Có nên bỏ lãi suất cơ bản?

Dưới đây là ý kiến của mộtchuyên gia kinh tế về vấn đề này.

Có điều thật kỳ lạ là sau 11 nămQuốc hội ban hành Luật Ngân hàng Nhà nước (năm 1997), lãi suất cơ bản mới đượcáp dụng thông qua Quyết định số 16/2008/QĐ-NHNN ngày 16-5-2008 của Ngân hàng Nhànước, trong đó đưa ra cách xác định mức trần lãi suất cho vay không được vượtquá 150% lãi suất cơ bản do NHNN quy định (nghĩa là với mức lãi suất cơ bản hiệnnay đang là 8%/năm, ngân hàng thương mại không được cho vay với mức lãi suấtvượt quá 12%/năm).

Thực tế, từ khi ban hành Quyếtđịnh số 16 đến nay, việc điều chỉnh tăng hay giảm lãi suất cơ bản đã trở thànhtrung tâm chú ý của các thành phần kinh tế, là kim chỉ báo cho các hoạt độngkinh tế trong giai đoạn tiếp theo.

Thực sự khó giải thích khi lãisuất cơ bản là một công cụ để thực hiện chính sách tiền tệ của Ngân hàng Nhànước trong một giai đoạn nhất định lại không được thực hiện từ khi Luật Ngânhàng Nhà nước có hiệu lực.

Khi nói về việc vi phạm pháp luậtcủa dân, chúng ta hay dùng từ “dân trí”. Nếu áp dụng vào trường hợp này, dân trítrong việc hiểu luật và thực hiện đúng và đầy đủ luật của Ngân hàng Nhà nướcchưa được ngang tầm với nhiệm vụ được giao.

Chính vì lẽ đó, khi nói đến sựtăng hay giảm lãi suất cơ bản, mọi người đều có sự quan tâm rất lớn và phỏngđoán tác động của việc điều chỉnh lãi suất cơ bản đối với quá trình lưu thôngtiền tệ và trong sản xuất - kinh doanh của các thành phần kinh tế.

Trong khi đó, sau gần 2 năm thực hiện, trong khitrình Luật Ngân hàng Nhà  nước (sửa đổi), Ngânhàng Nhà nước đã đưa ra đề nghị gây sốc, loại bỏlãi suất cơ bản, cho vay theo lãi suất thỏathuận

Thời gian qua, cùng với Ngân hàngNhà nước, một số chuyên gia cũng lập luận cần loại bỏ lãi suất cơ bản. Có thể họcho rằng lãi suất cơ bản là tác nhân chính trong việc căng thẳng tín dụng thờigian qua.

Họ muốn lãi suất chỉ tuân theoqui luật cung - cầu và “bàn tay vô hình” (một học thuyết kinh tế)…Thực tế nhữnglý luận trên đã thực sự đúng hay chưa? Nhiều hay ít nước không quan trọng.

Nếu Ngân hàng Nhà nước cho rằngtrên thế giới chỉ còn 2 nước sử dụng lãi suất cơ bản để đề nghị xoá bỏ thì khôngcó tính khoa học và thực tiễn.

Lãi suất cho vay của ngân hàng không quá 150% LSCB - (Ảnh: Phạm Yên)

Năm 1999, Việt Nam tiến hành thựchiện thuế giá trị gia tăng (VAT). Khi triển khai cũng có nhiều ý kiến cho rằngnhiều nước đã loại bỏ loại  thuế này.

Thực tế, sau 10 năm thực  hiện,về cơ  bản loại  thuế này phù hợp với nền  kinh tế Việt Nam. Do vậy lý do nhiềunước sử dụng hay ít nước sử dụng không quan trọng.

Nếu lãi suất cơ bản = 0, lãi suấtcơ bản không còn là cơ sở để Luật Dân sự và Luật Hình sự tham chiếu: Điều nàyhoàn toàn đúng trên lý thuyết. Khi lãi suất cơ bản = 0, sẽ không có cơ sở để xác định mức lãi suất đi vay và cho vay của các ngân hàng và tổ chức tín dụng.

Khôngcó cơ sở xác định vượt mức 150% lãi suất cơ bản là bao nhiêu, Việt Nam đang cần,rất cần thu hút đầu tư từ các nguồn, với tình hình tài chính - tiền tệ Việt Nam(lãi suất còn cao hơn nhiều nước, thiếu vốn). Vì thế, không thể có khả năng lãisuất cơ bản = 0, kể cả trong tương lai dài.

Lãi suất cơ bản nếu tồn tại chỉáp dụng trong hoạt động của ngân hàng và các tổ chức tín dụng: Ở đây có hai vấnđề cần giải thích rõ, Thứ nhất, việc ban hành và thực hiện lãi suất cơ bản củaNgân hàng Nhà nước đã được qui định tại Luật Ngân hàng Nhà nước và Bộ luật Dânsự (được luật hóa).

Trong mối tương quan giữa hailuật với nhau, Luật Ngân hàng Nhà nước là luật chuyên ngành, còn Bộ luật Dân sựđiều chỉnh hầu hết các mối quan hệ xã hội.

Do vậy, việc  thực  hiện LuậtNgân hàng Nhà nước cần phải phù hợp với Bộ luật Dân sự.

Thứ hai: Ngân hàng Nhà nước cònlà thành viên Chính phủ, Thống đốc Ngân hàng Nhà  nước còn là tư lệnh của Chínhphủ trên “mặt trận” tiền tệ.

Do vậy, lãi suất cơ bản khi đượcNgân hàng Nhà nước ban hành, có hiệu lực không chỉ với ngân hàng và tổ chức tíndụng, mà còn có hiệu lực với các thể nhân và pháp nhân tham gia hoạt động đi vayhoặc cho vay.

Chúng ta đang xây dựng nền kinhtế thị trường định hướng XHCN, có sự tham gia của nhiều thành phần kinh tế, cósự điều tiết của Nhà nước (có thể gọi đó là nền kinh tế hỗn hợp).

Việc Nhà nước tham gia điều tiếtthị trường tiền tệ là bình thường. Ngoài ra, là qui định hành chính, khi cầnthiết, lãi suất cơ bản được ban hành (hoặc điều chỉnh) tại thời điểm nhất địnhnhằm kiềm chế lạm phát, ổn định kinh tế vĩ mô...

Trong điều kiện nền kinh tế cònnhiều khó khăn và chứa đựng nguy cơ xấu (thâm hụt ngân sách, nguy cơ lạm phát…),sự can thiệp của Nhà nước vào hệ thống tài chính - tiền tệ vẫn thực sự cần thiếtvà không thể thay thế.

Với ý nghĩa đó, lãi suất cơ bảnvẫn là yếu tố cần thiết như qui định trong luật Ngân hàng Nhà nước, không nênloại bỏ. Những ý kiến đòi loại bỏ lãi suất cơ bản trong hoạt động tài chính -tiền tệ phải chăng còn nóng vội, chưa hiểu hết những khó khăn của kinh tế ViệtNam trong giai đoạn hiện nay.

Theo Lưu Văn Vinh