Kiện Vedan: Không chỉ chuyện thắng - thua

Ông Nghĩa nói:

- Đây là một vụ kiện chưa có tiềnlệ và dự báo không dễ dàng. Ai cũng biết Vedan là công ty lớn, họ không thiếutiền để thuê luật sư giỏi và không loại trừ tình huống họ sẽ tìm cách kéo dài vụviệc trước khi chấp nhận móc túi ra bồi thường. Quyết định tham gia vụ kiện đểbảo vệ quyền lợi của người dân, ngoài trách nhiệm theo quy tắc đạo đức nghềnghiệp, với tôi, còn là trách nhiệm của một đại biểu HĐND TP. Do đó, tôi đã huyđộng một số đồng nghiệp cùng là thành viên của Công ty luật YKVN để cùng nghiêncứu các cơ sở pháp lý và thủ tục tố tụng nhằm tránh sai sót, sơ hở khiến có thểbị lợi dụng.

Luật sư Trương Trọng Nghĩa - Ảnh: Thuận Thắng

* Hiện các thủ tục tiền tốtụng đã tiến hành đến đâu?

- Tôi có trao đổi với luật sưNguyễn Văn Hậu, là một trong những người đại diện theo ủy quyền của người dânCần Giờ.Được biết, người dân đã hoàn tất việc viết đơn khởi kiện và 839 giấy ủyquyền cũng được công chứng xong. Theo quy trình, trước tiên tòa án sẽ nhận đơnvà xem xét trong vài ngày, sau đó nếu thấy đủ căn cứ để xét xử thì tòa sẽ yêucầu nguyên đơn tạm ứng án phí và ra quyết định thụ lý vụ kiện, rồi tống đạt đếncác đương sự. Tòa sẽ chưa xét xử ngay mà còn dành một khoảng thời gian để nguyênđơn và bị đơn tiếp tục hòa giải với sự chủ trì của tòa án. Nếu hai bên đạt đượcthỏa thuận, tòa án sẽ ra quyết định công nhận kết quả hòa giải thành. Quyết địnhnày có giá trị thi hành như một bản án. Trong trường hợp hòa giải không thànhthì phải tiến đến bước tiếp theo là xét xử.

* Nghĩa là Vedan vẫn còn cơhội thương lượng với người dân Cần Giờ?

- Đúng là vẫn còn cơ hội để haibên thương lượng. Nhưng cũng phải nói thẳng rằng tôi lấy làm tiếc cho thái độcủa Vedan trong vấn đề giải quyết hậu quả. Hành vi sai phạm của Vedan không phảido sơ ý trong một ngày một bữa mà là lỗi cố ý suốt hơn chục năm trời.

Biết rằng mọi so sánh đều khậpkhiễng nhưng nếu chịu khó nhìn sang Tập đoàn BP sẽ thấy sự cố tràn dầu trên vịnhMexico khi còn đang tối mắt tối mũi khắc phục thì họ đã chấp nhận hành động nhậntrách nhiệm là bỏ ra 20 tỉ USD để lập quỹ bồi thường thiệt hại. Để có được khoảntiền bồi thường như thế, họ phải chấp nhận cả việc bán tài sản, bán các phần hùnở châu Á. Khoản tiền mà nông dân TP.HCM và cả Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu yêucầu bồi thường cộng lại, theo tôi, là chưa tương xứng với thiệt hại đã xảy ra vàcàng nhỏ bé với nguồn lợi nhờ hành vi thiếu lành mạnh mà Vedan thu được tronghơn chục năm qua.

* Như vậy, hi vọng hòa giảithành rất mong manh?

- Khi không thể thương lượng đượcnữa thì chuyện nhờ đến phán quyết của tòa án là điều tất yếu. Tuy nhiên, ý nghĩacủa vụ kiện này, theo tôi, không chỉ dừng lại ở chuyện thắng - thua, cái đượclớn nhất là những bài học pháp lý quý giá.

* Ông có thể nói rõ hơn?

