Hy Lạp: Tiền vay đi đâu?

Thủ tướng Hy Lạp GeorgePapandreou cũng thừa nhận “tham nhũng mang tính hệ thống” (systematiccorruption) là một vấn đề cơ bản nhất dẫn đến tình trạng hiện nay.

Nghiên cứu của Daniel Kaufmann thuộc Viện Brookings ở Mỹ cho rằng có mối liên hệchặt chẽ giữa tham nhũng và thâm hụt ngân sách. Thiệt hại mà tham nhũng gây racho Hy Lạp được ước tính vào khoảng 8% GDP.

Nói cách khác, khoảng hơn 50% số thâm hụt ngân sách năm 2009 của Hy Lạp là dotham nhũng mà ra.

Tuy nhiên, tham nhũng và trốn thuế tràn lan chỉ mới là một phần lý do của conđường đi đến khủng hoảng nợ của Hy Lạp. Phần còn lại nằm ở đâu?

Vay tiền để... nâng lương nhân viên chính phủ và tổ chức Thế vận hội

Thỏa thuận tài trợ 110 tỉ Euro chung của IMF và khối Liên hiệp châu Âu cho HyLạp có chỉ ra rằng trong năm trước ngoài số tiền dùng trả lãi vay, có đến 75%phần chi còn lại của ngân sách Chính phủ Hy Lạp là để duy trì một mức lương vàphúc lợi xã hội cao.

Như nghiên cứu của Kaufmann dự đoán, tham nhũng không chỉ gây ra trốn thuế, nócòn làm tăng chi tiêu chính phủ, nhắm tới duy trì mức lương cao cho công chức vàthực hiện các dự án có vốn đầu tư lớn thay vì nhắm vào các dự án tạo ra nhiềuviệc làm và nâng cao năng suất lao động.

Thế vận hội Athens 2004 là một cơ hội không thể nào tốt hơn để Hy Lạp gia tăngcác dự án đồ sộ của mình và tiếp tục đi vay nợ thoải mái vì mục tiêu Thế vận hội.

Mức lương cao ở Hy Lạp không chỉ tạo ra gánh nặng ngân sách, nó còn làm cho tínhcạnh tranh của nền kinh tế nước này yếu đi. Lương cao, đồng Euro tăng giá từ mức1 Euro đổi hơn 0,8 Đô la Mỹ lên đến 1 Euro đổi 1,6 Đô la trong suốt giai đoạn từ2000-2008 khiến sức cạnh tranh của hàng hóa Hy Lạp yếu đi, và hệ quả tất yếu làmột cán cân thương mại thâm hụt triền miên. Chi phí nhân công cao và tham nhũngtràn lan cũng ảnh hưởng đến việc thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI).

Theo báo cáo tư vấn tháng 9 của IMF, trong cáncân thanh toán của Hy Lạp thì phần đóng góp củaFDI trong năm 2008 chỉ là khoảng 1,7 tỉ Eurotrong số hơn 35 tỉ Euro thặng dư của cán cân này.Một phần đáng kể đóng góp vào cân đối tài khoảnvốn và tài chính năm 2008 của Hy Lạp đến từ đầutư gián tiếp, mà có lẽ việc phát hành trái phiếuchính phủ bán cho nhà đầu tư nước ngoài chiếmphần không nhỏ.

Như vậy, có thể thấy cấu trúc cán cân thanh toáncủa Hy Lạp không hề cân bằng, với phần lớn thâmhụt trên tài khoản vãng lai phải bù đắp bằngnguồn vốn đầu tư gián tiếp chứ không phải vốnđầu tư trực tiếp, nghĩa là Hy Lạp gần như hoàntoàn kỳ vọng vào bong bóng giá cổ phiếu và cáckhoản vay nước ngoài để thu hút ngoại tệ bù đắpcho tài khoản vãng lai.

Khi bong bóng cổ phiếuvỡ và khi không thể vay thêm tiền, nước này đứngtrước rủi ro vỡ nợ lớn (Hy Lạp không thể phá giáđồng tiền để đẩy xuất khẩu lên nhằm cải thiệntình hình vì họ đang xài đồng tiền chung Euro).

