Vì sao "đế chế"của Tổng thống Kyrgyzstan bị lật đổ?

Kinh tế suy thoái, tham nhũngtràn lan và yếu tố Nga có thể là những nguyên nhân khiến người dân xuống đườngbiểu tình, lật đổ Chính phủ Kyrgyzstan của Tổng thống KurmanbekSaliyevich Bakiyev.

Theo Christian Science Monitor,tương tự ông Saakashvili ở Gruzia, Yushchenko ở Ukraine, ông Bakiev giành chínhquyền nhờ Cách mạng hoa tulip năm 2005 trong sự kỳ vọng rất lớn của người dân.Tuy nhiên, 5 năm trôi qua, kinh tế nước này tiếp tục xuống dốc…trong khi giađình, bạn bè Tổng thống giàu lên nhờ việc “rút ruột” hàng trăm triệu USD tiềnviện trợ quốc tế, tiền Mỹ thuê căn cứ Manas…

Nội công, ngoại kích

Giáo sư chính trị AlexanderCooley của ĐH Columbia, Mỹ khẳng định: “Ai cũng biết gia đình Tổng thốngBakiyev kiểm soát hệ thống điện và nhiều hệ thống truyền thông. Ông Bakiev đểcon trai là Maksim làm Giám đốc Cơ quan trung ương về phát triển, đầu tư và cáchtân. Điều đáng nói đó là trung tâm quản lý các khoản viện trợ quốc tế, các khoảnvay của Chính phủ và hầu hết ngành năng lượng, khai mỏ".

Ông Cooley nhấn mạnh thêm: “Trongvài năm qua, ông Bakiev điều hành đất nước thông qua mạng lưới tội phạm củamình. Ông giành phần lớn trong miếng bánh, để lại cho mọi người một miếng nhỏchia nhau. Đó sẽ là cái chết của chính quyền Bakiev”.  

Nhà phân tích quan hệquốc tế và an ninh Roman Muzalevsky khẳng định, tham nhũng lan tràn khắpKyrzystan và việc tăng giá điện là giọt nước làm tràn ly, khiến ngườidân tức giận xuống đường. Ông Roman nêu rõ: “Một trong những nguyênnhân chính khiến biểu tình nổ ra là giá hàng tiêu dùng cao, người dânbất mãn”.  

Theo Time, nhiều thành viên trong(cựu) Chính phủ Kyrgyzstan nghi ngờ Nga kích động bạo lực, dẫn tới tình hình rốiloạn tại quốc gia này.

Giáo sư chính trị AlexanderCooley của ĐH Columbia, Mỹ đưa ra một nguyên nhân có thể khẳng định Nga “dínhlíu” tới tình hình rối loạn ở Kyrgyzstan: Nga không hài lòng với Tổng thốngBakiyev vì cho Mỹ thuê căn cứ Manas, coi đây là việc xâm phạm vùng ảnh hưởng”.

Chưa dừng lại, tới hồi đầu tháng,ông Bakiyev còn khiến Nga "tức hơn" khi lên kế hoạch cho Mỹ xây thêm trung tâmhuấn luyện nhân viên chống khủng bố trị giá 5,5 tỷ USD tại tỉnh Batken,Kyrgyzstan

Một dấu hiệu khác cũng cho thấy khả năng Nga ủng hộ phái đối lập là việc vàituần qua, nhiều cơ quan truyền thông ở Moscow liên tục đăng tải thông tin côngkích chính quyền của ông Bakiev. Trong số này, đài phát thanh nhà nước GolosRossii, hay còn gọi là Voice of Russia đưa tin mạnh nhất, cáo buộc Chính phủKyrgyzstan hoạt động không hiệu quả vào hôm 24/3, ngày kỷ niệm 5 năm cách mạnghoa tulip.

Mạnh hơn nữa, Thủ tướngKyrgyzstan là ông Daniyar Usenov hôm qua khẳng định, giờ là lúc quan hệvới Nga tồi tệ nhất. Ông này còn tố cáo, lãnh đạo phe đối lập là TemirSariyev nhận được sự ủng hộ từ Thủ tướng Nga Vladimir Putin.

