Viêm mũi dị ứng – Bệnh không khó nhưng vẫn bó tay?

Ngứa mũi, chảynước mũi, hắt hơi từng tràng dà, mắt đỏ ngầu ... bệnh tái đi tái lại gâykhông ít phiền toái, ảnh hưởng đến chất lượng sống của nhiều người. Căn bệnhnày ngày càng phổ biến trong cộng đồng: Viêm mũi dị ứng (VMDU).

Không thể chủ quan

Trên thế giới có khoảng20 – 25% dân số bị VMDU. Bệnh đang có xu hướng gia tăng mà nguyên nhân chínhlà do sự ô nhiễm không khí, môi trường sống thay đổi…. Ở Việt Nam, khoảng12,3% dân số  mắc VMDU. TS. Võ Thanh Quang, Giám đốc Viện Tai Mũi Họng TrungƯơng, Phó Chủ tịch Hội Tai Mũi Họng Việt Nam, cho biết: “Lượng bệnh nhân VMDU đến khám tại Bệnh viện Tai Mũi HọngTrung Ương ngày càng gia tăng và mức độ của bệnh ngày càng khó kiểm soát”. 

Có ba lọai VMDU. Một là dịứng quanh năm, nguyên nhân thường do cơ địa nhạy cảm với tác nhân gây bệnhnhư lông thú (lông chó, mèo...), thức ăn (đặc biệt là đồ biển) hoặc do sangchấn tinh thần (stress). Thứ hai là VMDU theo mùa, tác nhân do phấn hoa hoặcnhiệt độ thấp. Cuối cùng là VMDU bởi nghề nghiệp phải thường xuyên tiếp xúcvới khói bụi như thợ may, giáo viên, thợ mỏ…

Bệnh không nghiêm trọng đếntính mạng nhưng theo các chuyên gia tai mũi họng, bệnh ảnh hưởng đến đờisống xã hội, giấc ngủ, học hành, công việc và tác động đáng kể về mặt kinhtế. Nhiều nghiên cứu và những bằng chứng lâm sàng đã chứng minh mối liênquan chặt chẽ giữa VMDU và các bệnh khác của đường hô hấp như viêm xoang,viêm tai giữa, polyp mũi và đặc biệt là bệnh hen suyễn. VMDU do vậy gây gánhnặng về kinh tế vì bản thân căn bệnh này và các bệnh đi kèm.

Thách thức trong điềutrị

Không gây tử vong cũng chẳngcần tới sự can thiệp “mạnh” của bác sĩ nhưng VMDU luôn là một thách thức đốivới ngành y và cả người bệnh bởi chẩn đoán không dễ và đòi hỏi sự kiên trìtrong điều trị.

Biểu hiện của VMDU rất đadạng và đôi khi dễ nhầm với các bệnh khác. Ví dụ chảy mũi, ngạt mũi, hắthơi, ngứa mũi là các triệu chứng cơ bản của viêm mũi nhưng cũng là biểu hiệncủa cúm, viêm đường hô hấp trên… Tình trạng đỏ mắt, ngứa và chảy nước mắt dễnhầm với viêm kết mạc dị ứng. Mẩn ngứa dễ nhầm với viêm da cơ địa… Ngoài ra,ngay cả khi các triệu chứng này kết hợp, bác sĩ tai - mũi - họng thường cũngít chú ý đến biểu hiện ở mắt và ngược lại. Hậu quả là chẩn đoán chưa đủ,chẩn đoán sai… dẫn tới điều trị sai, kết quả không khả quan như mong đợi. 

Theo GS Glenis Scadding: “Cácnguyên nhân chính gây ra những thách thức mới trong điều trị VMDU là sự chủquan trong nhận thức về tầm quan trọng của căn bệnh này, nhìn nhận về cáctriệu chứng của căn bệnh chưa đầy đủ, sử dụng thuốc chưa hợp lý. Công tácgiáo dục bệnh nhân về cách phòng ngừa căn bệnh chưa tốt. Ngoài ra, bệnh nhânVMDU thường sợ hoặc ngần ngại dùng thuốc, tự ý bỏ thuốc mà không có ý kiếncủa bác sĩ”.

Với tâm lý chủ quan, bệnhnhân VMDU thường tự ý dừng thuốc khi thấy hết biểu hiện bệnh đến khi cáctriệu chứng hắt hơi, sổ mũi xuất hiện trở lại mới dùng thuốc tiếp, khiếnviệc điều trị kém hiệu quả. Bên cạnh đó, sự tuân thủ điều trị thấp của bệnhnhân còn bởi cách sử dụng dụng cụ hiện tại gây khó khăn cho bệnh nhân (khósử dụng, gây đau, chảy xuống họng…), khó dùng cho trẻ nhỏ, phải dùng nhiềuloại thuốc để điều trị cho bệnh nhân có cả triệu chứng mũi và mắt.

Giải pháp

Để điều trị hiệu quả, trướchết bệnh cần được chẩn đoán chính xác. Khi chẩn đoán cần dựa vào các yếu tốtiền sử các bệnh dị ứng của bản thân và gia đình như nổi mề đay, hen phếquản (suyễn), nhức nửa đầu… Khi chẩn đoán cũng cần thận trọng để không nhầmvới các bệnh khác có biểu hiện bệnh tương tự.

Tuỳ mức độ bệnh, bệnh nhânVMDU nên áp dụng cách điều trị riêng. Phát biểu trong Hội thảo “Cách nhìnmới trong điều trị VMDU” đầu tháng 11 vừa qua, GS. Scadding cho biết: “Việcchỉ sử dụng đơn thuần các nhóm thuốc điều trị triệu chứng (ví dụ như cácthuốc kháng histamine) khiến bệnh không được kiểm soát tốt, bệnh nhân nêntuân theo phác đồ điều trị của nhóm thuốc điều trị hiệu quả bản chất viêmcủa VMDU (ví dụ: thuốc corticoid xịt tại chỗ…)”.

Vì vậy, đối với các trườnghợp nhẹ bệnh nhân có thể dùng thuốc kháng histamine. Đối với các trường hợpvừa và nặng, thuốc xịt mũi tại chỗ chứa corticoid điều trị hiệu quả bản chấtviêm của VMDU, kiểm soát các triệu chứng bệnh ở cả mũi và mắt. Ngoài các tácđộng trực tiếp ở mũi, cơ chế tác dụng trên mắt được hiểu là do đặc tính áilực cao với thụ thể glucocorticoid, thuốc ức chế mạnh mẽ cơ chế phản xạ thầnkinh mũi – mắt, do đó làm giảm các chất trung gian gây triệu chứng bệnh ở cảmắt. Hiện nay, dụng cụ xịt mũi cũng đã được cải tiến tiện lợi và an toàn chongười sử dụng.

Ngoài ra, bệnh nhân VMDU cầntránh các chất gây dị ứng do hít bằng cách thường xuyên đeo khẩu trang khiđi đường, tại nơi làm việc phải có trang phục bảo hộ để tránh bụi, khói, hơithuốc, giải mẫn cảm (tìm đúng chất gây dị ứng thì tỷ lệ thành công sẽ cao,tuy nhiên không dễ vì có vô số dị nguyên), rửa mũi bằng nước muối sinh lý…

Theo Ngọc Minh
PNO