Nhập siêu từ Trung Quốc chiếm tỷ lệ áp đảo

Tiếp tay trốn thuế

Theo Bộ Công thương, bốn tháng đầu năm, nhập khẩu một số mặt hàng tăng độtbiến: 833 triệu USD để nhập thức ăn gia súc và nguyên liệu (tăng 97% so vớicùng kỷ 2009), cao su các loại tăng 93,5%, lúa mỳ tăng 57,3%…

Tuy nhiên,trong số các mặt hàng nhập khẩu tăng mạnh, một lượng lớn gắn với xuất xứ“made in China”. Chẳng hạn, phân bón các loại tiêu thụ ở Việt Nam chủ yếu cónguồn gốc từ Trung Quốc (chiếm tới hơn 37% thị phần), thuốc trừ sâu (chiếm41,46%), tăng so với cùng kỳ năm ngoái.

Bà Phan Thị Thanh Minh, Phóvụ trưởng Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương), thừa nhận: “Những nguyên liệuViệt Nam có nhu cầu lớn như may mặc, da giày, điện tử… Trung Quốc lại có sẵnvà rẻ hơn giá thế giới”. Tuy nhiên, theo tiến sĩ Nguyễn Văn Nam, nguyên Việntrưởng nghiên cứu thương mại (Bộ Công thương), tỷ lệ nhập siêu từ Trung Quốc ngàycàng tăng do hình thành những quan hệ ngầm, giao ước “phi văn bản” xác lậplâu nay giữa các chủ hàng Trung Quốc với đối tác Việt Nam.

“Từng tiến hành khảo sát trao đổi thương mại với Trung Quốc, chúng tôi nhậnthấy các chủ hàng Trung Quốc sẵn sàng khai gian chứng từ nhập khẩu, tiếp taytrốn thuế cho bạn hàng Việt Nam. Thậm chí, nhiều doanh nghiệp Trung Quốc còn“giúp” làm giả xuất xứ để hàng dễ dàng được đưa vào nội địa. Cũng vì điềunày mà EU khi đánh thuế chống bán phá giá hàng Trung Quốc bao giờ cũng lôicả Việt Nam vào vì họ sợ nếu không Trung Quốc sẽ làm giả xuất xứ hàng ViệtNam”, ông Nam nói.

Thực tế, sau 9 năm Việt Nam bắt đầu nhập siêu từTrung Quốc (2001), mức độ lệ thuộc ngày càng giatăng. Tỷ lệ nhập siêu từ Trung Quốc chỉ chiếm17,7% tổng nhập siêu (năm 2001) đến năm 2009, đãtăng lên 90% (tương đương 11,5 tỷ USD).

Bãi tập kết hàng tồn kho, kém phẩm chất?

Theo các chuyên gia kinh tế, lý do chính khiếnViệt Nam khó dứt khỏi sự phụ thuộc nhập khẩu vàothị trường Trung Quốc còn bởi tâm lý “đi buôn”của các nhà nhập khẩu. Tiến sĩ Lê Đăng Doanh,chuyên gia kinh tế cao cấp, nhận định: “Thực tếnhững năm qua, các doanh nghiệp mỗi khi cần nhậpkhẩu nguyên liệu phục vụ sản xuất sẵn sàngchuyển sang đi buôn để kiếm lời, khi nhập đượchàng Trung Quốc giá rẻ, về bán ăn chênh lệch”.Tâm lý này phổ biến ở một số ngành như sắt thép,phân bón - hóa chất…

Đồng quan điểm, tiến sĩ Nam cho rằng, không ítnhà nhập khẩu, trong đó có cả các doanh nghiệpNhà nước lấy lợi ích thương mại là chính, khôngvì lợi ích chung của thị trường nội địa. Cho nên,hàng kém phẩm chất, hàng Trung Quốc bị các nướcEU, Mỹ phát hiện kém chất lượng, lập tức chạyvào thị trường Việt Nam tiêu thụ, biến nước tathành bãi tập kết tiêu thụ không ít hàng tồn kho,kém phẩm chất.

Thực tế, theo bà Minh: “Tất cả các mặt hàng nhậpkhẩu đều đã  có quy chuẩn về chất lượng. Tuynhiên, do khâu kiểm tra, giám sát không chặtngay từ cửa hải quan nên hàng kém phẩm chất vẫnvào được thị trường”. Việc kiểm soát lỏng lẻonày, theo bà, không ngoài khả năng, một bộ phậncán bộ quản lý thị trường vùng biên còn làm ngơcho doanh nghiệp nhập nhèm. “Những tiêu cực nàyđang ăn sâu vào nền kinh tế, càng để muộn, bệnhcàng kháng thuốc, khó chữa”, bà Minh nói.

Vụ thị trường châu Á - Thái Bình Dương đang xâydựng đề án chống nhập siêu từ Trung Quốc. Tuynhiên, một thành viên ban soạn thảo cho biết, dùđã “thai nghén” gần một năm nay, song đề án vẫnchưa hoàn thành.