Sai phạm trong hỗ trợ lãi suất

Nhiều cơ quan, doanh nghiệp lợi dụng chính sách hỗ trợ lãi suất để trục lợi.

Sau những phát hiện về việc sử dụng không đúng nguồn vốn cho vay hỗ trợ lãi suất(HTLS) đối với các khoản vay ngắn hạn theo quyết định số 131/2009/QĐ-TTg (ngày23.1.2009) của Thủ tướng Chính phủ tại ngân hàng Quân đội, mới đây cơ quan chứcnăng tiếp tục phát hiện ra nhiều khoản vay HTLS tại một số tập đoàn, doanhnghiệp nhà nước và cả ở nhiều doanh nghiệp tư nhân cũng đã bị sử dụng sai mụcđích hoặc không đủ giấy tờ hợp lệ để được giải ngân.

Tất cả những trường hợp như vậy đã chứng minh, chính sách HTLS cho vay đượctriển khai khi những cơ chế, quy định giám sát, quản lý nguồn vốn ngân sách rấtthiếu chặt chẽ. Cho nên, đã có nhiều cơ quan, doanh nghiệp lợi dụng những sơ hởđó để sử dụng trái phép.

Cho vay hỗ trợ lãi suất không đúng đối tượng

Điều mà nhiều chuyên gia, một số nhà quản lý dự đoán rằng, ở nhiều nơi, chínhsách HTLS rất có thể sẽ không đến được đúng đối tượng cần cho vay thực tế đã xảyra.

Một quy định trong quyết định số 131//QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ và saunày, tại thông tư số 02/2009/TT-NHNN của ngân hàng Nhà nước đã hướng dẫn, cáckhoản cho vay ngắn hạn cho các mặt hàng, sản phẩm được thanh toán theo phươngthức trả chậm được HTLS phải là những mặt hàng, sản phẩm chưa được tiêu thụ.Nhưng thực tế, nhiều doanh nghiệp và cả ngân hàng cho vay đã bất chấp quy địnhnày.

Ví dụ, qua kiểm tra công ty Thông tin viễn thông điện lực (EVN Telecom), cơ quanchức năng đã phát hiện doanh nghiệp này đã được vay với tổng doanh số trên 51 tỉđồng nhưng thực tế, dịch vụ do EVN Telecom đã được tiêu thụ trước đó cho nênkhoản tiền HTLS không đúng cho đơn vị này được tính ra lên tới trên 1,3 tỉ đồng.Một đơn vị khác là công ty TNHH thương mại và du lịch Trung Dũng cũng được HTLSsai quy định 1,2 tỉ đồng nhưng bị truy thu do vay để trả các khoản vay thực tếđã được thanh toán xong.

Hay như ngân hàng thương mại cổ phần Quốc Tế Việt Nam (VIB) cho chín doanhnghiệp vay HTLS không đúng do vay để thanh toán, giải ngân cho các mặt hàng,dịch vụ thực tế đã được tiêu thụ. Trong số đó, có cả những doanh nghiệp nhà nướclớn như: tổng công ty Lắp máy Việt Nam, tổng công ty Khoáng sản Việt Nam… Tổngdoanh số cho vay các doanh nghiệp này trên 556 tỉ đồng và số tiền HTLS phải thuhồi là trên 3,6 tỉ đồng.

Chính sách hỗ trợ lãi suất rất có thể sẽ không đến được đúng đối tượng cần cho vay thực tế đã xảy ra (Ảnh minh họa: Lê Quang Nhật)

Một quy định khác là các hoạt động tài chính (trung gian tài chính, hỗ trợ tàichính) không được HTLS. Thế nhưng, một số tập đoàn, tổng công ty lớn của Nhànước lại đi đầu trong việc làm sai. Tiêu biểu là tập đoàn Công nghiệp Than -khoáng sản Việt Nam.

Trong năm 2009, tập đoàn này có các khoản tiền gửi, khoản cho vay lên tới trên14.430 tỉ đồng và 28,5 triệu USD. Trong đó, riêng tiền gửi có kỳ hạn tại cácngân hàng đã trên 10.480 tỉ đồng và tiền lãi thu được đã gần 42 tỉ đồng. Thếnhưng, thật lạ lùng, riêng tại ngân hàng VIB, tập đoàn Công nghiệp Than - khoángsản Việt Nam đã được vay 250 tỉ đồng và được Nhà nước HTLS (sai) số tiền trên2,73 tỉ đồng. Đáng lưu ý, chính tập đoàn này còn dư tiền gửi tại ngân hàng VIBvà có số lãi hàng tỉ đồng.

