Vụ Rio Tino và "Cuộc chiến sắt thép"

Vụ việc chính quyền Trung Quốcbắt giữ và xét xử 4 nhân viên Tập đoàn khai khoáng Anh-Australia Rio Tinto đãgây chú ý đặc biệt trong dư luận quốc tế và khiến quan hệ kinh tế giữa Australiavà Trung Quốc trở nên căng thẳng. Các nhà phân tích cho rằng bản chất của vụviệc này là một "cuộc chiến" sắt thép giữa các nhà sản xuất với những ông chủvùng mỏ.

“Truyền thống” thị trường sắtthép bị phá vỡ

Báo "Le Monde" (Pháp) số ra ngày25/3 cho rằng phiên tòa kết thúc tại Thượng Hải hôm 24/3, liên quan đến việc bốnnhân viên của Rio Tinto bị buộc tội làm "gián điệp thương mại" và "hối lộ", thựcchất chỉ là một phần của cuộc chiến kéo dài từ hơn một năm nay giữa các nhà sảnxuất thép với ba tập đoàn khai thác quặng lớn nhất nhì thế giới là Vale củaBrazil, liên doanh Anh-Austrailia BHP Billiton và tập đoàn Rio Tinto.

Từ nhiều thập kỷ nay, thị trườngsắt thép không có nhiều xáo trộn lớn. Hàng năm, cứ vào mùa thu, các nhà sản xuấtvà các công ty khai thác mỏ lại ngồi lại với nhau để thảo luận về giá áp dụngtrong năm tới cho khoảng 1 tỷ tấn sắt thép trao đổi trên toàn thế giới.

Giá cả ấn định theo năm như vậygiúp cho người bán có một cái nhìn tổng thể để có thể lên kế hoạch cho các khoảnđầu tư, còn người mua cũng không bị bất ngờ trong việc xây dựng các chiến dịchkhuyến mại.

Nhưng từ vài năm trở lại đây, sự phát triển mạnhmẽ của Trung Quốc đã làm rối loạn truyền thốngnày. Bắc Kinh đã đẩy mạnh việc sản xuất théptrong năm 2008-2009, ngay giữa thời điểm khủnghoảng, và thậm chí, còn nhập khẩu một số lượnglớn kim loại này. Các mỏ được khai thác hết côngsuất mà vẫn không đáp ứng đủ nhu cầu thị trườngkhiến cho giá cả tăng không ngừng.

Các công ty khai thác mỏ giờ đâykhông còn thích cái giá thỏa thuận trong hợp đồng là 60 USD/tấn cho cả năm nữa,bởi vì giá thực tế đã lên đến gần 140 USD/tấn trong khi Trung Quốc mua đến 70%nhu cầu sắt thép trong nước.

Từ đó các nhà khai thác mỏ muốnnâng giá bán lên bằng giá thị trường hiện nay và, như than đá, họ muốn thay vìấn định giá hàng năm thì sẽ ấn định giá theo quý. Cách làm ăn theo kiểu "nắmđằng chuôi" của các tập đoàn khai thác này khiến cả Trung Quốc và châu Âu khônghài lòng.

Theo Gordon Moffat, Giám đốc điềuhành Hiệp hội Sắt thép châu Âu (Eurofer), trong khi nhu cầu sắt thép ở châu Âugiảm 35% năm 2009 do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng, giá sắt bán ra giảm 40%,chẳng có gì biện minh cho việc Vale đòi tăng giá 80%. Đó là chưa kể trong 5 nămqua, các công ty thép châu Âu đã phải chịu giá tăng hàng năm từ 50-70%, do sựnổi lên của Trung Quốc và nhu cầu thế giới tăng, điều khiến các công ty khaithác mỏ thu về lãi ròng 50% mỗi năm.

Các chuyên gia công nghiệp thépchâu Âu hiện đang lo hai tập đoàn Rio Tinto và BHP Billiton sẽ liên kết với nhautrong kế hoạch khai thác mỏ  ở Australia. Cùng với tập đoàn số một thế giớiVale, họ có thể tạo thành hai cực chi phối giá cả và thị trường sắt thế giới.

Một khu mỏ quặng sắt của Rio Tinto

Gordon Moffat cho biết Eurofer đang đình chỉ cáccuộc đàm phán và cảnh báo Brúcxen về khả năngBHP-Rio liên kết lại với nhau và sự phối hợp vớiVale để gây sức ép với khách hàng.

Eurofer đã đề nghị Ủy ban châu Âugiúp đỡ họ để đối mặt với các tập đoàn khổng lồ, đang muốn lợi dụng "ưu thế" củamình, để ép châu Âu phải trả giá cao hơn 80% so với giá cũ.

Bắc Kinh chọn con đường cựcđoan

Ngày 5/6/2009, tập đoàn Chinalcocủa Trung Quốc đã ngăn cản việc Rio Tinto nâng vốn đầu tư lên 19,5 tỷ USD. Ngày30/6/2009, các cuộc đàm phán giá sắt thép giữa Trung Quốc và Hiệp hội các tậpđoàn khai thác mỏ Australia đã không thành công. Ngày 5/7 năm ngoái, đại diệncủa Rio tại Thượng Hải Stern Hu và ba nhân viên khác bị bắt giữ và bị buộc tộiăn cắp "bí mật kinh doanh".

Bắc Kinh phủ nhận lời buộc tộinày có liên quan đến những thất bại của Trung Quốc trong lĩnh vực sắt thép.Nhưng giới phân tích kinh tế thế giới cho rằng đây chẳng qua là một phần trongcuộc chiến sắt thép và các bên đang chơi trò "mèo vờn chuột". 

Tòa án Trung Quốc đã chuyển đổitội danh "trộm cắp bí mật quốc gia" - tội có thể dẫn đến án tử hình đối vớiStern Hu - thành tội "gián điệp kinh tế" và "hối lộ" có mức án cao nhất là 20năm tù giam.

Trung Quốc đã đẩy mạnh sản xuất thép ngay giữa thời kỳ khủng hoảng

Sau đó, ngày 19/3, Rio và Chinalco đã ký mộtthỏa thuận góp vốn với tỷ lệ là 53% và 47% đểcùng khai thác mỏ sắt Simandou tại Ghinê, có trữlượng lớn nhất thế giới. Cả hai tập đoàn này cóthể còn có một dự án khác ở Mông Cổ.

Mới đây nhất, hôm 22/3 ở Bắc Kinh,Tổng Giám đốc điều hành của Rio Tinto, ông Tom Albanese, đã tham gia một diễnđàn kinh tế trong đó ông chủ trương "tăng cường hợp tác toàn cầu để xây dựng mộttương lai đôi bên cùng có lợi". Ông cũng là một trong những doanh nhân nướcngoài được Thủ tướng Ôn Gia Bảo tiếp đón sau diễn đàn.

Theo nhận định của các chuyên giakinh tế, trò chơi "mèo vờn chuột" giữa các đấu thủ chính trên võ đài sắt thépthế giới vẫn chưa đến hồi kết.

Theo Minh Minh