Tình báo Mỹ: Nỗi buồn al-Qaeda - Thất bại có hệ thống

Sau âm mưu đánh bom hụtchuyến bay 253 Amsterdam-Detroit của Abdulmutallab, 23 tuổi, ngay ngày lễGiáng sinh, Tổng thống Barack Obama lập tức trấn an dân chúng Mỹ bằng nhữnglời lẽ ôn tồn rằng chính quyền của ông sẽ hành động nhanh và quyết liệt đểxóa bỏ “những thất bại có hệ thống và do lỗi con người”.

 Tuy nhiên, trong cuộc họpkín với giám đốc các cơ quan tình báo Mỹ ngày 29-12-2009, ông Obama đã dùngmột giọng điệu khác hẳn, rất cứng rắn. Ông cho rằng sự kiện 25-12-2009 làmột thất bại “không thể chấp nhận được” của hệ thống tình báo Mỹ.

Đồ sộ, quan liêu

Ngày 30-12-2009, CIA lại tiếptục mắc sai lầm. Al-Balawi, một cộng tác viên người Jordan - được cho là đãbị tẩy não, không còn vương vấn tư tưởng cực đoan - giăng bẫy đánh bom tựsát giết chết 7 đặc vụ CIA, làm bị thương 6 đặc vụ khác ngay trong căn cứquân sự của Mỹ ở tỉnh Khost, miền Nam Afghanistan.

Không thấy Tổng thống Obama lên tiếng về thất bại được các chuyên gia đánhgiá là rất nghiêm trọng này, bởi trên thực tế, trước mắt, lực lượng CIA ởmiền Nam Afghanistan hầu như đã bị xóa sổ.

Trong cả hai trường hợp,nguyên nhân thất bại của hệ thống tình báo Mỹ, đặc biệt của CIA, không khácmấy so với sự kiện 11-9-2001: Mặc dù biết rõ đối tượng là tín đồ Hồi giáocực đoan, là mối đe dọa tiềm ẩn, các cơ quan tình báo không chịu chia sẻnhững gì mình biết cho các cơ quan bạn.

Trong một bức tranh ghép nhiều mảnh, mỗi cơ quan chỉ thấy mảnh ghép mà mìnhđang giữ. Mối liên kết giữa các cơ quan tình báo không bảo đảm. Ngay cơ quanđược phân công đứng ra gom các mảnh ghép để có một cái nhìn toàn diện, pháthiện sớm kẻ thù là Trung tâm Quốc gia chống khủng bố (NCTC) cũng không làmtròn bổn phận.

Đặc vụ Dave của CIA (giữa) trò chuyện với lính biệt kích Mỹ ở Afghanistan (Nguồn: CNN)

Reuel Marc Gerecht, chuyên gia về các vấn đề khủng bố của tổ chức bảo vệ cácnước dân chủ, giải thích: “NCTC cũng giống như các cơ quan tình báo khác,quá đồ sộ, quá quan liêu cho nên cũng không hiệu quả”.

Về bài học 11-9-2001, ông lưu ý: “Nếu sự kiện 11-9 không thể cải cách triệtđể cách thức thực hành tình báo thì âm mưu đánh bom hụt ngày lễ Giáng sinhcũng không thể. Sức mạnh của người Mỹ là công nghệ và sản xuất bom chứ khôngphải thu thập thông tin tình báo”.

Xúc bằng xẻng

Nói chung, bài học thất bạicủa ngành tình báo Mỹ dẫn đến sự kiện 11-9-2001 vẫn còn nguyên. Jack Rice,cựu nhân viên CIA, viết trên tờ Huffington Post, về sự kiện 25-12-2009:

“Chúng ta đã nắm được thông tin về một vụ tấn công tiềm ẩn. Về một gãNigeria liên quan đến Yemen và trở thành một phần tử cực đoan. Về chiếc vémột chiều. Về việc xuất vé từ một nước thứ ba. Về chuyện gã không gửi va litrong khoang hành lý máy bay. Về chuyện gã bị chính quyền Anh từ chối cấpvisa nhập cảnh. Với những món tiền lớn đã bỏ ra sau sự kiện 11-9-2001, chúngta hy vọng rằng sẽ được an toàn hơn, rằng sự kiện 25-12-2009 không thể xảyra. Vậy mà nó vẫn xảy ra. CIA nói đã đổi mới nhưng trông chẳng khác gì CIAcũ”.

