Chuyên gia lý giải các trường hợp "siêu lây nhiễm" virus SARS-CoV-2: Hội tụ 2 yếu tố xấu và kém

Một nghiên cứu gần đây cho thấy rằng đợt bùng phát lây nhiễm virus thường xảy ra khi một người mang mầm bệnh tiếp xúc ở một đám đông người và phát tán một lượng lớn virus cho những người xung quanh.

Với một cấu trúc hình cầu có gai nhọn chu vi chỉ 120 nanomet, coronavirus có thể là một nhà du hành vũ trụ rất lợi hại.

Thông qua giọt bắn từ mũi hoặc miệng, nó có thể thoát ra và bắn tung tóe lên các bề mặt; len ​​lỏi vào cả những không gian chật hẹp và tồn tại trong không khí hàng giờ.

Ở mức độ nguy hiểm nhất, virus cùng một lúc có thể lây lan từ một người sang hàng chục người khác, thậm chí có thể cả trăm người hoặc nhiều hơn, sinh sôi nảy nở thông qua các đám đông trong cái gọi là sự kiện siêu lây nhiễm.

Những kịch bản như vậy thường diễn ra ở các trung tâm sự kiện, cơ sở chế biến thịt, đám cưới và hơn thế nữa, đã góp phần thúc đẩy một đại dịch; trong một khoảng thời gian tám tháng coronavirus đã phát tán hầu hết mọi nơi trên toàn cầu. Tuy nhiên, trong khi một số người có khả năng siêu lây nhiễm coronavirus thì đại đa số không lây truyền nó.

Tiến sĩ Joshua Schiffer, một bác sĩ và chuyên gia lập mô hình toán học nghiên cứu các bệnh truyền nhiễm tại Trung tâm Nghiên cứu Ung thư Fred Hutchinson ở Seattle cho biết: "Có một tỷ lệ nhỏ những người có khả năng lây nhiễm cho rất nhiều người".

Các ước tính khác nhau giữa các quần thể, nhưng chúng luôn cho thấy một sự khác biệt đáng chú ý: Từ 10 - 20% các trường hợp nhiễm coronavirus có thể gây ra 80% các ca nhiễm mới. Còn các bệnh đường hô hấp khác như bệnh cúm, có mức độ lây lan đồng đều hơn.

Ayesha Mahmud, người nghiên cứu động thái của bệnh truyền nhiễm tại Đại học California, Berkeley, cho biết: "Tìm ra nguyên nhân, cơ chế của các trường hợp siêu lây nhiễm coronavirus có thể là chìa khóa để ngăn chặn và thúc đẩy nhanh việc chấm dứt đại dịch. Đó là câu hỏi trị giá triệu đô".

Trong một bài báo được đăng hôm thứ Sáu trên trang web medRxiv chưa được so sánh, đánh giá, Tiến sĩ Schiffer và các đồng nghiệp của ông đã báo cáo rằng các trường hợp siêu lây nhiễm coronavirus rất có thể xảy ra ở giao lộ nơi hội tụ đủ 2 yếu tố thời điểm xấu và vị trí kém: Một người đã tiếp cận điểm lây nhiễm khi cơ thể họ đang phát tán một lượng lớn virus và trong một môi trường có nhiều người xung quanh sức đề kháng kém, có thể lây nhiễm virus.

Theo một mô hình do nhóm của Tiến sĩ Schiffer xây dựng, khoảng thời gian rủi ro nhất cho việc lây truyền như vậy có thể cực kỳ ngắn - khoảng từ một đến hai ngày trong tuần hoặc lâu hơn sau khi một người bị nhiễm coronavirus, khi lượng virus trong cơ thể người đó ở mức cao nhất.

Tiến sĩ Schiffer cho biết virus vẫn có thể lây lan ngoài khoảng thời gian này và những người chưa nhiễm bệnh không nên chủ quan, không sử dụng các biện pháp như đeo khẩu trang và giữ khoảng cách.

Theo tiến sĩ Mahmud, người đã không tham gia vào nghiên cứu: "Khi nhiễm trùng kéo dài càng lâu thì khả năng lây nhiễm của người bệnh đó càng thấp xuống - một ý tưởng có thể giúp các chuyên gia tư vấn khi nào nên chấm dứt việc tự cô lập bản thân (cách ly) hoặc cách phân bổ nguồn lực cho những người cần nhất".

Tuy nhiên, việc phát hiện và cách ly một người có khả năng lây nhiễm cao nhất lại là một vấn đề khác. Một số người bị nhiễm coronavirus bắt đầu cảm thấy không khỏe trong vòng vài ngày, trong khi những người khác mất vài tuần và có nhiều người không bao giờ hết triệu chứng.

Độ dài của cái gọi là thời kỳ ủ bệnh là khoảng thời gian từ khi lây nhiễm đến khi bắt đầu xuất hiện các triệu chứng, có thể thay đổi đến mức một số người nhiễm virus bị bệnh trước cả người truyền bệnh cho họ. Điều đó hiếm khi xảy ra với bệnh cúm, người bệnh sẽ xuất hiện một loạt các triệu chứng trong vòng vài ngày kể từ khi nhiễm bệnh.

