Góc khuất của những báo cáo phân tích

Không tạo doanh thu trực tiếp như môi giới, nhưng nghiệp vụ phân tích luônđược các CTCK lớn coi là “tảng nam châm” thu hút lượng lớn hệ thống kháchhàng: các quỹ lớn nước ngoài, nhà đầu tư tổ chức, khách VIP… Nhân sự của bộmáy phân tích là nền tảng cho chất lượng của các báo cáo phân tích (BCPT)thị trường cũng như công ty: đưa ra các cơ hội đầu tư, định giá cổ phiếu,nhận định rủi ro, đề xuất mua/bán.

Tuy nhiên, chất lượng các BCPT có đảm bảosự trung thực, khách quan, công khai các xung đột lợi ích tiềm ẩn không ?

Sự bi quan

Tiếng tăm của khối phân tích thuộc CTCK H. được khá được nhiều người biết đến.Trưởng bộ phận là một chuyên gia nước ngoài am hiểu về kinh tế vĩ mô Việt Nam,có thâm niên đầu tư trên thị trường mới nổi này, khác hẳn với đánh giá xa vờicủa các chuyên gia phân tích thuộc các tổ chức nước ngoài M.L, M.S...

QuýII/2009, trước biến động mạnh của khủng hoảng, công ty đã đưa những dự báo phântích sát với xu thế lên của thị trường, được nhiều nhà đầu tư đánh giá cao.Nhưng ngay sau đó, nhận định khá bi quan của công ty về thị trường đã gây rahiệu ứng trái chiều vì giới đầu tư cho rằng CTCK đang có ý “đánh xuống” để gomhàng trong khi thị trường Việt Nam diễn biến tích cực với sự phục hồi của kinhtế thế giới.

Rõ ràng, uy tín là một chuyện, nhưng việc lạm dụng uy tín để hànhđộng vì mục đích riêng, bỏ qua thực tế khách quan lại là một chuyện không thểchấp nhận được. Ngay sau làn sóng phản đối, CTCK H. đã chính thức xin lỗi vì sựbi quan thái quá về nhận định thị trường trong các báo cáo phân tích của mình.

Sự lạc quan

Ở khía cạnh ngược lại, CTCK S. cũng thuộc hàng top, liên tục đưa ra nhận địnhthị trường sẽ đạt đỉnh 1.000 điểm trong năm 2010 (tương đương mức tăng trưởng100%!). Bản phân tích thị trường hàng ngày mà công ty này đưa ra được ủng hộbằng các giả thuyết về phân tích kỹ thuật, mà bỏ qua yếu tố cơ bản về chính sáchtiền tệ, tiềm ẩn lạm phát.

Sự lạc quan trong nhận định của công ty này không phải ngẫu nhiên, vì nhà đầu tưkhôn ngoan sớm nhận ra bản chất của vấn đề. Trong năm nay, ít nhất 2 công ty cóliên quan của CTCK S. sẽ chào sàn với mức giá cao 4x - 5x, do vậy, rất cần sựthuận lợi của thị trường niêm yết. Viễn cảnh thị trường được đẩy lên quá đàkhiến cho nhiều người không tránh khỏi ngạc nhiên và đặt dấu hỏi cho uy tín,chất lượng các BCPT của CTCK này.

Trong hai ví dụ điển hình trên, người ta không tìm thấy tính khách quan, trungthực cần có trong các báo cáo phân tích, mà có thể nhận thấy đều là các lý do cóchủ đích. Phải chăng uy tín của bộ phận phân tích thường bị đe dọa và bóp méobởi những động cơ lợi ích riêng lẻ?

Đặt lợi ích của công ty lên trên lợi ích khách hàng

Không phải ngẫu nhiên mà các CTCK tổ chức hội thảo giới thiệu cơ hội đầu tư cổphiếu công ty ABC hay một bài báo PR cho cổ phiếu tiềm năng sắp niêm yết nếu nhưhọ không sở hữu cổ phiếu này. Thời điểm trước khi diễn ra hội thảo, thanh khoảncủa loại cổ phiếu thường được cải thiện đáng kể nhờ vào yếu tố “bàn tay vô hình”can thiệp.

Theo đánh giá phân tích của CTCK, giá trị nội tại của cổ phiếu này thường lớnhơn 20 - 30% giá thị trường của cổ phiếu ABC (đối với khuyến nghị mua). Thôngtin mà nhà đầu tư khó có thể tìm thấy trong báo cáo phân tích là tình trạng sởhữu cổ phiếu ABC của CTCK. Khuyến nghị mua và nắm giữ đến mức giá mục tiêu (dànhcho khách hàng) hoàn toàn có thể trái ngược với hành động bán của CTCK nếu họ đãgom đủ số lượng cổ phiếu trôi nổi cần thiết.

