Giáo sư Ngô Bảo Châu: "Tôi đã có một đêm khủng khiếp nhất..."

Quá bận rộn với công việc chuẩn bị cho đại hội Toán học thế giới, tranh thủ vềViệt Nam được khoảng 1 tuần, lịch làm việc của GS Ngô Bảo Châu cũng dày đặc.Phóng viên đã có dịp tiếp cận anh trong chuyến thăm nhà cùng với Phó Thủ tướngNguyễn Thiện Nhân tại Hà Nội. Và chúng tôi đã được anh dành thời gian trò chuyệnvề công việc và cuộc sống hiện tại.
 
Nếu được giải thưởng Fields, tôi sẽ phải chịu nhiều áp lực!

Mọi người đánh giá anh là ứng cửviên “nặng ký” của giải thưởng Fields - một giải thưởng lớn được ví như giảiNobel trong lĩnh vực Toán học. Nếu được giải thưởng, liệu công việc của anh cóthay đổi?

Nếu nhận được giải thưởng, bảnthân tôi nghĩ sẽ không thay đổi gì nhiều. Tôi muốn ổn định. Tất nhiên tôi sẽchịu nhiều áp lực hơn đối với xã hội. Tôi cảm thấy có trách nhiệm hơn với xãhội. Nếu đúng được giải thưởng thì đó là niềm tự hào lớn của tôi.

GS Ngô Bảo Châu. (Ảnh: Từ Lương)

Trước anh đã có nhiều ngườinghiên cứu “Bổ đề cơ bản” mà chưa thành công. Vậy anh giải quyết “Bổ đề cơ bản”này như thế nào? Anh có chịu áp lực về tâm lý nhiều không?

“Bổ đề cơ bản” có rất nhiều ngườilàm nhưng là những công trình lẻ tẻ chứ chưa có công trình tổng hợp. Đến năm2003, lúc đó tôi mới có ý tưởng với cách nhìn hoàn toàn mới về “Bổ đề cơ bản”.Mọi người rất tin tưởng về cách nhìn mới đó và cổ vũ rất nhiều cho tôi. Sau đó,tôi làm việc với thầy giáo là GS G.Laumon và được trao Giải thưởng Toán họcClay vào tháng 6/2004. Công trình này được chú ý vì đây là con đường mới hoàntoàn.

Thực ra, trong khi giải “Bổ đề cơbản” tôi có vài chỗ sai sót phải sửa lại, tôi rất căng thẳng nhưng dù sao lúc đótôi tự tin hơn vì mình có ý tưởng làm công trình. Nếu mình làm sai thì sẽ cóngười khác tiếp tục con đường nghiên cứu, do vậy tâm lý tôi vững vàng hơn nhiều.Nên chuyện đạt được hay không tôi nghĩ không quan trọng. Tôi nghĩ mình đã chọnđúng con đường rồi, nếu mình làm đuối sức thì có người khác làm.

Khi tôi quay lại làm “Bổ đề cơbản”, tôi đã nhận được rất nhiều lời cổ vũ động viên của đồng nghiệp và họ tinrằng tôi sẽ thành công. Bây giờ thì nghiên cứu đã trọn vẹn.

Tôi đã trải qua giây phútkhủng khiếp nhất trong sự nghiệp

Như mẹ anh từng tâm sự, sự khổluyện của anh trong làm toán rất kinh khủng và mẹ anh rất xót xa. Anh có thể kểlại kỷ niệm nào đó về sự khổ luyện, kiên nhẫn của mình để chinh phục đỉnh caotoán học?

Thật ra nói về khổ luyện thì tôithấy mình không khổ lắm. Nhưng có một vài lần, thật sự là thử thách. Thử tháchlớn nhất là tôi làm nghiên cứu sinh ở Pháp. Ở Pháp nghiên cứu sinh thời gian là4 năm, trong khi đó hơn 3 năm rồi mà tôi chưa có một tí kết quả nào để có lý dobảo vệ. Áp lực lúc đó với tôi rất lớn. May vào thời điểm đó, tôi tìm được ýtưởng vì với toán học tìm được ý tưởng thì tất cả sẽ được giải quyết.

GS Ngô Bảo Châu và mẹ.

