Xuân Hinh: Mang nước mắt đổi tiếng cười

Ước mơ làm kép đẹp của sânkhấu chèo bất thành, Xuân Hinh chuyển sang hề chèo và nổi tiếng hơn 40 nămqua.

- Nhìn lại quãng đường hơn40 năm gắn bó với nghề, anh thấy có điều gì hối tiếc?

- 15 tuổi bước chân vào conđường nghệ thuật với niềm đam mê hát quan họ. Nhưng rồi sức hút kỳ diệu củanghệ thuật chèo đã lôi cuốn tôi rời khỏi Đoàn Quan họ Bắc Ninh đi thẳng vàochiếu chèo. Tôi ước mơ làm kép đẹp trên sân khấu chèo nhưng NSND Diệu Hươngcứ giao diễn những vai hề. Không có duyên làm kép chính nên phấn đấu làm hềchèo và thành công.

Những chân dung khác nhau của danh hài Xuân Hinh (Ảnh: C.T.V)

- Anh vẫn nói với mọingười con đường mình đi rất nhọc nhằn nên trong tiếng cười của Xuân Hinh cócả nước mắt?

- Đúng. Vì con đường nào màchẳng chông gai. Nghề nào cũng có những cái khổ mà người trong cuộc mới biếtrõ nó khổ như thế nào. Tôi vẫn thường bị phê bình là đưa hài kịch đời thườngvào chiếu chèo nhiều quá, hiện đại hóa ngôn ngữ chèo... khiến khán giả khótính không chấp nhận. Nhưng đó là cách để định khung lại trên chiếu chèo,khi nghệ thuật chèo cổ đòi hỏi phải duy trì và bảo tồn vì là vốn quý nhưngnghệ thuật chèo muốn sống được phải hướng đến công chúng thời nay. Tôi chorằng ở vai trò hề chèo, sự tĩnh, động cần điều tiết chính là chọn lọc thôngtin, cập nhật những vấn đề thời sự biến nó thành chất liệu để đưa vào nghệthuật. Có như thế mới được khán giả chấp nhận vì nó gần cuộc sống, chuyểntải hơi thở cuộc sống.

- Hình như anh rất ngẫuhứng và cường điệu hóa trong cách diễn của hề chèo?

- Đó là may mắn mà cũng làthử thách. Tôi vào nghề với những điều được học nhưng nghệ thuật chèo đang ởgiai đoạn thoái trào. Có lắm phen tôi nản chí. Ở phía Bắc, chèo còn sốngđược nhưng cũng như cải lương, hễ chương trình đại nhạc hội có doanh thu thìchèo bị xem là “hương hoa cúng cụ” nên nhiều lúc thấy tủi lắm. Nhất là cáicảnh vừa diễn vừa bị nhà tổ chức thúc hối nhường sân khấu để đẩy các ngôisao hài ra. Tôi làm nghề với tâm trạng bức bối. Câu hỏi đặt ra cho tôi làlàm sao để có thể khẳng định nghệ thuật chèo vẫn có vị trí của nó. Tôi đãnghiên cứu, sáng tạo, vận dụng rất nhiều bài học từ các thầy, từ cuộc sốngđể làm cho hề chèo có sức cuốn hút khán giả hơn. Các cụ rất sĩ diện nên nơinào có ý “xem thường” nghề là các cụ không tới. Thà đói chứ không nài nỉ.Còn tôi, tôi đấu tranh để được diễn.

- Nghe nói giá cát sê củaanh cao nhất hiện nay ở sân khấu phía Bắc?

- Làm gì có chuyện cát sêcao. Nếu đong đếm giá trị nghề bằng đồng tiền thì khó mà tạo được uy tín vàlàm nghệ thuật đúng nghĩa. Rất nhiều đại gia đề nghị tôi diễn hề theo cáchcủa họ, nghĩa là dung tục hóa lên, càng quậy càng ăn tiền, tôi đã từ chối.

- Gần đây, anh tham gianhiều vở hài kịch, cùng các danh hài phía Nam như: Hoài Linh, Hồng Vân, BảoQuốc, Minh Nhí, Thúy Nga... diễn khá nhiều vở và thực hiện DVD. Anh định bỏchiếu chèo sang hài kịch?

- Ồ không, con cá ngoan ngoãncủa chèo như tôi chưa bao giờ dám bơi qua vùng nước khác. Chèo là gốc đãnuôi tôi lớn từ năm 15 tuổi cho đến bây giờ. Tôi vui vì hiện nay Đoàn ChèoHà Nội đã thành lập được một CLB nghệ thuật truyền thống dành cho các bạntrẻ quyết theo nghiệp chèo. Chúng tôi diễn vào các tối thứ ba, năm, bảy vàchủ nhật ở Nguyễn Đình Chiểu, Hà Nội. Tôi đã làm thầy, nối nghiệp côDiệu Hương, thầy Mạnh Tuấn để “gõ đầu” những diễn viên trẻ mà tôi cho là cựckỳ triển vọng: Ngọc Phú, Thu Huyền, Văn Sáng...Mỗi tuần, tôi lên lớp 3 buổi,dạy họ vào những vai chèo cổ. Tôi hạnh phúc về điều này.