Tái cơ cấu nền kinh tế: Phải bắt đầu từ doanh nghiệp nhà nước

Tại anh…

Trong trao đổi với báo giới mới đây về các kế hoạch tiếp theo của Vinashin, Tổnggiám đốc điều hành mới, ông Trần Quang Vũ, tiết lộ, sẽ có thêm những đề xuất chủđộng tương tự từ phía Vinashin. Có nghĩa là sẽ có những dự án của Vinashin đượcrao bán. Mục tiêu mà vị Tổng giám đốc điều hành mới đặt ra cho quá trình tự cơcấu lại này là thu hồi vốn về, tập trung vào đóng tàu và chế tạo thiết bị, củngcố bộ máy cho phù hợp chiến lược phát triển mới.

Ông Vũ cũng cho biết, trongcuộc họp đầu tiên của ông trên cương vị mới, lệnh kiểm soát chặt chẽ và yêu cầumọi người từ lãnh đạo cao nhất trở xuống trong 3 tháng tới làm việc với cường độcao nhất để phục hồi sản xuất… đã được đưa ra.

Các động thái vào thời điểm này hoàn toàn ngược lại với sự “bành trướng” cả vềquy mô và ngành nghề kinh doanh của chính tập đoàn này vài năm về trước. Khi đó,những cảnh báo về rủi ro đối với các quyết định đầu tư ngoài ngành tràn lan củakhông chỉ Vinashin mà cả các tập đoàn nhà nước khác đã bị người ta bỏ ngoài taido sức hút của lợi nhuận và vòng xoáy của thị trường.

Vào thời điểm đó, trongkhá nhiều cuộc bàn thảo về trách nhiệm của doanh nghiệp nhà nước với vai trò chủđạo trong nền kinh tế, nhiều vị lãnh đạo các tập đoàn nhà nước tỏ thái độ rấtbức xúc với quan điểm cho rằng cần giới hạn việc đầu tư kinh doanh của doanhnghiệp nhà nước. Theo các vị lãnh đạo này, bản chất của doanh nghiệp là mở rộngthị trường, tìm kiếm lợi nhuận, và đương nhiên doanh nghiệp nhà nước cũng khôngthể nằm ngoài quy luật này.

… Tại ả

Điều đáng nói là, song hành với thực tế này, những lấn cấn trong tiêu chí hoạtđộng của doanh nghiệp nhà nước, cơ chế giám sát, đánh giá hiệu quả hoạt động củakhu vực doanh nghiệp này càng khiến hoạt động của họ trở nên phức tạp.

Cũng phảinói rõ là, dù mục tiêu của việc hình thành tập đoàn kinh tế nhà nước là khá rõràng, đó là nhằm đảm bảo các cân đối lớn, tạo động lực cho phát triển kinh tế,thúc đẩy liên kết trong chuỗi giá trị gia tăng…, song các tập đoàn kinh tế nhànước trong suốt thời gian dài vẫn hoạt động theo mô hình thí điểm với khá nhiềuquyết định mang tính đặc thù.

Không quản lý chặt dòng tiền FDI sẽ khó điều hành chính sách tiền tệ

Ngay cả các nỗ lực cải thiện quản trị doanh nghiệp,trong đó tách bạch triệt để giữa quản lý nhà nước và chủ sở hữu nhà nước cũngchỉ dừng lại trên các văn bản. Mô hình SCIC - được xây dựng để đóng vai trò đạidiện chủ sở hữu phần vốn nhà nước - không đủ tầm để bao quát tới các tập đoàn,tổng công ty lớn. Chính sự rối rắm trong vai trò sở hữu hay quản lý nhà nướcgiữa các bộ, ngành quản lý, khiến cơ chế giám sát, kiểm soát của chủ sở hữu vớidoanh nghiệp nhà nước trở nên không dễ thực hiện.

Có lẽ đây là một trong những nguyên nhân dẫn đến việc Vinashin rơi vào tình cảnhkhó khăn hiện nay.

Cho dù có quan điểm cho rằng, việc giải cứu Vinashin có thểsẽ đem lại những khó khăn cho các doanh nghiệp tiếp nhận các dự án được chuyểngiao từ phía Vinashin, song phải thừa nhận rằng, với vai trò chủ sở hữu, Nhànước - mà Chính phủ là người đại diện - đã chọn giải pháp phù hợp khi chia nhỏVinashin, dồn lực vào những Nam Triệu, Hạ Long, Phà Rừng… để vực dậy cả ngànhcông nghiệp đóng tàu Việt Nam vừa mới ghi tên mình vào bản đồ của ngành côngnghiệp đóng tàu thế giới.