Khi tôi ngồi viết ý tưởng đó, tâmlý rất căng thẳng vì có ý tưởng nhưng lập luận không chặt chẽ là toàn bộ nghiêncứu bỏ hết. Trong thời gian căng thẳng đó, vào 1 buổi tối tôi phát hiện ra 1 lỗhổng và đêm đó là đêm khủng khiếp nhất. Tôi đã thức trắng để nghiên cứu cho ravì nếu không thành công thì tất cả sẽ sụp đổ, mọi cố gắng đều trở thành vô vọng.

Sáng ngày hôm sau, tôi gặp thầygiáo của tôi và hỏi có sai chỗ nào không. Thầy giáo xem và bảo tôi cậu làm việcnhiều quá nên lo, không sai đâu. Lúc đó, tôi trấn an lại và thấy mình lo quá nêncứ nghĩ sai. Sau này, tôi cũng gặp rất nhiều chuyện nhưng không để lại dấu ấnnhư vậy.

Những người thầy giáo nào ảnhhưởng lớn nhất trong con đường khoa học của anh?

Khi tôi còn bé, tôi bị ảnh hưởngrất lớn là anh Phạm Ngọc Hùng, anh Lê Tuấn Hoa (hiện là Phó Viện trưởng ViệnToán học Việt Nam), anh Vũ Đình Hòa… đó là những người kèm cặp tôi học Toán từ6h tối đến 10h đêm, ngày nào cũng vậy. Họ thực sự truyền niềm đam mê toán họccho tôi.

Khi sang Pháp thì tôi gặp GSG.Laumon (người cùng giải thưởng Clay), ông thực sự dạy tôi vượt qua được thửthách từ nghiên cứu toán sơ cấp sang toán hiện đại.

Sau đó, người thầy thứ 2 của tôilà GS ở ĐH Chicago và cũng chính thầy là lý do chính để tôi sang giảng dạy tạiĐH Chicago. Thầy đã dạy dỗ tôi rất nhiều. Tôi thực sự kính phục thầy.

Lý do đến được gặp thầy cũng rấtđơn giản, thầy cũng là người nghiên cứu “Bổ đề cơ bản” đã lâu nhưng chưa thànhcông. Khi tôi nghiên cứu “Bổ đề cơ bản”, tôi chỉ biết tên ông. Tôi đã viết thưcho ông ấy là muốn làm “Bổ đề cơ bản” , tôi nghĩ ông ấy không để ý nhưng ông ấymời tôi đến làm việc. Trong lần gặp đầu tiên, ông đã nói cho tôi những gì ông ấyhiểu nhất, tinh tế, sâu sắc nhất về “Bổ đề cơ bản” mà ông chưa viết thành bàibáo, kết quả, định lí, công trình. Trong khi đó, trên nguyên tắc thì tôi làngười cạnh tranh. Từ năm đó, mỗi năm tôi đến với ông 1 lần nói chuyện về "Bổ đềcơ bản". Có lần học được nhiều, có lần không học được gì. Nhưng đối với tôi, ônglà người thầy có ý nghĩa thực sự.

Tôi sẽ tham gia Viện Toán họccao cấp tại Việt Nam

Được biết, tháng 7 vừa qua anhđến giảng dạy tại Trường ĐH Chicago. Vậy cuộc sống, công việc của anh ở Mỹ hiệnnay như thế nào?

Tôi mới dọn nhà tớiChicago được 1 tuần trước khi về Việt Nam lần này. Cuộc sống giáo sư đại học ởMỹ tương đối dễ chịu. Hàng ngày tôi đến trường dạy học, tiếp xúc với sinh viên,đồng nghiệp. Trong công tác, trường giao cho tôi lo về nhân sự, công tác tuyểngiáo sư trẻ, họ cũng biết cách giữ gìn cho tôi làm ít công việc hành chính đểtôi tập trung vào nghiên cứu khoa học, đào tạo sinh viên và nghiên cứu sinh.

Ngoài ra, tôi tham gia công việckhác là làm biên tập cho 1 số báo quốc tế, việc này rất mất thời gian nhưng làcông việc cần thiết cho cuộc sống khoa học. Tôi có trách nhiệm thẩm định các bàibáo đó.

