Bệnh lậu: Cách phòng và điều trị

làmột trong năm bệnh hoa liễu cổ điển như giang mai, hạ cam mềm, hột xoài và u hạtbẹn, bệnh lây truyền qua đường tình dục, cấp tính hay mạn tính, do song cầutrùng gây nên, có tên khoa học là Neisseria Gonorrhoeae.

>>

Bệnh lậu đượcbiết từ lâu, được các thầy thuốc Hi Lạp quan niệm là bệnh của những người ănchơi, chìm đắm trong lạc thú của thần vệ nữ. Năm 1300 người ta cho rằng bệnh lậulà bệnh đáy nóng (Chaude Pisse), trong đại chiến thứ nhất bệnh lậu thực sự bùngnổ trở thành đại dịch, đến đại chiến thứ hai và sự ra đời của Pénicilline bệnhlậu chính thức được ngăn chặn và giảm dần đến ngày hôm nay.

Năm 1897 bệnhđược Neisser tìm ra, đó là vi khuẩn có hình hạt cà phê xếp thành từng cặp nêncòn gọi là song cầu, có chiều dài 1,6cm, rộng 0,8cm, trên kính hiển vi, vi khuẩnbắt màu Gram âm. Lậu cầu rất yếu khi ra ngoài cơ thể, và chết nhanh ở nhiệt độthường, ngược lại lậu cầu sống rất mãnh liệt ở môi trường ẩm của cơ thể, cho nêngiao hợp vẫn là cách lây bệnh chủ yếu. Tuy nhiên, lậu cầu cũng có thể lây quavật dụng dùng chung.

Cơ thể học và sinh lý bệnh

(Ảnh minh họa)

Cơ thể họcnam giới: niệu đạo của nam giới tương đối dài hơn nữ giới, vì vậy bệnh lậu ởnam giới biểu hiện rầm rộ hơn, niệu đạo chia làm 2 phần gồm niệu đạo trước vàniệu đạo sau, được ngăn cách bởi cơ thắt niệu đạo, có chiều dài từ 14 – 16cm.

Niệu đạo trướccó nhiều hang, nhiều ngõ ngách đó là nơi trú ẩn của lậu cầu.

Niệu đạo saucàng phức tạp hơn cũng có nhiều ngóc ngách, xuyên qua tuyến tiền liệt, thông vớitúi tinh, ống dẫn tinh, mao tinh và tinh hoàn.

Ngoài ra, còncó tuyến Morgagni và tuyến Littre cũng thuận lợi cho lậu cầu sinh sôi và pháttriển.

Cơ thể họcnữ giới: niệu đạo của nữ giới tương đối ngắn so với nam giới, khoảng 3cm, vìvậy bệnh lậu ít rầm rộ hơn, có nnhiều tuyến quanh niệu đạo là nơi ẩn náu của vikhuẩn như tuyến Skene, tuyến Bartholine ở 1/3 trước của môi lớn và môi bé.

Sau khi lậu cầuxâm nhập vào cơ thể thông qua niệu đạo, vi khuẩn có khuynh hướng ưa thích tế bàomô bì trụ ở niệu mạc đường tiết niệu, đưa đến phản ứng viêm tại chỗ, kéo theobạch cầu đa nhiễm đến để thực bào, từ đó trở thành tổ chức hoại tử trong quátrình viêm, được thoát ra ngoài theo nước tiểu, màu trắng hơi vàng gọi là tiểura mủ, vi khuẩn tiếp tục phát triển và đi dọc theo chiều dài của niệu đạo, điđến đâu gây viêm đến đó gây viêm tiền liệt tuyến, viêm túi tinh, viêm tinh hoànở nam giới, viêm ống dẫn trứng, buồng trứng ở nữ giới.

Triệu chứng lâm sàng

Về triệu chứnglâm sàng lậu ở nam và nữ có khác nhau, do niệu đạo của nam giới dài gấp 5 lần,giai đoạn cấp tính lậu ở nam giới có tính chất rầm rộ, còn ở nữ thì âm thầm dễbỏ qua, vì thế là nguồn lây nhiễm rất đáng quan tâm. Thời gian nung bệnh trungbình 3 – 5 ngày, nhưng có thể kéo dài 2 – 3 tuần, thời gian nung bệnh càng ngắnthì bệnh càng nặng và thời gian càng dài bệnh nhẹ hơn.

Lậu ởnam:

Giai đoạn cấp tính:

Sau thời gian ủbệnh, bệnh nhân thấy hơi ngứa, nhồn nhột ở đường tiểu, sau vài giờ thì tiết rachất dịch trong, sau đó đục dần rồi thành mủ, màu vàng hơi trắng. Tiếp theo đó,hai mép miệng sáo đỏ, sưng nề, khi đi tiểu bệnh nhân có cảm giác tiểu nóng rát,tiểu gắt, tiểu bốt, đau như dao cắt, mủ chảy ngày càng nhiều, trường hợp nặng cóthể tiểu ra máu.