Chưa rõ những cáo buộc trên chínhxác tới đâu nhưng sau khi tạm thời kiểm soát được Kyrgyzstan, lãnh đạo phe đốilập điện đàm với ông Putin. Nội dung cuộc điện đàm không được tiết lộ nhưng phátngôn viên của Thủ tướng Nga là ông Dmitry Peskov khẳng định: “Nga luôn sẵnlòng duy trì, cung cấp các khoản viện trợ nhân đạo cho người dân Kyrgyzstan”.

Nga lợi, Mỹ thua?

Theo Time, chưa thể biết chắctuyên bố của Thủ tướng Putin có chính xác không nhưng có điều chắc chắn xảy ralà Nga thu nhiều lợi ích, còn Mỹ bị thiệt hại khi để xảy ra tình hình rối loạnnhư hiện nay. 

Về phía Nga, nước này coi Manaslà biểu tượng của việc Mỹ xâm phạm vùng đệm, hay nói cách khác, Moscow khôngmuốn Washington xuất hiện tại vùng đất được coi là sân sau của mình. Họ đã đổ rakhông ít sức lực, tiền bạc để ngăn Mỹ nhảy vào Kyrgyzstan nhưng không được.

Do đó, nếu phe thân Moscow lênnắm quyền (trong trường hợp cuộc lật đổ kết thúc thắng lợi), đó sẽ là  tin mừngcho điện Kremlin. Và nếu tân Chính phủ Kyrgyzstan “đuổi” Mỹ khỏi Manas, Moscowcó lẽ còn mừng hơn nữa.

Ngược lại với Nga, đảo chính ở Kyrgyzstan là tin buồn với Mỹ. Và nếu mất Manas,đó sẽ là thảm họa thực sự bởi đây là trạm trung chuyển hàng tối quan trọng sangchiến trường chính là Afghanistan, mặt trận chống khủng bố lớn nhất của Mỹ.

Như một quan chức cấp caoMỹ giấu tên cho Time biết hôm 5/3/2010: “Thuê được Manas là một thànhcông lớn. Nga không muốn chúng tôi ở đó. Họ cho nước này vay hai tỷ USDđể đánh bật chúng tôi. Nếu mất Manas, chúng tôi sẽ bị thiệt hại nặng”.

Mồi ngon Manas sẽ thuộc về ai?

Bộ Ngoại giao Mỹ tối qua tuyênbố, Manas vẫn hoạt động bình thường. Tuy nhiên, chưa rõ là họ sẽ “bình thườngđược bao lâu” bởi tình hình Kyrgyzstan còn đang trong giai đoạn diễn biến phứctạp, chưa thể khẳng định điều gì.

Trong lúc đó, giáo sư chính trịAlexander Cooley của ĐH Columbia, Mỹ dự đoán: “Người kế nhiệm ông Bakiyev sẽkhông muốn phá hỏng quan hệ với Mỹ. Ông ta có thể trong sạch và khi đó, họ cóthể sẽ thương lượng lại với Mỹ về tương lai Manas. Ngược lại, họ sẽ lại tiếpbước ông Bakiyev, cho Mỹ thuê và tiếp tục tham nhũng”.

Chưa dừng lại, cũng có khả năngMỹ sẽ bị “trục xuất” khỏi Manas nhưng trường hợp này khó khả thi bởi Moscow cũngbị thiệt hại khi Mỹ mất Manas, bọn khủng bố ở Afghanistan càng có dịp lộng hành,mở rộng tấn công sang cả Moscow như thời gian vừa qua.

Đồng thời, Washington không phải“tay mơ” và chẳng dễ chấp nhận số phận. Họ sẽ dùng cả "cây gậy và củ cà rốt" đểtiếp tục có mặt tại Manas.

Tóm lại, việc Mỹ, Nga sẽ cạnhtranh đốt nóng Trung Á, Time nhận định

Theo Trần Lâm

TIN LIÊN QUAN