Haiti và Dominica: Từ động đất đến câu chuyện của 2 nước

Haiti và Dominica tuy cùngchia sẻ hòn đảo Hispaniola ở vùng Caribê nhưng lại hoàn toàn khác nhau. Địa lýcó thể là một nguyên nhân lớn, nhưng lịch sử chính trị, văn hóa, sắc tộc…cũngđóng góp một phần không nhỏ.

Sau ngày xảy ra trận động đất 7độ richter ở Haiti, mục sư Pat Robertson đã bị phản đối kịch liệt khi đưa rabình luận rằng sở dĩ Haiti phải hứng chịu nhiều thảm họa là do nước này “bịnguyền rủa”, do 200 năm trước người dân nước này đã có “một hợp đồng với ma quỷ”.Nhận xét của ông Robertson chắc chắn không đúng, nhưng sự khác biệt giữ Haiti vàCộng hòa Dominica, 2 nước cùng nằm trên đảo Hispaniola, thì không thể chối cãi.

LHQ xếp Cộng hòa Dominica đứngthứ 90 trong tổng số 182 quốc gia trong bảng xếp hạng chỉ số phát triển conngười của cơ quan này, chỉ số kết hợp nhiều đánh giá về sự thịnh vượng. Trongkhi đó Haiti đứng thứ 149. Tại Cộng hòa Dominica, tuổi thọ trung bình của ngườidân là gần 74 trong khi ở Haiti là 61. Ngoài ra, tại phần phía đông của đảoHispaniola hầu hết người dân biết đọc, biết viết và rất ít người phải sống dướimức 1,25 USD/ngày.

Hầu hết sự khác biệt này nằm ởđịa lý. Những dãy núi nằm chắn ngang hòn đảo đã “chặn đứng” những cơn mưa vàoHaiti. Gió mậu dịch đông bắc kèm theo mưa lại “ưu ái” cho Cộng hòa Dominica.Trong khi đó, khí hậu nửa khô hạn của Haiti khiến mùa màng thất bát; nạn phárừng, vấn đề lớn ở Haiti, nhưng không tồn tại ở nước láng giềng, lại càng làmcho các vấn đề ở Haiti trở nên trầm trọng.

Người dân Haiti vốn đã gánh chịu nhiều thảm họa trước thảm họa động đất ngày 12/1 vừa qua

Ngoài ra, sự khác biệt còn nằm ởlịch sử bạo lực kéo dài trên đảo Hispaniola. Tạp chí Time năm 1965 từng gọiHispaniola là “hòn đảo của hận thù và tuyệt vọng ở Caribê”. Trên phần phía đôngcủa đảo Hispaniola, bạn có thể nói tiếng Tây Ban Nha, còn trên phần phía tây,ngôn ngữ chủ yếu là tiếng Pháp hoặc Creole (tiếng bồi, pha tạp giữa tiếng bảnđịa và tiếng Pháp).

Sự khác biệt này là do hai vùngtrong suốt nhiều thế kỷ là thuộc địa của các đế quốc châu Âu khác nhau cũng nhưtrải qua vô vàn cuộc đấu tranh quyền lực khác nhau.

Khi Christopher Columbus đến đảovào năm 1492, ông đặt tên cho vùng đất là La Isla Española và vùng đất trở thànhmột thuộc địa của Tây Ban Nha, là căn cứ cho nhiều cuộc xâm lược khác nữa của đếquốc này.

Năm 1697, Tây Ban Nha chính thứcnhượng lại một phần ba phần phía tây của đảo cho Pháp. Những tiền đồn của hai đếquốc Pháp và Tây Ban Nha bắt đầu “nhập khẩu” các nô lệ châu Phi ngày càng nhiều.Các thuộc địa Santo Domingo và Saint-Domingu vì thế mà phát triển thành nhữngvùng nhân khẩu khác nhau rõ rệt.