Bên cạnh đó, tôi tham gia tổ chứcmạng lưới toán học trong vùng, chẳng hạn toán học về lý thuyết số châu Á, tổchức này mới thành lập cách đây 2 năm nhưng tổ chức làm việc rất tốt, mỗi năm tổchức 1 hội nghị liên kết các nhà toán học với nhau. Vì nền toán học châu Á vẫncòn đi sau với nền toán học châu Âu, châu Mỹ. Tuy nhiên, nền toán học châu Á córất nhiều tiềm năng trẻ. Hy vọng, thời gian tới tổ chức mạng lưới này sẽ đónggóp cho vai trò toán học châu Á đi lên.

Đợt về nước này ngoài côngviệc thăm gia đình và quê hương, công việc chính của anh là gì?

Năm nào tôi về nước cũng tham giagiảng dạy ở lớp cao học theo Đề án 322 do Viện toán và ĐH Sư phạm kết hợp có 25học viên. Ngoài ra, tôi tham gia giảng dạy trường hè do Viện Toán học tổ chức.Do năm nay tôi bận phải tham gia chuẩn bị cho đại học Toán học quốc tế tổ chứcvào 19/8 tới tại Ấn Độ nên chỉ nhận lời nói chuyện với lớp học.

Anh sống ở nước ngoài đến 17năm rồi và vẫn giữ quốc tịch Việt Nam, anh có dự định về Việt Nam để làm việccống hiến cho đất nước không?

Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân và lãnh đạo Hội đồng chức danh GS Nhà nước tới thăm gia đình GS Ngô Bảo Châu chiều 8/8/2010.

Tôi nghĩ nhà khoa học có 2 nhiệmvụ chủ yếu, thứ nhất là làm mhiệm vụ nghiên cứu khoa học và thứ hai là ngườinước nào thì đóng góp cho nền khoa học nước đó.

Với tôi, đóng góp cho nền Toánhọc thế giới là nhiệm vụ quan trọng vì thế trong 5 năm tới tôi không thể về ViệtNam sống và làm việc toàn bộ thời gian được. Tôi còn dành thời gian để giảng dạytại trường ĐH Chicago. Tuy nhiên, tôi sẽ thường xuyên trở về Việt Nam hơn đểthảo luận với các đồng nghiệp, lãnh đạo, nhà khoa học Việt Nam, đặc biệt để thamgia xây dựng và làm việc tại Viện Toán học cao cấp.

Phó Thủ tướng Nguyễn ThiệnNhân đã mời anh tham gia lãnh đạo Viện Nghiên cứu và Đào tạo cấp cao về Toán.Vậy anh có tham gia không và dự định xây dựng Viện này như thế nào?

Sắp tới tôi sẽ tham gia lãnh đạoViện Toán học như Phó Thủ tướng đã nhắc đến. Nhưng tôi sẽ tổ chức Viện đó khácvới Viện Toán học hiện tại, nói nôm na nó như trại sáng tác văn học nhưng thờigian không chỉ vài tuần mà từ 6 tháng đến một năm.

Khi các học viên có đề tài nghiêncứu, ban lãnh đạo Viện sẽ duyệt và nếu được sẽ có kinh phí, bố trí chỗ làm việcđể họ ở lại nghiên cứu. Hiện tại, tôi thấy có rất nhiều bạn trẻ, đi học nướcngoài họ muốn về Việt Nam làm việc nhưng không có thềm để dừng chân như chỗ làmviệc ngay, họ mất rất nhiều thời gian lo ăn, chỗ ở.

Ngoài ra, vấn đề quan trọng nữalà cán bộ giảng dạy ở các trường đại học hiện nay họ không có cơ hội để nghiêncứu khoa học mặc dù họ có rất nhiều khả năng. Viện sẽ tạo điều kiện cho họ trongvòng 6 tháng đến 1 năm để “rũ bỏ” việc giảng dạy, quản lý để tập trung hoàn toànvào nghiên cứu khoa học. Viện sẽ có kinh phí để đảm bảo cuộc sống cho họ trongthời gian nghiên cứu, sau đó học quay lại trường tiếp tục công tác bình thường.Đây cũng có thể là một đà mới để họ phát triển trong sự nghiệp của mình.

