Chưa bao giờ quytrình phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân và việc tiến hành làm video clip chomột ca sĩ được tiến hành gấp rút đến vậy, bởi Y Moan, giọng ca đại ngàn quý giáhàng đầu Tây Nguyên đang vắt cạn sinh lực để lưu lại những ca khúc tuyệt vời tônvinh nguồn cội…

Có một YMoan của đại ngàn

Chào đời năm 1957tại buôn Dhă xã Lạc Giao thị xã Buôn Ma Thuột, cậu bé Y Moan Enuôl vừa biết nóiđã biết líu lo. Cha mẹ Moan nghèo, đông con, cả 7 anh em Moan thuở ấu thơ đềunhọc nhằn chăn trâu làm rẫy.

Moan thuở nhỏ tò tòđi theo ông bác Ama Piêr hát hay, kể Khan (sử thi: Eđê) từ đêm này sang đêm khácnghe không chán, may mắn được ông dạy dỗ từ lễ nghĩa cho tới cách cầm cung, bắnná, lấy mật, đu dây, và xin cho Moan vào trường tiểu học Nguyễn Du. Y Moan họctới lớp 7 thì bỏ ngang, về buôn làm rẫy.

Năm 1975, Buôn MaThuột giải phóng, nhạc sĩ Kpa Púi trưởng đoàn và nhạc sĩ Ama Nô phó Đoàn Văncông B3 lặn lội khắp các buôn làng tuyển diễn viên, tình cờ gặp và nghe Y Moanhồn nhiên hát, chất giọng dày, sâu đầy nội lực. Ông rất mừng và xin phép giađình đưa Moan theo.

Hát dưới chân cầu thang nhà sàn

Hai nhạc sĩ trưởng,phó đoàn đối với Moan không chỉ như thầy mà còn như cha, dạy Moan từ cách cầmđũa 2 đầu, cắt lốp xe luồn quai dép cho tới kỹ thuật giữ giọng, hát sao chongười nghe cảm được hết cái hồn của ca khúc.

Cuối 1976 lần đầutiên Y Moan tham gia hội diễn ca múa chuyên nghiệp các tỉnh tại Quy Nhơn, hátbài Gánh thóc vào kho của Ama Nô đoạt ngay huy chương vàng. Đó là tấmhuy chương đầu tiên nâng cánh cho sự nghiệp biểu diễn đầy thành tích ấn tượngcủa anh liên tục suốt hơn 3 thập kỷ qua.

Hiếm người may mắncó chất giọng bẩm sinh sang trọng, mạnh mẽ và nội lực dồi dào như ca sĩ Y Moan.Suốt thời trai trẻ, Moan xuất hiện bất cứ nơi nào với mái tóc xoăn, làn da nâucháy, tâm hồn cùng chất giọng đam mê và một cây đàn ghi ta là đã có thể “baotrọn đêm”, hát liên tục cả chục bài, thổi bùng được ngọn lửa phấn khích trongđông đảo công chúng hâm mộ.

Với Moan, không ởđâu hạnh phúc cho bằng hát cho đồng bào mình nghe giữa những buôn làng luôn khátthèm văn hóa nghệ thuật.

 Năm 2001, sau mộtchuyến diễn phát động phong trào dài ngày ở Đắk Nông, ca sĩ Y Moan bắt đầu ho ramáu. Xe đưa Y Moan vào bệnh viện Chợ Rẫy, bác sĩ kêu: Rách màng phổi rồi!Nếu còn hát nữa sẽ không cứu nổi đâu! Vậy mà nửa năm sau, vừa xuất viện anhđã lao ngay lên xe đi diễn phục vụ ở Krông Păk.

Ba mươi lăm năm gắnbó với Đoàn Ca múa Đắk Lắk, thu nhập của ca sĩ hàng đầu Tây Nguyên ngoài mứclương hành chính có thêm thắt đôi chút phụ cấp vẫn chẳng đủ nuôi gia đình. Suốthàng chục năm vợ chồng và 3 con nhỏ của Y Moan phải sống chen chúc trong giannhà xe chật chội, lợp tôn nóng hầm hập, bít bùng của Đoàn Ca múa.

Phải đem cái danhNghệ sĩ Ưu tú tín chấp, anh mới vay được một khoản tiền đủ mua 4 hecta đất hoangở huyện Cư M’gar, cách phố 40km, ngày nào không đi diễn lại chạy vào rẫy tự tayđào hố trồng cà phê. Sau này, nhờ thu nhập từ rẫy cà phê ấy ngoài năm mươi tuổianh mới cất nổi cho mình ngôi nhà đủ rộng để tiếp đón bạn bè và yên tâm về 2 cậucon trai được ăn học đến nơi đến chốn.

