Bất ổn tiêu thụ nông sản: Sản xuất nông nghiệp như… đánh bạc

Ruộng dưa của anh Trương Quang Hoàng (xã Hòa Hội, huyện Phú Hòa, Phú Yên) bị “ngâm” thối do chưa tìm ra người mua (Ảnh: Đức Huy)

Những ngày này,ở nhiều tỉnh, thành trên cả nước, người nôngdân đang lao đao do giá nông sản như lúa,gạo, rau, củ, quả đều mất giá. Nụ cười vụmùa bội thu chưa kịp nở bỗng tắt lịm khi giácả lao dốc không phanh... Nghịch lý nàykhiến cái nghèo vẫn bám lấy người nông dânViệt Nam bao đời nay.

Được mùa, mất giá

Chỉ mới hồi đầu tháng 1, giálúa vẫn còn trên 5.000đ/kg, lúa tốt 6.000đ/kg. Nông dân mừng húm. Nhưng khivụ đông xuân bắt đầu thu hoạch thì giá tuột dần, giờ đang mấp mé trên dưới4.000đ/kg. Để hạn chế thiệt hại cho nông dân, Hiệp hội Lương thực VN đã kêugọi bà con đừng vội bán lúa nhưng nợ ngân hàng, tiền phân bón, thuốc trừ sâu,xăng dầu, công thu hoạch... Tất cả đều trông vào hạt lúa nên nông dân khôngthể chờ.

Ông Trương Văn Bảy, Chủ nhiệmHTX Mỹ Thành (H.Cai Lậy, Tiền Giang) cho biết, vì thiếu vốn nên trong 100 hộnông dân thì đã có 99 hộ phải mua chịu vật tư, phân bón với giá cao hơn bìnhthường rồi chờ đến vụ bán lúa trả nợ. Hoặc là do sổ đỏ còn kẹt tại ngân hàngkhông thể vay tiếp được nên không thể nào ngồi chờ giá lúa lên. Bên cạnh đó,là bài học của năm 2008 khi rất nhiều nông dân trữ lúa lại chờ giá, rồi...khóc vì lúa từ 120.000đ/giạ đã rớt thẳng xuống còn 50.000đ/giạ nhưng vẫnkhông có người mua.

"Chỉ có thương lái, nhà máyxay xát và các doanh nghiệp xuất khẩu gạo mới có điều kiện để trữ lúa vàthắng lớn khi giá tăng cao như năm 2009 vừa qua. Còn nông dân thì cực khổrồi chẳng được gì” - ông Bảy ngao ngán.

Hái dưa cho... bò ăn

Tình trạng của người nông dân trồng dưa tại cáctỉnh miền Trung - Tây Nguyên còn thảm hơn. Trongnhững ngày này dễ dàng bắt gặp những đống dưacao ngất, chất dài bên lề đường còn khuôn mặtcủa người trồng lại buồn xo. Đội nắng, phơisương bên đống dưa suốt mấy ngày qua nhưng chẳngcó thương lái nào đến hỏi mua, trông ai cũng phờphạc, ngồi bó gối chẳng buồn nói chuyện.

Ông Huỳnh Phong (ở BìnhChương, H.Bình Sơn) - lão nông có thâm niên hơn 20 năm trong nghề cho biết,trồng dưa đòi hỏi nông dân phải “thức ngủ” cùng dưa. Thậm chí, Tết cũng phải“nằm” bên ruộng dưa, không dám bỏ đi chơi. Trung bình mỗi sào dưa đầu tưkhoảng 1,5 triệu đồng với hơn 100 công chăm sóc.

Vì vậy khi bán, dưa phải cógiá từ 1.500 - 1.800đ/kg mới mong có lãi. “Năm nay dưa được mùa lắm, năngsuất từ 2 - 2,5 tấn/sào nên ai cũng khấp khởi mừng. Nào ngờ giá dưa cứ hạdài, từ 4.000 đ/kg hiện chỉ còn 300 - 400đ/kg, khiến người trồng dưa ôm nợđầm đìa”, ông Phong than thở.

Không chỉ rớt giá mà cònkhông có người mua. Trên các cánh đồng ở Quảng Ngãi, Bình Định, hàng trăm hadưa đã đến kỳ thu hoạch nhưng vẫn “án binh bất động” vì nông dân chưa tìmđược mối tiêu thụ. Bởi vậy, nhiều gia đình cắt cử người, thuê xe chở dưa đikhắp các địa phương trong tỉnh để bán lẻ từng trái nhưng vẫn ế. Bỏ thối thìtiếc nên nhiều gia đình thu hoạch về cho... bò ăn.

