Những ‘bệnh nhân số 0’ bị coi là kẻ gieo rắc mầm bệnh

Bệnh nhân số 0 (patient zero) là thuật ngữ chỉ người đầu tiên lây nhiễm bệnh. Tuy nhiên, trong quá khứ, thuật ngữ này không bao hàm ý nghĩa như vậy. Cách dùng "patient zero" thường bị gắn với định kiến của nhiều người về những bệnh nhân "gieo rắc mầm bệnh".

Bắt nguồn từ một thuật ngữ bị hiểu sai

Năm 1988, bệnh nhân Gaëtan Dugas, tiếp viên Canada gốc Pháp, trở thành bệnh nhân đầu tiên nhiễm HIV tại Mỹ. Trong hồ sơ của Dugas, các bác sĩ ghi chú “patient O”, viết tắt của “Out of California”. Điều này hàm ý đánh dấu rằng bệnh nhân đã rời khỏi California trước khi dịch bệnh bùng phát.

Tuy nhiên, chữ “O” lại bị nhìn nhầm sang thành số 0 (zero). Ngay lập tức, Gaëtan Dugas bị đổ lỗi là người “gieo rắc mầm bệnh” HIV tới Mỹ, theo CNN.

Gaëtan Dugas, người đầu tiên nhiễm virus HIV tại Mỹ. Ảnh: BBC.

Nhiều thập kỷ trôi qua, một nghiên cứu trên Tạp chí Nature vào năm 2017 đã chính thức xóa tên Dugas khỏi những gán mác trước đây liên quan đến HIV. Nhóm tác giả cho biết căn bệnh này tại Mỹ có nguồn gốc từ một dịch bệnh Caribbean đã tồn tại vào những năm 1970.

Dù vậy, thuật ngữ “patient zero” vẫn được lưu truyền và sử dụng như một cách gọi về bệnh nhân đầu tiên lây nhiễm bất kỳ một loại bệnh nào. Trong lịch sử, rất nhiều “bệnh nhân số 0” bị phân biệt đối xử vì nhiều người cho rằng đây là những người “gieo rắc mầm bệnh”.

Bệnh nhân số 0 không có triệu chứng

Mary Mallon là người đầu tiên phát hiện nhiễm thương hàn tại Mỹ và là bệnh nhân số 0 nổi tiếng nhất trong lịch sử. Cô còn được biết đến với cái tên “Typhoid Mary”. Theo TS Richard Stein của Đại học Y khoa New York (Mỹ), tác giả cuốn sách “Siêu lây lan trong các bệnh truyền nhiễm”, Mary là người đầu tiên trong lịch sử Mỹ mang trong mình vật ký sinh của bệnh thương hàn mà không bị bất kỳ tổn hại sức khỏe nào từ vi khuẩn.

Mary sinh năm 1869, mất năm 1938 trong gia đình nghèo nhất một quận của Bắc Ireland. Năm 1884, cô di cư sang Mỹ sinh sống. Cô vốn là đầu bếp chịu trách nhiệm chuẩn bị cho các bữa ăn cho nhiều gia đình tại New York những năm 1900. Sau khi ăn món ăn Mary nấu, các vị khách lần lượt lên cơn sốt, tiêu chảy. Nó khiến cô phải liên tục đổi nơi làm việc từ năm 1900-1907.

Mary Mallon được gọi với biệt danh "Typhoid Mary", bệnh nhân đầu tiên nhiễm sốt thương hàn nhưng không có bất kỳ triệu chứng nào. Ảnh: BBC.

Cho đến khi Mary phục vụ cho nhà Charles Warren, một quý ông ngân hàng giàu có, điều bí ẩn mới được giải đáp. Như những gia đình trước, sau khi ăn những món do Mary nấu, 6 thành viên trong nhà phát bệnh khiến cư dân ở Vịnh Oyster hoảng loạn.

Trước đây, thương hàn thường bị coi là bệnh của những người nghèo, chỉ có ở các khu ở chuột. Vì vậy, họ không hiểu vì sao mầm bệnh lại “leo” được đến nơi này. Warren đã mời nghiên cứu bệnh học George Soper đến. Ông George đã phát hiện ra mầm mống của bệnh là từ Mary Mallon.

Là một vi khuẩn siêu lây lan những điều đặc biệt là thương hàn trú ngụ trong cơ thể Mary Mallon mà không gây cho cô bất kỳ tổn hại sức khỏe nào. Mary thậm chí không có triệu chứng sốt cao, tiêu chảy như những bệnh nhân khác. Sự thiếu hiểu biết và không ác ý, Mary đã vô tình trở thành “mầm bệnh di động” trong nhiều năm. Các bác sĩ đã cố gắng giải thích trong cơ thể cô chứa một quần thể vi khuẩn phát triển mạnh, nhưng cô không tin vào điều này.

Mary Mallon (ngoài cùng bên trái) bị cách ly 26 năm. Ảnh: BBC.

George Sober viết trong bài nghiên cứu năm 1939 về bức chân dung của Mary Mallon, ông miêu tả cô là người phụ nữ nóng tính, bướng bỉnh và tức giận khi bị buộc cách ly. Mary cũng không làm một việc gì lâu dài, cô chẳng có bạn bè thân thiết.

Mary được cho là đã lây nhiễm bệnh cho 51 người, ba trong số đó tử vong, theo History. Cô bị buộc cách ly 2 lần, tổng cộng 26 năm. Trong suốt thời gian đó, Mary liên tục kiện Bộ Y tế New York vì tình trạng bị cách ly.

Đến nay, giới y khoa vẫn chưa thể lý giải được liệu rằng Mary Mallon thực sự là bệnh nhân của vi khuẩn thương hàn hay chỉ là “vật trung gian” khiến nhiều người bị lây nhiễm.

Thương hàn là bệnh do vi khuẩn Salmonella typhi gây nên. Theo Cục y tế dự phòng, bệnh khởi phát đột ngột với sốt cao kéo dài, đau đầu, mệt mỏi, chán ăn, mạch chậm, táo bón hoặc tiêu chảy và ho khan. Tuy nhiên, cũng có trường hợp nhẹ hoặc không triệu chứng. Thời gian ủ bệnh phụ thuộc vào số lượng vi khuẩn xâm nhập cơ thể người cảm thụ, trung bình từ 8-14 ngày.

Sức khỏe

Phòng thí nghiệm virus Vũ Hán bác bỏ tin đồn ‘bệnh nhân số 0’

Theo Zing