Tổ ấm

Y Moan thời trẻ cùng vợ và con trai

Y Moan trải qua một cuộc phẫuthuật từ bệnh viện Ung bướu trở về, tôi đến thăm. Y Moan vén áo, mở chéo băngcho tôi xem vết mổ rạch dài cả gang tay giữa bụng, giọng hài hước:

- Bác sĩ nóitrong này lộn xộn quá, thua rồi, tạm đóng lại rồi sẽ tính sau!

Đối với Y Moan, tôikhông chỉ là nhà báo gắn bó với văn hóa Tây Nguyên mà còn là cô em nhỏ có thể sẻchia tâm sự về những vui buồn trong cuộc sống và nghề nghiệp. Đã đôi lần tôiđược song ca cùng anh. Có lần hát phục vụ chiến sĩ trên tuyến đồn biên giới dọctỉnh bạn Môndunkiri.

Tôi hỏi anh: Thếbao giờ em mới được Y Moan tặng DVD?

- Ô, các con traiđã giúp anh hòa âm phối khí và thu xong phần âm thanh rồi, toàn những bài anhyêu thích nhất của các nhạc sĩ bậc thầy, trong đó có những bài đã rất lâu rồi,như bài Đêm thao thức do cố nhạc sĩ Kpa Púi sáng tác từ năm 1969, nóivề lòng người Tây Nguyên hướng về Đảng và Bác Hồ, anh hát em nghe này! Và anhhát tựa như chưa hề bị trọng bệnh.

Tiếng hát thathiết, vang rền. Được vài câu, anh nhăn mặt, da tái sạm. Chị Ngẫu, người vợđẹp và hiền của Moan vội bưng đến cho chồng cốc nước, thấm mồ hôi rịn đầytrán anh.

Ngồi yên một lát,thần sắc bình thường trở lại, Y Moan dắt tôi ra phía sau giới thiệu căn phòngthu âm tại nhà mà anh mơ ước rất lâu, tới nay mới thành hiện thực. Căn phòngrộng hơn chục mét vuông ngăn đôi, gian trong dán xốp cách âm, gian ngoài ngổnngang các loại đàn, trống, vi tính, dàn chỉnh âm do cha con anh tự tay xây dựng,thiết kế bằng đủ thứ vật liệu vừa hợp túi tiền.

Y Moan với cây đàn Brố

Tại căn phòng này,ngoài cô con gái út quanh quẩn bên bố còn có hai cậu con trai là Y Vôl đã tốtnghiệp Cao đẳng nghệ thuật quân đội khoa Sáng tác, và Y Garia, cậu con trai thứvừa thi tốt nghiệp Đại học thanh nhạc, đạt điểm tối đa tại nhạc viện Hà Nội đúngvào ngày Y Moan lên bàn mổ tại BV Ung Bướu TP Hồ Chí Minh.

Y Garia bật máy chotôi nghe sản phẩm mấy bố con đang chăm chút. Các ca khúc Y Moan chọn thu đều gầngũi thân thương với anh và dào dạt âm hưởng đại ngàn: Giấc mơ Cha Picủa Trần Tiến, Hoa Suối của cố nhạc sĩ Y Sơn Niê, Đêm thao thứccủa cố nhạc sĩ Kpă Púi, Đôi Chân Trần của Y Phôn Ksor, Suối hát AyRay của Kpă Y Lăng, Niềm tin trong tôi của Linh Nga Niêkdăm, vàhàng loạt ca khúc đã gắn liền tên tuổi của ca sĩ hàng đầu Tây Nguyên với nhạc sĩđất Hà thành Nguyễn Cường.

Video clip đầu tiên và duynhất

Có điều gì lạ lùng như định mệnh,trong việc các con trai đang học và làm việc ở xa bỗng tập trung về xây dựngphòng thu và giúp cha mình tiến hành ghi âm các ca khúc yêu thích, còn lãnh đạotỉnh Đăk Lăk lại quyết đoán nhanh chóng việc hỗ trợ Y Moan thực hiện video clipcá nhân đầu tiên, ngay trước khi anh có thể bất ngờ nằm xuống?