Cách tổ chức như thế này khôngmới, ở các nước họ đã làm rất nhiều tôi thấy rất hiệu quả. Với những người họsay sưa với khoa học, thì đây là chỗ tiếp sức để họ thực hiện nghiên cứu khoahọc của mình.

Với Viện Nghiên cứu và Đào tạocấp cao về Toán để thành công Viện cần tổ chức nhóm nghiên cứu mới, trẻ để tươnglai nghiên cứu khoa học cơ bản có chất lượng, tạo sự đột phá. Bên cạnh đó, phảicó động lực để giáo sư làm việc với sinh viên, đồng nghiệp lớn tuổi làm việc vớiđồng nghiệp trẻ tuổi. Nếu tạo được động lực này thì nền khoa học Việt Nam mớiphát triển được.

Trong thời gian tới, tôi hy vọngsẽ cố gắng tạo ra nhóm làm việc đó trong ngành Toán học. Tôi sẽ cố gắng thuyếtphục lãnh đạo có chủ trương gì đó để tạo động lực cho các nhóm các ngành kháccũng làm việc như vậy.

Ở Việt Nam có rất nhiều họcsinh học giỏi toán quốc tế nhưng để đạt đỉnh cao trong sự nghiệp lại rất ít.Theo anh xuất phát từ nguyên nhân nào? Được kiến nghị với Chính phủ thì anh kiếnnghị gì?

Con đường từ học sinh chuyêntoán, học sinh đoạt giải toán quốc tế đến nhà khoa học nó là cả một chặng đườngrất chông gai, không phải ai cũng làm được, nó không chỉ phụ thuộc vào con ngườimà còn phụ thuộc vào rất nhiều thuận lợi, may mắn. Bản thân tôi có nhiều may mắnđến bất ngờ, như tôi được làm việc với GS G.Laumon - một GS giỏi của Pháp.

Tôi nghĩ nhà nước rất quan tâmđến khoa học, cụ thể là đề án 322. Tôi trân trọng quan tâm cố gắng đó của nhànước. Nhưng cố gắng đó, theo tôi nghĩ không có quy trình là đào tạo xong khôngcó bước tiếp theo để sử dụng họ làm việc, không có hỗ trợ về vật chất để họ sinhsống.

Tôi được biết, tiến sĩ đi nghiêncứu ở nước ngoài làm việc ở Viện nghiên cứu toán học, lương chỉ có 1,7 triệu thìrất khó khăn cho họ trong cuộc sống, họ có thể chuyển sang ngành khác dễ sốnghơn vì họ có tiếng Anh.

Thực ra, cái chính những ngườiyêu khoa học thực sự, họ không cần lương 2.000 - 3.000 USD/tháng  nhưng phải locho họ lương xứng đáng để họ tồn tại với xã hội, chỉ cần lương 10 triệu/tháng đểtrang trải cuộc sống nhưng ngoài lương ra phải cho họ cơ hội làm việc, có nhómlàm việc.

Tôi cũng được biết, nghiên cứusinh trong nước hầu như không có ai có học bổng, chỉ có kinh phí để họ làm việc.Có khi có chế độ cho họ nhưng thủ tục vô cùng rườm rà vài tháng mới lĩnh đượctiền, thời gian xin tiền đó thì họ mất hết cả sinh khí để làm việc.

Nên tôi có đề nghị với Chính phủ,không chỉ có Toán mà các ngành khác nữa là khi nghiên cứu sinh đi học ở nướcngoài về bố trí cho họ vật chất để họ ổn định cuộc sống và làm việc.

Anh là người thành công sớm,anh có thể chia sẻ bí quyết với các bạn trẻ hiện nay?

Bí quyết chính là giữ cho mìnhlòng đam mê khoa học. Mọi chuyện khác như công danh, tiền bạc... đến một lúc nàođó sẽ không còn giá trị. Tự mình phải đánh giá chính xác bản thân mình. Thực sự,muốn đạt trình độ khoa học cao thì nên tập trung vào công việc của mình.

Xin cảm ơn anh!

Theo Hồng Hạnh
Dân trí

TIN LIÊN QUAN