GS.Ngô Bảo Châu: Phong hàm GS ở VN hơi trái khoáy

Chúng ta nên trả lại từ GS về đúng nghĩa của nó, tức là một vị trí làm việc, Nhà nước cũng nên giao quyền tự chủ cho các trường ĐH.

Trả lời phỏng vấn báo chí, GS Ngô Bảo Châu cho rằng cách hiểu nghĩa từ "giáo sư" ở Việt Nam và nước ngoài không giống nhau. Ở nước ngoài, nội hàm của từ này là một vị trí làm việc tương đương với trách nhiệm và mức thu nhập nhất định. Việc phong giáo sư là quyết định tuyển dụng giữa cơ sở giáo dục với nhà khoa học - một cá nhân.

Còn ở Việt Nam, từ xưa tới nay giáo sư không phải là vị trí công tác mà là một học hàm, là sự công nhận của Nhà nước đối với nhà khoa học, rất danh dự. Ở đây, việc phong hàm giáo sư của Việt Nam hơi trái khoáy so với các nước khác.

Đưa ra nhận định về việc trường ĐH Tôn Đức Thắng tự bổ nhiệm chức danh GS, PGS cho giảng viên trong trường, theo GS Châu thì trên thế giới, đây là chuyện bình thường.

"Nhưng tôi nghĩ việc làm của trường Tôn Đức Thắng là đánh đồng nghĩa của từ giáo sư ở nước ngoài với Việt Nam. Rõ ràng những giảng viên của ĐH Tôn Đức Thắng nếu mang ra Hội đồng giáo sư Nhà nước sẽ không được công nhận.

GS Ngô Bảo Châu

Giáo sư họ bổ nhiệm đương nhiên là giáo sư của trường ĐH Tôn Đức Thắng, song ở Việt Nam dễ gây hiểu nhầm với học hàm giáo sư do Nhà nước phong. Đây là trường đã tránh tráo khái niệm. Nếu trường tự phong giảng viên xuất sắc của ĐH Tôn Đức Thắng thì không có vấn đề gì", GS Châu cho biết thêm.

Đánh giá chung về việc phong hàm giáo sư ở VN hiện nay, GS Châu cho rằng, Hội đồng giáo sư Nhà nước phong hàm nhưng lại không xứng đáng vì chức danh giáo sư gắn liền với việc nghiên cứu khoa học.

Vấn đề không phải là cần nới lỏng các tiêu chí hay quy trình để phong học hàm giáo sư cho nhiều người hơn nữa. Nhưng về quy trình thì cần phải thay đổi để chức danh giáo sư tương xứng với công việc nghiên cứu khoa học của họ. Chứ giáo sư không phải liên quan tới những chức quyền như một số người ở Việt Nam.

Chia sẻ về cách phong GS, PGS ở một số nước hiện nay, GS Châu nói: "Pháp cũng có Hội đồng giáo sư quốc gia thẩm định những người đủ tiêu chuẩn ứng cử vào chức danh giáo sư. Những người đạt tiêu chuẩn trước đây do Tổng thống ký, còn hiện nay là do Bộ trưởng Giáo dục công nhận. Tuy nhiên, đây chỉ là vòng đầu, khá dễ.

Sau đó, từng cơ sở giáo dục sẽ tuyển chọn trong số người đã được Hội đồng giáo sư quốc gia công nhận để bổ nhiệm vào trường. Đây mới là vòng khó bởi có hay không được các cơ sở giáo dục uy tín chọn.

Nó giống với Việt Nam là quyết định phong giáo sư vẫn là của Hội đồng giáo sư Nhà nước quyết định. Nhưng về quy trình thì ngược lại. Ở Việt Nam những ứng cử viên được các trường đề cử lên, sau đó Hội đồng giáo sư nhà nước sẽ thẩm định, phong hàm.

Trong khi đó ở Mỹ ai muốn có chức danh giáo sư cũng được. Có những người không có bằng tiến sĩ, không có trình độ đại học cũng có thể là giáo sư miễn là họ được Hội đồng giáo sư trong trường công nhận. Khi họ có những nghiên cứu xuất sắc thì các trường sẽ tuyển và bổ nhiệm vào trường. Tất cả những quyết định phong hàm, bổ nhiệm đều do các cơ sở giáo dục quyết định".

Trước đó, cũng liên quan đến việc trường ĐH Tôn Đức Thắng phong chức danh GS, PGS, chia sẻ với Đất Việt, GS.TS Nguyễn Văn Tuấn, Viện Garvan, Úc cho hay: "Nên xem giáo sư là một chức vụ (position) như nguyên tắc mà các đại học trên thế giới và trong vùng dựa vào. Không nên xem giáo sư như là một phẩm hàm.

Vì là chức vụ gắn liền với một đại học, nên tôi cho rằng đại học nên được trao quyền tự chủ trong việc bổ nhiệm giáo sư của trường".

Theo GS Tuấn, Đại học chúng ta đang trong quá trình hội nhập quốc tế, thì việc áp dụng các quy trình và chuẩn mực quốc tế trong việc bổ nhiệm các chức vụ học thuật là rất nên khuyến khích.

Đặc biệt, cũng trao đổi với Đất Việt, ông Nguyễn Hải Thập - Phó Cục trưởng Cục Nhà giáo và Cán bộ quản lý cơ sở giáo dục, Bộ GD&ĐT cũng cho biết: "Bộ đã có văn bản yêu cầu trường ĐH Tôn Đức Thắng báo cáo theo tình hình một số thông tin thời gian qua báo chí đăng tải một cách chi tiết, thế nhưng, nhà trường vẫn chưa báo cáo".