Năm 2009 nhạc sĩ Nguyễn Cường đãđặt vấn đề với lãnh đạo tỉnh, và nhận được sự nhất trí về việc cần tạo điều kiệncho Y Moan, một “ hiện tượng âm nhạc độc đáo, đặc biệt không chỉ của Đăk Lăk,của Tây Nguyên mà còn của cả nước” sau 35 năm đem giọng hát phục vụ khắp trongvà ngoài nước, được thực hiện video clip cá nhân đầu tiên, dù muộn nhưng có cònhơn không, càng không thể để muộn hơn được nữa!

Bí Thư Trung ương Đảng Tòng Thị Phóng rơi lệ nghe Moan hát

Ngày 10-6-2010 Phó Chủ tịch UBNDtỉnh Đăk Lăk Trần Sĩ Thanh ký công văn số 2883, đồng ý giao Sở VHTT-DL thực hiệnđĩa ca nhạc về nghệ sĩ ưu tú Y Moan Ênuôl nhằm thể hiện chân dung, cuộc đời vàsự cống hiến của nghệ sĩ trong quá trình hoạt động nghệ thuật. Kinh phí thựchiện 250 triệu đồng, trong đó 50% ngân sách cấp và 50% do Cty Cao su Đăk Lăk hỗtrợ.

Ngày 16-6, nghệ sĩ Y Moan gửi đơnđề nghị đến Ban Giám đốc Sở VHTT-DL, đề nghị Sở giao việc làm đĩa DVD Trở vềbuôn làng xưa cho Trung tâm Phát hành phim và chiếu bóng Đăk Lăk, đơn vị có kinhnghiệm làm phim ca nhạc, thực thi nhiệm vụ này.

Cảm động

Khó tìm thấy trụ sở cơ quan nhànước nào bao chiếm diện tích rộng trên trục đường lớn nhất nội thành Buôn MaThuột mà lại cũ kỹ, xuống cấp tới mức hoang tàn như Trung tâm Phát hành phim vàchiếu bóng Đăk Lăk.

Y Moan chọn địa chỉ này làm nơigửi gắm số phận đĩa DVD duy nhất của mình, đơn giản vì ca sĩ cùng nhóm chuyêntrách làm chương trình nơi đây đã nhiều lần hết mình phục vụ bằng tinh thần máulửa, thấu hiểu trân trọng nhau qua những chuyến công tác dài ngày về vùng sâuvùng xa. Nguyện vọng của Y Moan được chấp nhận.

Danh sách êkíp làm Video clip choNSƯT Y Moan được thông qua: Giám đốc Sở Y Wái giữ vai Chỉ đạo. Giám đốc Trungtâm Nguyễn Hữu Tuyên làm Chủ nhiệm. Đạo diễn: Quốc Bảo. Quay Phim: Thành Hiệp,Quang Hào, Y Jen. Các bộ phận lo Ánh sáng, Đạo cụ, Kỹ thuật, Thư ký trường quay…Tổng cộng khoảng 20 người.

Cha và con trong phòng thu âm tại nhà

Đạo diễn Quốc Bảo kể: Cả đoàn tậptrung làm việc ráo riết gần chục ngày, trong đó chỉ 5 ngày huy động Y Moan rahiện trường, ai cũng thầm hiểu mình phải chạy đua với từng giây phút quý báu cònlại của Y Moan. Trong quá trình làm việc, Bảo đề nghị một bác sĩ đi kèm, nhưng YMoan dứt khoát: Một người thân theo chăm sóc là đủ. Cả đời Moan chỉ hát, hát vàhát thôi. Moan có chết khi đang hát như chiến sĩ hy sinh trên chiến trường cũngtốt. Đó sẽ là hạnh phúc tuyệt vời đối với Moan.

Mỗi sáng tinh mơ cả 3 ô tô cùngxuất phát đến địa điểm định sẵn. Toàn bộ êkíp chuẩn bị chu đáo đâu vào đó mớiđón Y Moan đến. Anh Thứ, người em cột chèo tận tụy rót nước, đưa thuốc, thấm mồhôi, cẩn thận dìu đỡ anh khiến ai thấy cũng cảm động. Dung lượng của 1 đĩa DVDcó hạn, nên Y Moan cùng êkíp thực hiện phải ngồi đắn đo chọn lấy chỉ 12 ca khúctrong số 16 bài cha con Y Moan đã thu, gồm 8 ca khúc của Nguyễn Cường, 4 ca khúccòn lại của Niê Sơn, Kpa Púi, Y Phôn Ksor và Linh Nga Niê Kdăm.

