Rủi ro vây bủa người loãng xương

Loãng xương hay rỗng xương là mộtdạng bệnh lý có đặc điểm mất khối lượng xương và kém chất lượng xương. Lúc đóxương ví như viên gạch đặc bị khoét rỗng và mềm nhũn, khiến sự chịu lực kém đi.

Hậu quả là dù không té hay chỉtrợt té nhẹ, đập mông xuống đất cũng làm gãy xương sống. Một số trường hợp kháctrợt té chống tay nhẹ xuống đất bị gãy đầu dưới xương quay. Cũng có những trườnghợp té nhẹ hay xoạc chân xoay ngoài cẳng bàn chân nhưng bị gãy cổ xương đùi.

Có thể chết vì biến chứng

Đối với xương sống, nhiều khi cácđốt sống gãy lún một cách âm thầm do thao tác hàng ngày khom cúi, khiêng xách (dùvật nhẹ) cho tới khi thấy đau lưng hay thắt lưng. Cần lưu ý khi xương bị loãng,rủi ro gãy xương tăng gấp sáu bảy lần so với người bình thường không bị loãngxương. Vì thế nói đến loãng xương phải nghĩ ngay đến biến chứng gãy xương, na nánhư nói đến huyết áp cao thì nhắc biến chứng tai biến mạch máu não, liệt bánthân... Một chấn thương dù rất nhẹ với người trẻ cũng là nguyên nhân gãy xươngnặng khi bị loãng xương. Gãy xương sống sau trợt té nhẹ ở tuổi già cũng làchuyện thường thấy.

Gãy xương do loãng xương gây ranhiều tổn thất cho sức khoẻ cá nhân cũng như xã hội. Loãng xương thường gâytriệu chứng đau mạn tính, nhất là ảnh hưởng cột sống. Biến chứng gãy xương sốnghay cổ xương đùi đều có thể đưa đến tử vong nếu không được điều trị đúng mức.Khoảng 50% lão bà và 20% lão ông sau 65 tuổi bị biến chứng gãy xương do loãngxương.

Đàn ông cũng phải cảnh giác

Phụ nữ sau tuổi mãn kinh (tuổitrung bình sau 47 tuổi) dễ bị loãng xương. Do đó tới độ tuổi này cần theo dõidấu hiệu loãng xương và phòng ngừa trước. Cùng một độ tuổi, nam giới ít bị loãnghơn cho tới tuổi sau sáu mươi, bảy mươi. Ở độ tuổi sau bảy mươi, quý lão ôngđuổi theo quý lão bà về việc... loãng xương. Loãng xương ở nam giới thường bị bỏsót chẩn đoán, không nhận ra, không ai nghiên cứu hay báo cáo đầy đủ dù các rủiro bị loãng xương không khác nữ giới nhiều. Hầu như các yếu tố rủi ro xảy ra ởnữ giới đều có thể xảy ra ở nam giới.

Những yếu tố rủi ro dễ bị loãngxương thường thấy: là phụ nữ; người có thể tạng mảnh mai, lùn; xương khớp nhỏnhắn, mong manh...; người càng già càng dễ có rủi ro loãng xương; người hútthuốc lá; do yếu tố di truyền (gia đình đã bị loãng xương hay dễ gãy xương); saumãn kinh phụ nữ dễ bị rối loạn thăng bằng kích thích tố, khiến khối lượng xươngnhanh suy giảm; bặt kinh sớm; chán ăn hay quá háu ăn, ăn nhiều chất đạm khi cótuổi; khẩu phần ăn thiếu canxi; buộc phải uống một số loại thuốc có tác dụng gâyloãng xương (methotrexate, corticosteroides,...); thiếu kích thích tố sinh dụcnam testoterone; nghiện rượu; bệnh huyết cầu hình liềm hay bệnh lupus đỏ...

Triệu chứng báo hiệu loãngxương

Cần lưu ý đến loãng xương khithấy các triệu chứng: nghi gãy lún xương sống do loãng xương dù không chấnthương (khi thấy lùn dần và đo thấy hụt chiều cao hơn trước); đau lưng hay thắtlưng hoặc hai bên xương sườn dai dẳng, mạn tính hay đau xương tay chân mơ hồkhông rõ nguyên nhân; đi đứng lom khom, không thể đứng thẳng; xương sống mất dầnđường cong sinh lý, dẫn đến biến dạng cột sống (còng thắt lưng, vẹo cột sốnglưng hay thắt lưng); gãy xương sống hay xương dài tái đi tái lại; gãy xương sốnghay đầu xa xương quay, gãy cổ xương cánh tay dù bị chấn thương nhẹ; có nhiều vấnđề nội khoa xảy ra cho bệnh nhân như viêm khớp dạng thấp, bệnh lupus đỏ, sử dụngnhiều thuốc hạt dưa (corticosteroides) để trị bệnh hay lạm dụng, tiền căn bị cắttoàn bộ tử cung, cắt buồng trứng do u xơ, do ung thư tử cung hay cổ tử cung...

Việc chẩn đoán loãng xương thườngsẽ dựa vào: tiền căn gãy xương dù chấn thương nhẹ, thân nhân hay gia đình dễ bịgãy xương hay đã bị loãng xương; thăm khám bệnh nhân để phát hiện những triệuchứng và yếu tố rủi ro; X-quang thường quy để chẩn đoán gãy xương và phát hiệncác triệu chứng loãng xương; đo tỷ trọng xương bằng các máy đo phù hợp; đo cácchất phát hiện loãng xương trong máu, nước tiểu... Khi đo tỷ trọng xương phảichú ý kỹ thuật và máy đo, máy đo thường dùng hiện nay là máy hấp thu X-quangnăng lượng kép (DXA), hay định lượng theo X-quang cắt lớp điện toán định lượng (QCT).

Ai nên đo tỷ trọng xương?

Đo tỷ trọng xương nên áp dụngcho những ai đã bị gãy xương dù chấn thương nhẹ, phụ nữ sau mãn kinh vớinhững yếu tố rủi ro đã nêu, tất cả phụ nữ trên 65 tuổi, ngay cả nam giớitrên 50 tuổi nếu có kèm yếu tố rủi ro. Ngoài ra, việc đo tỷ trọng xương còndành cho những ai có bệnh lý phải dùng thuốc corticosteroides lâu dài, cácloại thuốc gây loãng xương như methotrexate; những phụ nữ bị cắt tử cung vàhai buồng trứng với những dấu hiệu đau xương mơ hồ hay có kèm các yếu tố rủiro...

Bệnh nhân nên giúp thầy thuốcchẩn đoán bệnh dễ dàng hơn với sự khai tiền căn cá nhân, gia đình và bệnh sử đầyđủ, mang các toa thuốc cũ đã dùng đến, viết sẵn những thắc mắc để hiểu cặn kẽthêm bệnh loãng xương, thảo luận với bác sĩ để rõ hơn việc điều trị và phòngngừa...

Theo PGS.TS.BS Võ Văn Thành
SGTT