Nghịch lý ngành thép

Cán nhiều hơn luyện

Theo nhận định của nhiềuchuyên gia, ngành thép trong nước đã đi lệch hướng từ đầu khi chỉ lo đầutư vào phần ngọn mà không đầu tư bài bản từ nhà máy luyện phôi thép tạora nguồn nguyên liệu tại chỗ để có giá thành cạnh tranh. Nhiều doanhnghiệp (DN) chỉ nhắm đến mục tiêu thu hồi vốn nhanh bằng cách nhập phôivề cán ra thép để bán.

Thép thành phẩm tại Nhà máy Thép Thủ Đức - TPHCM

Hiệp hội Thép VN cho biếthiện công suất các nhà máy thép đang hoạt động lên đến 8 triệu - 9 triệutấn/năm, trong khi nhu cầu sử dụng thép xây dựng chỉ khoảng 4,5 triệutấn/năm.

Ông Đỗ Duy Thái, Tổng Giám đốc Công ty TNHH Thương mại và Sảnxuất Thép Việt, nói hiện nay cũng đã có nhiều dự án thép với công suấtlên đến 20 triệu tấn đã được cấp giấy phép. Cả nước hiện có khoảng 40nhà máy thép, trong đó những nhà máy có sản xuất phôi chỉ đếm trên đầungón tay và mới chỉ đáp ứng được khoảng 50% - 60% nhu cầu.

Điều đáng nói là những nhà máy sản xuất phôicũng chỉ làm công đoạn cuối là nhập phế liệu sắtthép về để luyện thành phôi thép chứ chưa luyệnđược phôi từ quặng. Hiện chỉ mới có Nhà máy ThépThái Nguyên là có sản xuất phôi từ quặng với sảnlượng còn khiêm tốn khoảng 250.000 tấn/năm. Mộtcông ty khác cũng đang sản xuất phôi từ quặngnhưng chưa ổn định do nguồn nguyên liệu còn bấpbênh, phải “chạy” mua từng mẻ.

Lý do các nhà máy thépchưa mặn mà việc luyện phôi từ quặng là do đầu tư quá lớn (từ vài tỉ USDtrở lên), còn đầu tư cho nhà máy cán chỉ vài chục cho đến vài trăm triệuUSD. Một nguyên nhân khác, theo các DN, do nguồn quặng sắt trong nướckhông dồi dào, nếu đầu tư nhà máy mà phải mua quặng từ nước ngoài cũngkhông đem lại hiệu quả kinh tế, do đó họ chọn cách mua phế liệu về luyệnhoặc mua phôi về cán.

Thừa - thiếu, do đâu?

Trong khi thép xây dựngdư thừa quá lớn thì thép cho các ngành công nghiệp như đóng tàu, xâydựng cầu đường... lại thiếu. Ông Nguyễn Tiến Nghi, Phó Chủ tịch Hiệp hộiThép VN, cho biết đến thời điểm này vẫn chưa có dự án nào đầu tư để sảnxuất thép phục vụ cho ngành công nghiệp. Nguyên nhân là đầu tư tốn kémhơn nhiều so với đầu tư nhà máy cán thép và nhu cầu sử dụng thép trongngành công nghiệp chưa nhiều nên nhập hàng về sẽ có lợi hơn.

Còn theo lý giải từ cácDN ngành thép: Việc đầu tư thiết bị để sản xuất hàng chất lượng cao phụcvụ các ngành khác cũng không phải là quá khó, chỉ cần nhập thiết bị làcó thể sản xuất ngay. Tuy nhiên, cái khó là ngành cơ khí, ngành chế tạomáy chưa phát triển, nhu cầu từ các ngành này không đủ để DN thép sảnxuất thương mại, nếu nhập thiết bị về chạy cầm chừng rồi để đó thì quálãng phí.

Theo TS Đinh Sơn Hùng,Viện phó Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM, quy hoạch phát triển ngànhthép chưa hợp lý, không cân đối được cung - cầu, nơi thừa, nơi thiếu.Trong khi chờ đợi điều chỉnh, cần có chính sách khuyến khích đầu tư sảnxuất cho ngành công nghiệp, nhất là công nghiệp sản xuất nguyên liệu phụtrợ.