Con đường nào cho trường chuyên?

Nếu phác thảo một bức tranh toàn cảnh về giáo dục phổ thông Việt Nam trong vài chục năm trở lại đây thì những điểm sáng nhất, nổi bật nhất phải thuộc về hệ thống trường THPT chuyên.

Trao giải cho học sinh trường chuyên của ĐHQG Hà Nội. Ảnh: Bùi Tuấn

Với sứ mệnh mà những nhà giáo, những nhà khoa học có công  sáng lập mô hình trường chuyên từ những năm 60 của thế kỉ trước đưa ra là phát hiện, bồi dưỡng và phát triển những học sinh có  tài năng đặc biệt trong các lĩnh vực khoa học cơ bản, trường chuyên đã góp phần rất lớn trong việc đào tạo ra những nhà khoa học, những chuyên gia hàng đầu trên nhiều lĩnh vực, không chỉ thành danh trong nước mà còn có uy tín quốc tế. Đó là những đóng góp to lớn mà dù không thiện cảm mấy với trường chuyên cũng không thể phủ nhận.

Hiện nay, cơ hội phát triển vẫn đang rộng mở phía trước khi Bộ GD&ĐT thực hiện đề án trường chuyên với kinh phí rất lớn nhằm mục đích xây dựng hệ thống trường chuyên thành mẫu hình tương lai của tất cả các trường THPT, thành cái nôi phát hiện và nuôi dưỡng nhân tài.

Những bất cập của trường chuyên

Thế nhưng nếu nhìn lại, suy xét bằng một cái nhìn tỉnh táo và nghiêm khắc sẽ phát hiện ra rằng hệ thống trường chuyên, trong quá trình phát triển đã nảy sinh không ít bất cập.

Hiện nay mỗi tỉnh có từ 1 đến 2 trường chuyên, ngoài ra còn có những trường chuyên thuộc các trường đại học. Số lớp trong trường chuyên cũng ngày càng phình ra. Với số lượng lớn như thế thì chuyện chất lượng hạn chế, mục tiêu bị chệch là điều dễ hiểu.

Rất nhiều học sinh ngày nay hầu như chẳng có tài năng, năng khiếu gì đáng kể cũng có thể vào được trường chuyên nhờ luyện thi kĩ, nhờ được thầy cô giáo nhồi cho những dạng đề, những cách làm quen thuộc.

Vào được trường chuyên rồi cũng rất ít học sinh đặt ra mục tiêu trở thành nhà khoa học. Đa số các em mơ ước sẽ đậu vào những trường đại học “đỉnh” như Kinh tế, Ngoại thương, Y dược… để sau này đi làm kiếm được thật nhiều tiền. Với mục tiêu bình thường như thế thì một trường THPT bình thường cũng có thể làm được, cần gì đến trường chuyên.

Nhìn vào thông kê của Bộ GD & ĐT hằng năm sẽ thấy  trong các kì thi chọn học sinh giỏi, số giải phần lớn thuộc về học sinh trường chuyên. Thậm chí có thể gọi đây gần như là sân chơi của riêng trường chuyên vì rất hiếm học sinh trường phổ thông bình thường lọt được vào.

Tuy nhiên,  làm thế nào để có được thành tích cao như thế cũng là điều cần phải bàn lại. Với áp lực thành tích từ cấp trên rằng mỗi năm phải có bao nhiêu giải quốc tế, bao nhiêu giải quốc gia, baonhiêu giải khu vực… rất nhiều trường chuyên ra sức chạy đua giải theo kiểu “luyện gà chọi”, nhồi nhét thật nhiều kiến thức, rèn thật nhiều kĩ thuật làm bài, dạy trước, thậm chí đóng khung tư duy học sinh vào những dạng đề, những chiêu thức cốt làm sao có được giải càng cao càng tốt.

Hơn nữa, vì quá đặt nặng việc dạy kiến thức hàn lâm nên ở nhiều trường chuyên việc giáo dục kĩ năng sống, giá trị sống… bị xao nhãng dẫn đến khả năng thích ứng với xã hội của học sinh ngày càng kém.

Việc luyện học sinh giỏi ở nhiều trường chuyên giống như một guồng quay mà khi bị cuốn vào đó không chỉ học sinh mà ngay cả thầy cô giáo và những nhà quản lí trường chuyên cũng không tránh khỏi cảm giác nặng nề, mệt mỏi. Đây tuyệt nhiên không phải là cách nuôi dưỡng nhân tài đúng nghĩa. Cách bồi dưỡng nhân tài thực thụ là phải tạo ra một môi trường dạy học thật sự tốt giúp học sinh phát triển năng khiếu của mình một cách tự nhiên, không hề gượng ép.

Đề xuất thay đổi

Với những bất cập như thế, nhiều chuyên gia giáo dục cho rằng đã đến lúc không cần đến hệ thống trường chuyên.

Theo ý tôi thì trường chuyên vẫn nên tồn tại. Vẫn rất cần một chính sách mang tầm quốc gia trong việc phát hiện, tập hợp và tạo ra một môi trường thật sự tốt để nuôi dưỡng nhân tài, góp phần đào tạo những lớp trí thức trình độ cao để phát triển đất nước (nhất là trong lĩnh vực khoa học).

Bản thân tôi thì mơ ước rằng cả nước chỉ nên lập ra chừng ba trường chuyên cho ba miền Bắc, Trung , Nam  đặt ở Hà Nội, Huế, Sài Gòn, tuyển chọn những học sinh có tài năng xuất sắc nhất của cả nước và có thiên hướng trở thành nhà khoa học về học, đồng thời tuyển chọn những thầy cô giáo giỏi nhất về giảng dạy. Nhà nước bao cấp toàn bộ kinh phí học tập và sinh hoạt, cấp học bổng và tạo điều kiện về mọi mặt để tạo ra một môi trường thực sự lí tưởng giúp tài năng của các em thăng hoa.

Với cách làm ấy, tôi tin rằng trường chuyên sẽ thực sự là cái nôi nuôi dưỡng nhân tài, có khả năng tạo ra được những thế hệ trí thức chất lượng cao, những thế hệ các nhà khoa học đích thực cho đất nước.

Th.s Hồ Tấn Nguyên Minh (Trường THPT chuyên Lương Văn Chánh, Phú Yên)

Theo VietNamNet