Toàn bộ hình ảnh, âm thanh củaDVD tái hiện một Tây Nguyên xanh tươi, hiện đại, mạnh mẽ. Sẽ không ai thấy dấuvết trọng bệnh của Y Moan trong video clip, bởi dù ngày thường đau đớn thế nàođi nữa, khi đứng trước máy quay, ôm cây đàn ghi ta vào lòng hay đứng hát giữabao la núi rừng thác suối, Y Moan lại trọn vẹn là ca sĩ của đại ngàn hùng vĩ.

Đoàn đưa Y Moan đi xa nhất cũngchỉ tới Hồ Lăk , cách Buôn Ma Thuột hơn 50 cây số. Rồi gập ghềnh đường tới buônKon Hđinh ở Cư Mgar. Thác Drây Nu ào ạt, xe vào tới chân thác nhưng chỉ đứngtrên đỉnh quay xuống lòng thác chứ không thể dìu anh xuống dốc thác thăm thẳmđược.

Có những ngoại cảnh anh khao khátđược ghi hình vào DVD, như thảo nguyên M’Đrắk quê hương anh, như những buôn cổtít sâu trong hẻm núi, mà chính anh cũng xót xa tự hiểu anh không còn đủ sức đểtới nơi. Đành vay mượn, không theo kịch bản nữa. Buôn Kuốp, trời nắng changchang xung quanh không một bóng mát nào nhưng xa xa có triền đồi và đàn bò gầngiống như M’Đrắk. Y Moan đứng và đi giữa đồng đất chen bãi đá lô xô đồng bàochăn thả bò, thả hồn về M’Đrắk, đầy xúc cảm đến nỗi cả đoàn làm phim rơi lệ.

Một buổi chiều, Bí thư Trung ươngĐảng Tòng Thị Phóng đến thăm đúng lúc đoàn làm phim đang quay cảnh anh đứngtrước cầu thang nhà sàn hát một đoạn nói về niềm tin tha thiết của đồng bào TâyNguyên đối với Đảng. Bà ôm vai anh và nước mắt lăn dài...

Chấm dứt những ngày quay ngoạicảnh mệt nhoài, cậu con trai cả Y Vôl vội vã đón bố ra Hà Nội, gặp một lương ynổi tiếng mát tay điều trị ung thư để cắt thuốc. Anh trở về Đăk Lăk, nói vớiêkíp và chỉ còn chờ một việc quan trọng: Được xem đĩa DVD duy nhất, đầu tiên củariêng mình. Moan không nói đây là đĩa cuối cùng, vì Moan là thế, không muốn dùchỉ bằng một lời nói thật, làm những người yêu quý mình thêm đau…