Toàn thân giaiđoạn này bệnh nhân có thể sốt nhẹ, mệt mỏi, đau mình mẩy.

Giai đoạn mạn tính:

Ở giai đoạn cấptính nếu không được điều trị hoặc điều trị không hiệu quả, triệu chứng trên cũnggiảm dần, nhưng vi khuẩn vẫn còn và chuyển sang giai đoạn mạn tính, vi khuẩn từniệu đạo trước, xâm nhập sâu dần đến các tuyến và niệu dạo sau, để tiếp tục sinhsôi và phát triển, các triệu chứng trên sẽ mất dần chỉ còn lại là tiểu ra giọtđục buổi sáng, và tăng lên khi lao động nặng, thức khuya, uống rượu bia…

Lậu ở nữ:Thời gian ủ bệnh thường rất khó xác định.

Giai đoạn cấp tính:

Triệu chứngthường âm thầm, không rõ như nam giới. Theo thống kê có khoảng 97% không cótriệu chứng, chỉ có 3% còn lại mới có triệu chứng tiểu rát, tiểu buốt, khó chịu.

Giai đoạn mạn tính:

Không có triệuchứng gì đặc biệt, thường chỉ có huyết trắng, hoặc có những biểu hiện của biếnchứng mà thôi.

Lậu ở trẻsơ sinh: Trẻ bị viêm kết mạc mắt do tiếp xúc với dịch ở âm đạo của mẹ bịnhiễm lậu cầu lúc sanh, từ ngày thứ 2 đến ngày thứ 21, mắt bé bị sưng phù, đỏ vàcó mủ vàng. Tình trạng này có thể phòng, bằng cách nhỏ mắt bằng Nitrat bạc lúcsanh. Ngoài ra lậu ở đường sinh dục nam và nữ, lậu còn gây bệnh ở các cơ quankhác như lậu ở tim, khớp, cổ họng, amidan, hậu môn, trực tràng…

Điều trị

Nguyêntắc điều trị: Lậu cầu cứ 15 phút phân chia một lần do đó lan nhanh. Vìvậy cần điều trị sớm.

Điều trị đúngthuốc – đủ liều.

Điều trị cả vớingười tiếp xúc sinh lý.

Điều trị cho nữbao giờ cũng dùng thuốc và thời gian gấp đôi liều nam giới.

Chỉ được kếtluận là khỏi bệnh khi cấy hai lần liên tiếp âm tính hoặc không còn tiết dịchniệu đạo với nghiệm pháp kích thích, (cho bệnh nhân lao động nặng, thức khuya,uống rượu bia. Sáng hôm sau lấy dịch xét nghiệm lúc bệnh nhân chưa đi tiểu).

Điều trị:có thể dùng một trong các thuốc sau:

Thuốc tiêm:

Spectionmycine(Trobicin, Kirin) 2gr đói với nam, 4gr đối với nữ tiêm bắp một liều duy nhất.Trường hợp bệnh mạn tính tiêm liên tiếp 2 ngày.

Ceftriaxime(Claforan) 1gr tiêm bắp duy nhất.

Ceftriaxone(Rocephine) 250mg tiêm bắp duy nhất.

Cefoxitine250mg tiêm bắp liều duy nhất.

Thuốc uống:

Unasyn 375mguống 6 viên liều duy nhất.

Azithromycin(Zithromax) 250mg X 4 viên uống liều duy nhất.

Tequin 200mguống 2 viên (400mg) uống liều duy nhất.

Điều trịlậu ở trẻ sơ sinh: Ceftriaxone 50mg/kg thể trọng, tiêm bắp liều duynhất, tối da không quá 125mg. Đồng thời bôi mắt bằng mỡ Tetracycline 1% cách mỗigiờ một lần/ngày đầu, sau đó 8 giờ 1 lần trong 10 ngày.

Riêng điều trịlậu đối với trẻ em, nếu trên 45kg thì điều trị như người lớn. Nếu dưới 45kg thìdùng ceftriaxone 125mg tiêm bắp liều duy nhất, hoạc spectionmycin 40mg/kg thểtrọng tiêm bắp liều duy nhất.

Theo dõiđiều trị: Nếu điều trị đúng thuốc, đủ liều thì triệu chứng tiểu gắt,tiểu buốt, tiểu nhiều lần sẽ giảm nhanh sau 24 – 48 giờ, riêng tiểu ra mủ sẽ hếtchậm hơn sau 48 – 72 giờ. Các triệu chứng chung sẽ biến mất hoàn toàn sau 5 – 7ngày.

Phòng bệnh

Cho đến nayphương pháp dùng bao cao su được xem như là phương tiện duy nhất để phòng bệnhlậu, tuy nhiên đó chưa phải là phương pháp đảm bảo tuyệt đối.

TheoBS.CKI Trần Quốc Long