng. “Gia trưởng”cho đúng đắn vẫn được chị em tôn trọng, nếu xứng mặt trượng phu…

Theo Hoàng Mai
PNO