Và cái khó của DN

Quan điểm lâu nay của một số chuyên gia kinh tế là nhà nước chỉ nên đầu tư vàonhững gì khu vực khác không đủ sức làm, hoặc không muốn làm. Ông Trần Du Lịch,chuyên gia kinh tế thậm chí cho rằng, doanh nghiệp nhà nước không nên chạy theocạnh tranh như hiện nay mà nên tham gia vào nhiệm vụ bổ khuyết cho thị trường,có nghĩa là cái gì thị trường làm tốt rồi thì nhà nước không nên tham gia.

Vớiquan điểm này, việc đánh giá hiệu quả dự án của khu vực nhà nước có lẽ sẽ khôngdừng lại ở hiệu quả tài chính mà phải là hiệu quả kinh tế. Như vậy, các quyếtđịnh lựa chọn dự án đầu tư của doanh nghiệp khu vực này sẽ phải thay đổi.

Điều này buộc tư duy chính sách đối với khu vực doanh nghiệp nhà nước cũng phảithay đổi tương ứng. Khi đó, các quyết định đầu tư, kinh doanh, lựa chọn ngànhnghề, lĩnh vực kinh doanh của khu vực doanh nghiệp nhà nước sẽ khó va chạm vớicác doanh nghiệp khác.

Câu chuyện các tập đoàn kinh tế than thở vì khó làm ăntrong cơ chế “một cổ nhiều tròng” trong khi các doanh nghiệp khu vực tư nhânluôn tị nạnh vì sự hơn phân của các doanh nghiệp nhà nước trong tiếp cận với cáccơ chế ưu đãi… sẽ không còn cơ sở.

Trong quyết định liên quan đến Vinashin của Thủ tướng Chính phủ, có thể thấy rõchủ sở hữu nhà nước đang sử dụng công cụ của mình là doanh nghiệp nhà nước đểđạt mục tiêu là phát triển ngành công nghiệp đóng tàu.

Tất nhiên, đi kèm vớiquyết định điều chuyển các dự án là những yêu cầu giám sát chặt chẽ tình hìnhtài chính, hoạt động của doanh nghiệp cũng như các vấn đề nhân sự của doanhnghiệp. Nhìn rộng ra, với các quyết định tái cơ cấu doanh nghiệp nhà nước kiểunày, hy vọng sẽ có thể nâng cao được năng lực cạnh tranh của khu vực đang nắmtrong tay một nguồn lực lớn của quốc gia này.

Cũng phải thừa nhận rằng, khó khăncho bộ máy lãnh đạo mới của Vinashin trong thời gian tới đây là khi các cơ chếkiểm soát chặt chẽ hơn được thực thi, nếu như không có tiêu chí rõ ràng để đánhgiá hiệu quả của các vị trí lãnh đạo trong doanh nghiệp, cũng như vị trí đạidiện chủ sở hữu, kiểm soát viên trong doanh nghiệp, rất khó có động lực cho cáccá nhân này làm việc.

Hơn thế, ngay cả tiêu chí để đánh giá, so sánh các hoạtđộng giám sát của các bộ, ngành trong vai trò đại diện chủ sở hữu nhà nước trongdoanh nghiệp cũng chưa rõ ràng.

Nhân đây có lẽ cũng cần có tầm nhìn dài hạn hơn cho tập đoàn này khi ông Vũ chobiết Vinashin vẫn sẽ kinh doanh đa ngành đa nghề, với lý do đây là quy luật pháttriển. Tất nhiên, ông Vũ cho biết, tập đoàn ông chỉ đầu tư ra ngoài ngành kinhdoanh chính bằng phần lãi làm ra chứ không phải bằng vốn vay. Trước mắt,Vinashin hiện đang dựa trên nền tảng hoạt động từ vốn vay nên chỉ tập trung vàođóng tàu, sửa chữa tàu và chế tạo thiết bị cho tàu thủy.

Có lẽ sẽ còn phải bàn nhiều về chiến lược phát triển của các tập đoàn, doanhnghiệp mà nhà nước nắm giữ 100% vốn trong giai đoạn tới đây, song rõ ràng, nếukhông xác định rõ mục tiêu hoạt động, trách nhiệm của khu vực doanh nghiệp nàyvới mục tiêu phát triển quốc gia thì việc kiểm soát hoạt động của họ khó có thểđạt hiệu quả như mong muốn, đặc biệt là kể từ sau ngày 1/7, khi mà toàn bộ cáctập đoàn, TCT nhà nước phải chuyển đổi sang loại hình công ty TNHH một thànhviên.

Bởi, lúc đó quyền tự quyết của lãnh đạo các doanh nghiệp này là lớn hơnnhiều so với hiện nay.

TIN LIÊN QUAN