Giá tăng thì hết rau!

Rau, củ, quả... của Đà Lạtnổi tiếng cả nước nhưng với những người nông dân trồng rau ở đây, nghề trồngrau cũng như đánh bạc. Được giá thì phất lên rất nhanh, ngược lại, được mùanhưng rớt giá thì mất cả chì lẫn chài. Chỉ trong vài tháng trước và sau TếtNguyên đán vừa qua, người trồng rau đã trải qua đủ nỗi niềm.

Nếu như trướcTết Canh Dần, nông dân Đà Lạt phải bán đổ bán tháo bắp sú, cải thảo với giárẻ thì những ngày trung tuần tháng 3 này giá các loại rau này tăng vùn vụt.Thế nhưng lúc này người trồng rau chỉ biết than trời tiếc rẻ vì không có rauđể bán. Nguyên do là những tháng cuối năm 2009, giá bắp sú, cải thảo quá rẻnên nhà vườn chuyển sang trồng giống khác. Nay thị trường cần, giá tăng vọtthì lại không có để bán.

Tương tự, cách đây 2 thángnông dân ở huyện Đơn Dương chấp nhận để hàng trăm ha cà chua thối rụng trênđồng, vì bán giá từ 200 - 400đ/kg không đủ trả tiền công thu hoạch. Ngay sauTết Canh Dần, giá cà chua nhảy vọt lên 12.000đ/kg trong sự ngỡ ngàng, tiếcrẻ của người trồng rau...

Có nhiều nguyên nhân làm cho"canh bạc” trồng rau thua nhiều hơn thắng. Người thì đổ cho thời tiết, ngườithì cho là do thời vụ, cũng có ý kiến cho rằng, các vùng ngoại ô TP.HCM, cáctỉnh miền Trung, miền Tây Nam Bộ đều trồng được rau xanh để tự cung tự cấpnên giá rau Đà Lạt đương nhiên phải hạ...

Nhưng theo một chuyên gia thuộc SởNông nghiệp -  Phát triển nông thôn Lâm Đồng, nông dân có thói quen sản xuấtcái mình có chứ chưa biết sản xuất cái thị trường cần, nên mới rơi vào tìnhcảnh trồng rau như một canh bạc may rủi!

Muối: Cung vượt cầu

Ông Lê Xuân, Cục trưởng CụcChế biến thương mại nông lâm sản và nghề muối (Bộ Nông nghiệp - Phát triểnnông thôn) cho biết, giá muối trong nước bắt đầu giảm từ cuối năm 2009 vàhiện đang đứng ở mức thấp. Nguyên nhân lớn nhất là do cung đang vượt cầu,gây ảnh hưởng đến đời sống của diêm dân.

Theo ông Xuân, ngay từ mẻmuối đầu tiên của năm 2010, bà con diêm dân đã được mùa do nắng nóng là điềukiện thuận lợi để làm muối. Hiện cả nước có tổng cộng 15.000 ha muối, sảnlượng muối từ đầu năm 2010 đến cuối tháng 2 là 150 ngàn tấn, gấp 4 lần sovới cùng kỳ năm 2009. Sản lượng tăng cũng là lúc giá muối lao dốc. Hiện naygiá muối thế giới đang giảm, chỉ còn khoảng 30 - 35 USD/tấn nên giá muốitrong nước cũng giảm theo.

Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng, Bộ Côngthương phải chịu một phần trách nhiệm bởi công bố và cấp hạn ngạch nhập khẩumuối năm 2010 vào đúng thời điểm diêm dân cả nước đang được mùa. Được biết,hạn ngạch nhập khẩu muối năm nay là 260 ngàn tấn, trong đó đã cấp cho 170ngàn tấn.

Thứ trưởng Bộ Công thươngNguyễn Thành Biên khẳng định, muối nhập khẩu theo hạn ngạch chỉ được phépdùng trong sản xuất công nghiệp, không cho nhập vì mục đích thương mại.

Đểbình ổn giá muối trong nước, đảm bảo diêm dân có thế sống được bằng nghề, BộCông thương và các bộ ngành liên quan tạm thời chưa xem xét việc cấp hạnngạch thuế quan muối còn lại cho các doanh nghiệp, yêu cầu các doanh nghiệpsản xuất hạn chế sử dụng muối nhập khẩu, ưu tiên sử dụng muối do diêm dântrong nước sản xuất... Tuy nhiên, đây cũng chỉ là các biện pháp được đưa rakhi giá muối đã rớt mạnh.