Nếu lượng coronavirus đạt đến đỉnh điểm trong cơ thể trước khi các triệu chứng xuất hiện (trong trường hợp các triệu chứng hoàn toàn xuất hiện) thì sự gia tăng đó có thể rất khó xác định nếu không có xét nghiệm thường xuyên và chủ động.

Tiến sĩ Schiffer nói rằng: "Những đợt tăng đột biến không biểu hiện triệu chứng nào xảy ra thường xuyên, điều này thực sự làm sai lệch sự phán đoán của chúng ta trong việc nhận biết ai đó đang lây nhiễm coronavirus, khiến cho mọi người quá dễ dàng quên đi mầm bệnh".

Shweta Bansal, một nhà sinh thái học về bệnh truyền nhiễm tại Đại học Georgetown, người không tham gia vào nghiên cứu cho biết: "Đó thực sự như là một cơ hội. Những quá trình này thực sự kết hợp với nhau khi bạn không chỉ bị nhiễm mà còn không biết mình bị nhiễm vì bạn không cảm thấy có những điều khác thường đối với cơ thể".

Một số người trong số "những người lái xe chở coronavirus không cố ý này" được khuyến khích đi ra ngoài nơi công cộng, cuối cùng có thể gây ra một sự kiện lây nhiễm siêu tốc khiến mầm bệnh bùng phát lây lan ra một quần thể mới.

Tiến sĩ Bansal nói: "Sự kết hợp của các yếu tố này - một người ở sai vị trí và sai điểm trong quá trình lây nhiễm của họ - tạo tiền đề cho sự bùng phát lây nhiễm".

Mô hình của nhóm cũng chỉ ra một biến quan trọng khác: Khả năng phục hồi đáng kể của coronavirus khi nó ở trên cao.

Ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy coronavirus có thể lây nhiễm trong không khí ở những môi trường trong nhà đông đúc, thông gió kém, nơi nó có thể gặp nhiều người cùng lúc. Virus cũng di chuyển theo những giọt bắn lớn, những giọt này nhanh chóng rơi xuống đất sau khi chúng được đẩy ra khỏi đường thở nhưng chúng không có phạm vi tiếp cận cũng như tuổi thọ ngắn hơn những đồng loại nhỏ kia.

Tiến sĩ Schiffer nghĩ rằng coronavirus có thể dễ lây lan hơn virus cúm vì nó tồn tại tốt hơn trong các đám mây dễ lây lan, có thể vận chuyển mầm bệnh qua một khoảng cách tương đối dài.

Ông nói: "Đó là một hiện tượng không gian. Kể cả những người ở xa F0 cũng có thể có nhiều khả năng bị nhiễm bệnh hơn".

Olivia Prosper, một nhà nghiên cứu tại Đại học Tennessee, Knoxville, người sử dụng các mô hình toán học để nghiên cứu các bệnh truyền nhiễm nhưng không tham gia vào nghiên cứu cho biết: "Kể từ khi bắt đầu đại dịch Covid-19, nhiều so sánh giữa Covid-19 và bệnh cúm đã được đưa ra, cả hai đều là bệnh do virus tấn công đường hô hấp. Nhưng có rất nhiều điểm khác biệt, và theo nhiều cách thì coronavirus còn ghê gớm hơn. Nghiên cứu này bổ sung thêm kiến thức khác nữa về sự khác biệt giữa Covid-19 và cúm đó là không chỉ là về việc Covid-19 khiến bạn bị ốm như thế nào mà còn là khả năng lây truyền đáng sợ của nó".

Tiến sĩ Schiffer nói: "Hơn nữa, một số người có khuynh hướng trở thành những đối tượng lây truyền virus coronavirus rộng rãi hơn, mặc dù chi tiết về cách thức lây nhiễm vẫn còn là một bí ẩn".

"Nhưng khi một sự kiện siêu lây nhiễm xảy ra, nó có thể liên quan nhiều đến hoàn cảnh hơn là với chỉ số sinh học của một người. Ngay cả một người nào đó mang nhiều coronavirus cũng có thể ngăn chặn sự lây nhiễm hàng loạt bằng cách tránh xa các đám đông, từ đó làm mất đi mầm mống của các đường dẫn truyền bệnh".

Ông nói: "Một sự kiện lây lan virus cần xem xét tải lượng vi-rút của một người nào đó và liệu họ có tham gia một đám đông hay không. Nếu đó là hai đòn bẩy, bạn có thể kiểm soát sự hình thành các đám đông".

Cả tiến sĩ Mahmud và tiến sĩ Prosper đều lưu ý rằng không phải ai cũng có đủ điều kiện để thực hiện cách ly. Chẳng hạn, một số người phải làm những công việc thiết yếu trong môi trường đông đúc và dễ bị tổn thương hơn là do hậu quả của các sự kiện tập trung đông người khác.

"Điều đó càng trở nên quan trọng hơn đối với những người áp dụng các biện pháp kiểm soát như đeo khẩu trang và giữ khoảng cách để cảnh giác về hành vi của mình. Đó là những gì chúng ta nên làm, không chỉ để bảo vệ bản thân, mà còn để bảo vệ những người khác".

Thời sự

Bệnh viện Đà Nẵng là ổ dịch siêu lây nhiễm

Theo Pháp luật và bạn đọc