Vợ nghệ sĩ Y Moan: Nhiều lần phải giấu nước mắt Khi nghệ sĩ Y Moan lâm bệnh nặng, người buồn đau nhất có lẽ là vợ anh. Yêu và làm vợ anh bao nhiêu năm, lúc nào chị cũng thấy chồng mình mạnh mẽ, khoẻ mạnh như cây rừng, chưa từng một lần ốm đau nên khi Y Moan bị ung thư thượng vị dạ dày giai đoạn cuối, với chị đó thực sự là một cú sốc.   Nhiều người nghĩ Y Moan đã mất Khi Y Moan dời Bệnh viện Ung bướu TP HCM, một "chỉ thị" đã được đưa ra: Không được để lộ cho Y Moan biết anh đang mang trọng bệnh và bằng cách nào đó, phải để anh tin rằng, bệnh của anh đã được các bác sĩ mổ thành công, giờ chỉ còn lo dưỡng bệnh. Nhưng thời gian gần đây, khi dạ dày của Y Moan bắt đầu không tiếp nhận thức ăn vào cơ thể, anh có lẽ cũng bắt đầu lờ mờ nhận thấy cơ thể mình đang xuống dốc từng ngày.   "Hồi mới mổ xong anh còn ăn được cơm. Rồi sau đau quá phải chuyển sang ăn cháo. Nhưng giờ thì cháo anh cũng không nuốt được nên chỉ còn cách uống sữa. Nạp vào được một hai tiếng lại nôn ra hết. Các bác sĩ đành phải truyền nước để còn có chất nuôi cơ thể. Những lúc đó, gia đình tôi chỉ nhìn nhau rồi lặng lẽ giấu đi giọt nước mắt. Thấy tim cũng đang đau như cơn đau của anh vậy. Hay chỉ đơn giản là nghe anh than thở chỉ thèm một bữa cơm rau muống, thèm ăn một quả cà muối và món ớt dầm- món khoái khẩu của anh, tôi cũng thương anh đến trào nước mắt", chị Nguyễn Thị Minh Ngẫu, vợ nghệ sĩ Y Moan nghẹn ngào. Đại gia đình nghệ sĩ Y Moan Chị kể: Chẳng biết tin tức từ đâu mà ở Đắk Lắk, nhiều người cứ ngỡ rằng Y Moan đã mất vì bệnh ung thư nên thỉnh thoảng, gia đình lại nhận được lời chia buồn của người quen và lạ. Nghe vừa buồn vừa thấy vui. Vui vì không ngờ anh lại nhận được nhiều tình cảm của khán giả như thế, còn buồn thì đương nhiên rồi, lại cứ phải hình dung cảnh sau này không còn có Y Moan trong ngôi nhà nữa... Khán giả yêu Y Moan bởi giọng hát rực lửa thì với chị Minh Ngẫu, ngay từ những ngày đầu đến với anh, chỉ một điểm ở anh thôi cũng khiến chị quyết định gắn bó cả đời. Đó là tính quyết đoán, nói được là làm được. Nhưng cũng từ đức tính đó mà làm nảy sinh một nhược điểm ở anh là nóng tính. Biết tính Y Moan, mỗi khi thấy chồng "trái nắng trở trời", chị đối phó bằng cách đợi "trời yên bể lặng" thì mới góp  ý. Nhờ thế mà dù không ít lần rơi vào cảnh "bát đũa sô nhau" nhưng chưa bao giờ vợ chồng chị giận nhau quá một ngày.   Điều gì anh cũng nghe vợ, trừ bỏ thuốc lá Khi Y Moan bắt đầu nổi tiếng thì cũng là lúc nghiệp diễn cứ cuốn anh đi hết năm này sang năm khác, hết trong nước lại nước ngoài, ròng rã có khi vài tháng trời mới được về nhà thăm vợ con. Một mình chị Minh Ngẫu thay chồng chăm sóc các con để chồng tận tâm với nghề.   Sau này ít phải đi hơn, bao nhiêu tình cảm, thời gian, Y Moan dành hết cho vợ con. Y Moan yêu con cũng chính vì lý do đó, yêu để bù đắp cho những năm tháng anh biền biệt xa nhà. Mấy lần sinh con, có những đứa không được nhìn thấy ba lúc cất tiếng khóc chào đời.   Hồi chị sinh Y Garia thì Y Moan đang học ở Bulgaria, sinh Hdresden thì anh đang ở Đức. Sau này, cả Y Vol và Y Garia đều có đam mê ca hát giống như ba, nhưng Y Moan không muốn cả hai con đều theo nghề nên có ý định hướng để Y Garia theo nghề khác. Lý do là bởi anh không muốn các con mình cũng ít có thời gian chăm lo cho tổ ấm. Rất may là cả hai con trai anh dù theo nghề ca hát nhưng đều rất biết cách dung hoà công việc và gia đình để vợ con không bị thiệt thòi. Sự tự hào về chồng của chị Minh Ngẫu trùng xuống khi nhắc đến "tật" hút thuốc lá của Y Moan: "Điều gì anh cũng nghe vợ, trừ việc hút thuốc lá. Vì chuyện đó mà tôi đã không ít lần giận Y Moan, nhất là khi anh bị rách màng phổi vào năm 2001. Có lần, anh đi hát phục vụ cho buôn làng trong tỉnh, vì "xung" quá mà ho ra máu. Sợ tôi buồn, Y Moan nhắc cho mọi người không được để cho vợ con biết, nhưng rồi tin tức cũng cứ từ đâu bay về. Tôi vừa giận vừa thương, nhưng có "doạ" thế nào thì anh cũng không thể cai được thuốc lá và hát ít đi. Ngay cả bây giờ, biết sức khoẻ của mình rất yếu nhưng anh cũng không vì thế mà tuân thủ 100% lời khuyên của bác sĩ. Có bạn bè đến thăm, vui là anh lại hát". Mong ước lớn nhất của Y Moan hiện giờ là làm một chương trình ở Hà Nội để có cơ hội được gặp khán giả Thủ đô một lần. Y Moan bảo, trong chương trình đó anh sẽ vẫn hát, dù có chết trên sân khấu cũng thấy hạnh phúc. Theo Gia đình và Xã hội

Theo Tiền Phong

TIN LIÊN QUAN