Vì những lý do trên, trong các biện pháp IMF vàECB đề cập có phần đòi hỏi Hy Lạp phải cắt giảmchi cho lương bổng và lương hưu cũng như buộcphải nâng cao tính cạnh tranh của nền kinh tế.

Nhìn khủng hoảng Hy Lạp, nhớ bài “Tiền đâumay áo mới?”

Tại Hy Lạp đã diễn ra nhiều cuộc biểu tình chốnglại việc Chính phủ cắt giảm các phúc lợi và nângthuế. Đây là những cam kết phải thực hiện để đổilại Chính phủ Hy Lạp có thể nhận khoản “cứu trợ”của IMF và khối Liên hiệp châu Âu. Một số giảipháp này có thể là bắt buộc phải làm để trị tậngốc căn bệnh của Hy Lạp.

Nhưng nghĩ sâu xa hơn, có thể thấy hậu quả phảitrả thuế cao và chịu giảm phúc lợi xã hội lạiđang đè lên những con người có thể đã khônghưởng lợi gì từ những cái lợi ích do lương côngchức cao, tham nhũng, trốn thuế và Thế vận hộiđem lại. Nghĩa là những người cuối cùng gánhchịu tổn thất từ những sai lầm chính sách lànhững người dân thường.

Điều này bỗng nhiên khiến người viết liên tưởngđến chuyện vay nợ của nước ta và bài viết “Tiềnđâu may áo mới?” của Giáo sư Phan Văn Trườngtrên TBKTSG về vấn đề quy hoạch thủ đô Hà Nội.

Người viết bài này không có ý định so sánh việcquy hoạch thủ đô Hà Nội với Thế vận hội Athenscủa Hy Lạp, nhưng những điều mà Giáo sư Phan VănTrường băn khoăn hình như rất có ý nghĩa thamkhảo trong cả hai trường hợp: “Đối với nhữngngười thiết kế dự án xây dựng thủ đô Hà Nội thìhọ tha hồ vẽ sông, vẽ hồ, vẽ cao ốc, vẽ đường...Nhưng đối với Quốc hội, cơ quan phải thẩm địnhngân sách, nhất là những món nợ khổng lồ để lạicho con cháu chúng ta, có lẽ phải đi vào chitiết thực tế hơn!”.

Ở Hy Lạp, khi quyết định một số vấn đề vĩ môtrong nhiều năm qua, người ta có lẽ chú trọngnhiều hơn về những con số tăng trưởng, triểnvọng kinh tế và những việc đại sự dân tộc nhưThế vận hội (và để xem họ có thể có “phong bìnhỏ” và lợi ích chính trị gì trong những côngtrình đó). Những người lãnh đạo đất nước Hy Lạpcó lẽ không chú ý nhiều đến việc người dân sẽsống ra sao khi giá xăng tăng thêm vài đồng vàkhi phúc lợi bị cắt giảm vài chục phần trăm.

Trên thực tế, khi lựa chọn một chiến lược pháttriển kinh tế thì khó tránh có sự đánh đổi rủiro và lợi ích. Nhưng vượt qua khủng hoảng vàthậm chí tăng trưởng lại rồi thì đại đa số ngườidân có nhận được thêm nhiều lợi ích hay chỉ nhậnthêm chút ít, còn phần lớn lợi ích thì chuyểnvào một nhóm nhỏ nào đó trong xã hội?

Và nếu chẳng may rủi ro chuyển thành tổn thấtthật sự, như xảy ra khủng hoảng nợ hay khủnghoảng ngân hàng, thì người gánh chịu nhiều nhấtnhững hệ quả tăng giá, tăng thuế có khi lại lànhững người không hưởng lợi bao nhiêu từ nhữngtăng trưởng với tốc độ tên lửa của thị trườngchứng khoán và nhà đất.

Theo Hồ Quốc Tuấn

TIN LIÊN QUAN