Đừng lạm dụng từ thị trường

Người ta bàn về lạm phát, về điềuchỉnh giá điện, than,v.v, cũng lại mang thị trường ra để biện bạch một cách lạlùng.

Có thể liệt kê vô vàn thí dụ vềsự lạm dụng (hay nói nhẹ hơn, thiện chí hơn, là nói về sự kém hiểu biết hay lầmlẫn trong sử dụng khái niệm, vì “lạm dụng” hàm ý họ hiểu kỹ khái niệm và cố ýdùng sai đi để bao biện thì có thể hơi nặng).

Chỉ xin nêu một thí dụ nóng hổikhi “giải mã lạm phát”, một tờ báo đưa tin một ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốchội nói rằng:

“Chúng ta thường nói với nhau làxây dựng một nền kinh tế thị trường, tôn trọng quy luật của thị trường, vậy thì giá điện hay giá mặt hàng nào đó tăng hay giảm đều phải chấp nhận (nếu nó đúngvới quy luật thị trường). Nghệ thuật điều hành của Chính phủ ở chỗ đầu vào là kinh tế thị trường nhưng đầu ra là kinh tế thị trường định hướng xã hội chủnghĩa”.

Cơ chế hoạt động cho thị trường bất động sản vẫn cần sự can thiệp của Nhà nước

Không rõ báo có viết đúng ýông hay không. Nếu không đúng như vậy, báo nên cải chính và xin lỗi ông, vàông cũng nên nói lại cho dư luận được rõ. Còn nếu phải, tôi xin bàn luận sựnhầm lẫn về vai trò và cái khái niệm đầu vào và đầu ra khá lạ này.

Cơ chế thị trường là cơ chế vậnhành của một nền kinh tế do tác động của các quan hệ cung cầu hình thành tự pháttrên thị trường chứ không phải do Nhà nước quy định bằng các biện pháp hànhchính.

Nếu có cạnh tranh lành mạnh, cơchế thị trường hoạt động hiệu quả và ít cần đến can thiệp của Nhà nước. Muốn cócạnh tranh lành mạnh, phải có ít nhất 2-3 người bán sàn sàn nhau, không câu kếtvới nhau.

Nhiệm vụ của Nhà nước là phải tạora môi trường pháp luật thuận tiện cho cơ chế thị trường hoạt động (thí dụ bằngcác luật Doanh nghiệp, luật Thương mại, luật Phá sản, các Luật thuế, luật Cạnhtranh, v.v.) đảm bảo các thoả thuận tư đã được các bên ký kết phải được thựchiện nghiêm chỉnh (luật trọng tài, luật dân sự, hoạt động của các toà án, v.v.).

Hai mươi năm qua Việt Nam đã làmđược rất nhiều để cơ chế thị trường hoạt động, song còn nhiều việc phải làm nữa.

Ngay cả trong trường hợp cơ chếthị trường hoạt động suôn sẻ, vẫn có nơi cạnh tranh bị hạn chế do độc quyền (dẫulà độc quyền tự nhiên, như bán lẻ điện và nước), do tác động ngoại lai, hay docác lý do khác mà cơ chế thị trường có nhiều khuyết tật và cần sự hoạt động củacác cơ chế phi thị trường (mà can thiệp của Nhà nước là một trong số các cơ chếphi thị trường đó).

Cơ chế thị trường không hoạt độngtốt ở các thị trường này. Ngay cả ở các thị trường nơi cơ chế thị trường hoạtđộng tốt, các cơ chế phi thị trường vẫn hoạt động. Vấn đề là mức độ hoạt động,nơi nó có nhiều khuyết tật thì cần cơ chế khác hoạt động mạnh hơn.

Không có sự đối lập giữa cơ chếthị trường và các cơ chế phi thị trường. Thay vào đó, chúng bổ sung cho nhau.

Một trong những cơ chế phi thịtrường là cơ chế can thiệp của Nhà nước. Lẫn lộn và đối lập chúng với nhau,không phân biệt rõ thì rất dễ dẫn đến lạm dụng từ ngữ để biện bạch cho cái saicủa chính mình.

Ít khi người làm sai lại nhậnmình đã sai, nên việc lạm dụng để biện bạch như vậy cũng dễ hiểu. Nhưng để tronghiểu biết chung của dân và của các quan chức cấp cao nhầm lẫn như vậy thì lại làtai họa cho đất nước.

Xin nêu thí dụ về các thị trườngnơi cơ chế thị trường nhiều khuyết tật và nhà nước có vai trò to lớn (làm thếnào, thí dụ bằng biện pháp hành chính, hoàn thiện các cơ chế phi thị trường khác,hay thông qua các cơ quan điều tiết độc lập, hoặc sự kết hợp chúng, v.v, làchuyện khác chưa bàn ở đây):

Thị trường điện, thị trường thanở ta hiện nay là như vậy, độc quyền, một người bán vạn người mua. Không có sựcạnh tranh giữa những người bán.

Chính vì thế viện dẫn đến thịtrường, quy luật thị trường ở đây là hoàn toàn sai, là từ bỏ nhiệm vụ rất quantrọng của Nhà nước (kể cả khi có cơ quan điều tiết năng lượng độc lập cũng vậy).

Nếu có ba ông sàn sàn nhau, khôngthể cấu kết với nhau cùng bán than, thì câu chuyện lại khác (đấy là việc của Nhànước phải làm). Cho nên trong trường hợp cụ thể của chúng ta hiện nay về than vàđiện (và nhiều lĩnh vực khác liên quan đến môi trường, y tế, giáo dục), đừng vinvào cơ chế thị trường để biện bạch cho việc Nhà nước làm không tốt việc của mình.

Để cơ chế thị trường vận hànhđúng quy luật thị trường đối với than, ông TKV muốn định giá nào thì định (cácông độc quyền cũng hay lạm dụng từ thị trường lắm đấy).

May là Nhà nước Việt Nam chưahoàn toàn nghe theo ý của ông quan chức nói trên và để họ làm như vậy.

Cho nên cách “giải mã lạm phát”của quan chức cao cấp đó của một uỷ ban quan trọng của Quốc hội nêu ở đầu bài (nếuthông tin được khẳng định là đúng) liên quan đến giá than và giá điện là hết sứcsai lầm.

Khỏi phải bàn về khái niệm lạ kỳ“đầu vào là kinh tế thị trường” và “đầu ra là kinh tế thị trường xã hội chủnghĩa”. Tôi hy vọng báo đưa không chính xác lời ông nói.

Theo Nguyễn Quang A