Rủi ro về xung đột lợi ích như vậyxảy ra khá phổ biến và được ghi chú bằng điều khoản miễn trách nhiệm(disclaimer) của CTCK. Hiện nay, chưa có văn bản luật chứng khoán nào quy địnhvề sự công khai xung đột lợi ích này, mà người ta chỉ nhắc đến phạm trù đạo đứcnghề nghiệp điểu chỉnh hành vi những người hành nghề chứng khoán mà thôi.

Sự bất đồng

Xung đột lợi ích không chỉ diễn ra giữa CTCK và khách hàng mà diễn ra ngay trongnội bộ các phòng, khối kinh doanh của CTCK. Với CTCK T., doanh thu lớn từ mảngmôi giới có được là nhờ vào chiến lược mở rộng nhiều phòng môi giới khác nhau vàmỗi phòng có thể đưa ra những báo cáo phân tích, nhận định thị trường/cổ phiếuhoàn toàn trái ngược nhau.

Trước giờ giao dịch, khách hàng sẽ rơi vào trạng thái“tiến thoái lưỡng nan” khi một phòng môi giới đưa ra nhận định nên bán cổ phiếuXYZ, trong khi phòng môi giới kia đưa ra nhận định mua vào XYZ. Cơ chế quản lýkhông đồng bộ và nhất là bất đồng trong cách nhận định thị trường làm phát sinhxung đột lợi ích giữa các nhóm khách hàng trong cùng CTCK, làm giảm uy tín vàhình ảnh bộ phận phân tích/tư vấn đầu tư đối với nhà đầu tư.

Phát hành báo cáo

Để đảm bảo các báo cáo đến tay các khách hàng cùng lúc, cách làm phổ biến mà cácCTCK thường chọn là đăng tải trên website chính thức của công ty hay gửi emailtới toàn bộ khách hàng. Không phải tất cả CTCK đều đối xử với các khách hàngbình đẳng như vậy, mà nhiều CTCK chỉ gửi các BCPT đặc biệt cho khách hàng VIP màbỏ qua các khách hàng nhỏ lẻ thông thường.

Sự tiếp cận thông tin, các báo cáochậm trễ có thể làm mất đi cơ hội đầu tư, và nảy sinh mâu thuẫn quyền lợi giữahai nhóm khách hàng trên.

Độc lập là điều kiện cần, giám sát là điều kiện đủ

Một số CTCK đã chia tách bộ máy thành hai mảng chuyên biệt: phân tích đầu tư vàphân tích cho khách hàng. Rõ ràng, bản thân hoạt động môi giới và đầu tư củaCTCK vốn dĩ đã chứa đựng sự xung đột lợi ích, do vậy, công cụ hỗ trợ đầu tư cho2 bộ phận này cũng cần hoạt động độc lập. Độc lập là điều kiện cần, tuy nhiênchưa đủ.

Điều kiện đủ là sự giám sát bảo mật thông tin trong nội bộ khối phân tích, đặcbiệt các chuyên viên phân tích (CVPT) có tầm ảnh hưởng nhất định đến chất lượngbáo cáo phân tích.

Giá chứng khoán phụ thuộc vào biến động của cung - cầu và sựxuất hiện của thông tin ảnh hưởng. Nếu CVPT nắm bắt được thông tin bảo mật củadoanh nghiệp và phát tán theo cách không chính thống, hoạt động đầu tư của CTCKhoặc khách hàng của công ty sẽ gặp bất lợi do giá chứng khoán biến động quánhanh trước khi báo cáo phát hành.

Thực tế đã chứng minh, nhiều CVPT đã thâu tómđược cơ hội làm giàu cho bản thân nhờ “đi tắt đón đầu” trước các thông tin đầutư của các quỹ đầu tư lớn của nước ngoài. “Hàng rào thông tin” để kiểm soát cácthông tin bảo mật vẫn còn chưa được xây dựng và kiểm soát chặt chẽ ngay trongbản thân doanh nghiệp niêm yết lẫn CTCK phân tích doanh nghiệp đó. Đó là nguyênnhân gây ra hiện tượng giao dịch nội gián diễn ra rất phổ biến ở thị trường nontrẻ như Việt Nam.

TIN LIÊN QUAN