Từ nước Bỉ, Giles Merritt, Giám đốc Công ty Tư vấn Security & Defence Agendaở Brussels, đã có cái nhìn riêng trên bản tin Đức Deutsch Welle, về vụ “giánđiệp ba mang” al-Balawi: “Cơ chế trao đổi thông tin hoạt động chưa tốt chonên cần phải giải quyết cho tốt. Rõ ràng là thông tin đã được “xúc bằng xẻng”thảy từ cơ quan này sang cơ quan khác nhưng không được phân tích, do đó đãthất bại”.

Tại Afghanistan, Michael T. Flynn, thủ trưởng tình báo quân đội NATO và Mỹ ởAfghanistan, đã viết một bản “báo cáo khác thường” (từ của đài BBC) về côngtác tình báo Mỹ ở Afghanistan. Khác thường vì ông dám nhìn thẳng vào thựctrạng công tác tình báo ở Afghanistan đi từ thất bại này đến thất bại khác.
 
Trong bản báo cáo công bố chiều 4-1, ông tự kiểm điểm: “Sau 8 năm tiến hànhcuộc chiến tại Afghanistan, cộng đồng tình báo Mỹ không thể trả lời nhữngcâu hỏi cơ bản về môi trường hoạt động của quân đội Mỹ và về những người màhọ muốn thu phục nhân tâm trong cuộc chiến chống Taliban”.

Theo tướng Flynn, các chuyên gia tình báo hoạt động ở Afghanistan hiểu biếtrất lờ mờ về các tộc trưởng có thế lực, về cách thuyết phục những người này.Vậy khắc phục như thế nào?

“Các nhà phân tích tình báo cần phải đi thực tế như các nhà báo, tiếp cậncác nguồn thông tin tại chỗ và cung cấp những thông tin đó cho các bộ chỉhuy khu vực” - tướng Flynn nhấn mạnh.

Không ai bị trảm

Không như tờ The WashingtonPost cho biết những tin đồn về sự từ chức của Dennis C. Blair, thủ trưởng Cơquan - Giám đốc tình báo quốc gia (DNI), hay của bà Janet Napolitano, Bộtrưởng Bộ An ninh Nội địa, cho tới nay đã không thành hiện thực. Theo giảithích của người phát ngôn Nhà Trắng: “Thất bại không thuộc về cá nhân hay cơquan nào”.

Nhưng nữ nghị sĩ Jane Harman, Chủ tịch Tiểu ban Tình báo nội địa Hạ viện,không đồng tình với Nhà Trắng. Theo bà, việc cha của Abdulmutallab báo độngvới tòa đại sứ Mỹ ở Yemen nhưng không được quan tâm đúng mức thì “phải cáchchức một người nào đó”.

Tuy không có những cải cách táo bạo, ông Obama cũng có một số động thái sửasai: Ra lệnh rà soát lại danh sách hàng ngàn người cần theo dõi. Tăng cườngkiểm tra hành khách vào nước Mỹ là công dân của 14 nước “nhạy cảm”. Thu hồivisa những trường hợp khả nghi...

Nói chung, uy tín của chính quyền ông Obama đã suy yếu đáng kể sau hai thấtbại cay đắng gần đây của CIA. Các nghị sĩ Cộng hòa được dịp đã chỉ tríchthỏa thích sự “yếu kém” về công tác an ninh của Tổng thống Obama.