Theo một cuộc nghiên cứu của Thưviện quốc hội Mỹ, cuối thế kỷ 18, có khoảng 40.000 địa chủ da trắng, 25.000người nô lệ được giải phóng người da đen hoặc da màu; 60.000 nô lệ ở thuộc địatrên phần thuộc địa phía đông của Tây Ban Nha. Trong khi đó, ở phần thuộc địacủa Pháp, có xấp xỉ 30.000 người da trắng, 27.000 nô lệ được giải phóng và ítnhất 500.000 nô lệ da đen.

Khi cách mạng nổ ra ở Pháp vàonhững năm 1790, các nô lệ ở các thuộc địa tại Hispaniola nổi dậy. Năm 1804, họtuyên bố độc lập và Haiti, có nghĩa là “vùng đất đồi núi” theo tiếng Taino, trởthành nước cộng hòa đầu tiên của người da đen giành được chủ quyền. Cộng hòaDominica mãi đến năm 1844 mới được thành lập, sau khi không những phải gánh chịusự cai trị của người châu Âu mà còn bị người Haiti xâm chiếm suốt 22 năm.

Xung đột giữa (và trong nội bộ)các láng giềng, mà nguyên nhân căn bản nằm ở sự khác biệt về văn hóa, giai cấp,sắc tộc, liên tục xảy ra. Sự can thiệp của các cường quốc nước ngoài là điềuthường thấy.

Tây Ban Nha lại chiếm Cộng hòaDominica một lần nữa vào đầu những năm 1860 và trong suốt thế kỷ 20, Mỹ nhiềulần chiếm cả hai nước, mà theo cách giải thích của Mỹ là để lập lại trật tự tạikhu vực. Tuy nhiên, theo các nhà quan sát Mỹ chủ yếu muốm ngăn chặn đe dọa củachâu Âu và muốn khẳng định sự ảnh hưởng của nước này ở Bán cầu Tây.

Haiti và Cộng hòa Dominica cùng chia sẻ đảo Hispaniola ở Caribê

Hơn nữa chính trị nội bộ khu vựcđược “định hình” bởi hàng loạt cuộc đảo chính, nổi dậy và bởi những lãnh đạo độctài, nổi tiếng nhất là Rafael Trujillo ở Cộng hòa Dominica và François cùngJean-Claude Duvalier ở Haiti. Juan Bosch, tổng thống dân chủ được bầu đầu tiêncủa Cộng hòa Dominica năm 1962 đã bị lật đổ gần như ngay sau khi nhậm chức vàonăm 1963. Trong khi đó tại Haiti Jean-Bertrand Aristide trở thành tổng thốngđươc bầu tự do đầu tiên vào năm 1990 cũng bị “hất cẳng”, rồi trở lại và rồi lạibị lật đổ.

Nhưng khi cả hai nước phải vậtlộn với nền dân chủ, hai nền kinh tế bắt đầu đã có sự khác biệt. Haiti từ lâu đãbị các cường quốc nước ngoài, các nước láng giềng và những người cai trị vắtkiệt. Người Dominica, với da sáng hơn, cũng coi rẻ những người Haiti da đen hơn.Và thậm chí vào năm 1965, khi Cộng hòa Dominica vướng vào cuộc nội chiến, ngườiHaiti vẫn phải làm việc trên các cánh đồng của Dominica.

Hay trong khi Trujillo ít nhiềucũng khuyến khích phát triển kinh tế tại nước mình thì Duvalier lại thích bánngười dân của mình sang Dominica chặt mía với giá rẻ mạt. Ngày nay, vừa thiếucác nguồn lực và với mật độ dân số đông hơn nước láng giềng rất nhiều, Haiti lànước nghèo nhất Bán cầu Tây. LHQ đã phải gửi các đội gìn giữ hòa bình để duy trìtrật tự tại quốc gia này từ giữa những năm 1990, nhưng tình hình vẫn chưa đượccải thiện nhiều.

Vì vậy, chính những con số buồntrên của Haiti làm nên “số mệnh” của nước này, chứ không hề tồn tại một lựclượng ma quỷ nào.

Theo Phan Anh

TIN LIÊN QUAN