Sai phạm muôn hình muôn vẻ

Các dạng sai phạm trong việc sử dụng vốn vay HTLS ngắn hạn rất muôn hình muôn vẻ.Riêng tại ngân hàng VIB, người ta còn thấy bốn đến năm dạng sai phạm khác nhaunhư thực hiện HTLS quá thời gian sử dụng vốn vay thực tế. Có tới 61 khách hàngđược vay nhưng thời gian HTLS lớn hơn thời gian sử dụng vốn vay thực tế dẫn đếnHTLS không đúng quy định số tiền gần 21 tỉ đồng.

Hay như có việc HTLS cho các khoản vay để thanh toán mua hàng hoá nhưng thựcchất không có hoạt động mua bán (ví dụ như ở công ty cổ phần Hải Việt, công tyTNHH Hào Hưng…). Không ít đơn vị được vay còn sử dụng vốn vay HTLS sai mục đíchnhư công ty cổ phần dịch vụ tin học HPT, công ty cổ phần công nghiệp Sao Bắc Đẩu,công ty cổ phần Thực phẩm xanh…

Một số đơn vị dường như thấy vay HTLS quá dễ còn đi vay, được HTLS rồi về chovay lại như tổng công ty Khoáng sản Việt Nam đã vay về rồi cho hai công ty khácvay lại với lãi suất rất cao: 8,52%/năm. Tổng công ty may Đức Giang cũng vay rồicho vay lại hoặc gửi tiền có kỳ hạn ở ngân hàng, ăn chênh lệch lãi suất từ 7 -12%/năm.

Cơ quan chức năng còn phát hiện có ngân hàng còn cho vay, HTLS những khoản vaykhông đủ chứng từ hợp lệ, cho vay đối với các doanh nghiệp có nguồn vốn dư thừa,thực sự không có nhu cầu vay HTLS.

Công ty TNHH một thành viên vận tải viễn dương Vinashin (Vinashinlines) được vaytrên 30 tỉ đồng và được HTLS 338 triệu đồng để bổ sung vốn lưu động. Nhưng quakiểm tra, người ta thấy, toàn bộ hoá đơn, chứng từ làm căn cứ để vay ngân hàngđó đã được thanh toán tại các ngân hàng khác và nguồn tiền mặt của một chi nhánhcủa công ty này.

Một “ông lớn” khác được vay HTLS sai quy định dạng này là tổngcông ty Khoáng sản Việt Nam với số tiền vay trên 70 tỉ và được HTLS sai trên 700triệu đồng. Sai trái của tổng công ty này là đem tiền HTLS cho các công ty conđể thanh toán các sản phẩm do công ty con tự khai thác bán cho công ty mẹ.

Thiếu cơ chế giám sát, xử lý sai phạm kịp thời

Chính sách cho vay ngắn hạn có HTLS tuy có nhiều ý kiến cho là cần thiết nhưngcó lẽ chính vì chưa có tiền lệ, việc ban hành các quy định, hướng dẫn cụ thể vàtriển khai thực hiện quá gấp rút đã dẫn đến những sơ hở, lỏng lẻo. Thời gian chỉvài tháng chắc chắn không thể đủ để người hoạch định chính sách bao quát hết tấtcả những trường hợp cho vay, xử lý hết các vấn đề phức tạp trong thực tiễn chovay của các tổ chức tín dụng. Do đó, việc lợi dụng chính sách để trục lợi như đãđược nhiều chuyên gia kinh tế dự báo từ đầu đã xảy ra ở mức độ nghiêm trọng.

Điều đáng nói ở đây là Nhà nước thiếu một cơ chế giám sát, một chế tài xử lý đủmạnh, kịp thời để răn đe, xử lý nghiêm các trường hợp cố tình lợi dụng chínhsách để trục lợi. Với thực tế, chỉ riêng ngân hàng VIB, số tiền HTLS không đúngquy định phải thu hồi về trên 30,7 tỉ đồng, ngân hàng Quân đội thực hiện HTLSsai trên 1,8 tỉ đồng… cho thấy, nếu thanh tra, kiểm toán toàn bộ các ngân hàng,tổ chức tín dụng, các đơn vị doanh nghiệp tham gia (tổng kinh phí để HTLS ngắnhạn là 17.000 tỉ đồng và tổng số khoản vay thực tế đã được hỗ trợ năm 2009 làtrên 400.000 tỉ đồng) thì số tiền đã HTLS sai quy định chắc chắn còn lớn hơn.

Đề ra chính sách cho vay để rồi lại mất nhiều thời gian, nguồn lực để thu hồilại các khoản thất thoát như vậy không khác gì việc thả gà ra đuổi. Tuy nhiên,để ngân sách không bị thất thoát, rà soát, kiểm tra, truy thu lại các khoản HTLSchi sai là việc vẫn phải làm. Và đây thực sự là bài học rất lớn cho các nhà quảnlý, hoạch định chính sách tài chính sau này.

Theo Mạnh Quân
SGTT

TIN LIÊN QUAN