- Đây là một vụ kiện chưa có tiềnlệ ở VN, nhiều khía cạnh của nó chưa được luật hóa. Ở các nước, người ta gọinhững vụ kiện như thế này là những vụ kiện mang tính cột mốc vì pháp luật “chậmbước” so với sự phát triển của cuộc sống. Muốn phán xét, tòa phải vận dụng phápluật một cách linh hoạt và bản án ấy sẽ định hình những quy định pháp lý mới chocác vụ việc tương tự về sau mà người ta thường gọi là án lệ. VN không theonguyên tắc án lệ, nhưng vụ kiện Vedan sẽ buộc chúng ta phải rà soát nhiều lĩnhvực pháp lý, cả dân sự và hình sự, cả luật nội dung và luật tố tụng, cả ở lĩnhvực đầu tư, lao động, môi trường... Theo tôi, phải bổ sung những thủ tục tố tụngđối với những vụ kiện có số lượng lớn nguyên đơn hay bị đơn mà mức độ thiệt hạikhó phân định cho từng cá nhân, như nạn nhân trong các vụ ngộ độc thực phẩm,truyền máu, tiêm chủng... Hay cần cho phép khởi tố pháp nhân đối với những hànhvi xâm hại môi trường, trốn thuế.

* Không có án lệ thì tòa sẽxét xử như thế nào?

- Đương nhiên phía nguyên đơn làngười nông dân phải có nghĩa vụ chứng minh thiệt hại. Trong trường hợp này, tòasẽ căn cứ vào thiệt hại mà người dân kê khai có sự xác nhận của cơ quan chứcnăng, nếu thấy hợp lý và hợp pháp thì tòa sẽ phải công nhận thiệt hại đó. Trườnghợp cần thiết phải cân đong lại, tòa có thể tham khảo đánh giá của cơ quanchuyên môn, chẳng hạn trong vụ này, kết quả đánh giá của Viện Môi trường và tàinguyên theo chỉ định của Tổng cục Môi trường cũng là một căn cứ. Trong quá trìnhxét xử, hai bên có quyền và có nghĩa vụ bảo vệ lý lẽ của mình, hội đồng xét xửsẽ đưa ra phán quyết sau cùng. Tôi tin rằng với sự công tâm và trên cơ sở vậndụng pháp luật một cách có trách nhiệm, tòa sẽ đưa ra một phán quyết hợp pháp vàhợp lý.

* Theoông, liệu cơ quan nhà nước có thể đứng ra kiện các doanhnghiệp vi phạm môi trường?

- Trong một số trường hợp, luậtpháp cho phép các cơ quan quản lý nhà nước được nhân danh Nhà nước khởi kiện,khởi tố những hành vi trái pháp luật vì lợi ích quốc gia, lợi ích xã hội. Cácluật sư của YKVN đang nghiên cứu khả năng này.

* Xin hỏi thêm ông: một số ýkiến của luật sư cho rằng có thể tịch thu lợi nhuận của Vedan theo Luật cạnhtranh, vậy ông có bình luận gì về những ý kiến này?

- Tôi có đọc ý kiến đó. Công tyluật của tôi cũng đang nghiên cứu thêm. Tôi cũng muốn lưu ý rằng đây là vụ kiệnthực tế, cụ thể, với những công việc chi tiết khác nhau. Quan trọng là tìm nhữnggiải pháp mang tính khả thi cao trong điều kiện VN. Chúng ta không còn nhiềuthời gian.

* Ông có nghĩ rằng nhữngtrường hợp gây ô nhiễm môi trường như Vedan ở Đồng Nai hay Hào Dương ở TP.HCM làhệ quả của chính sách thu hút và quản lý đầu tư chưa chặt chẽ?

- Đúng là không thể phủ nhậnnhững vấn đề mà chúng ta phải giải quyết hậu quả hôm nay có một phần gốc rễ từchính sách bất cập trước đây. Có một thời gian chúng ta dành nhiều ưu đãi, khôngáp dụng các rào cản kỹ thuật, rào cản pháp lý để thu hút đầu tư, nhất là tạmthời chưa đề cập những tác động về môi trường, xã hội có thể xảy ra. Đến nay,suy nghĩ đó không còn. Khi người ta nghèo đói thì có thể chấp nhận ăn uống xuêxoa, mất vệ sinh, nhưng khi mức sống khá lên thì cái ăn cũng phải sạch, đẹp,lành mạnh.

Theo Tuổi trẻ 

TIN LIÊN QUAN